a. Kiến thức:
- HS cảm nhận đợc vẻ đẹp hào hùng, bi tráng của những nhà nho yêu nớc và cách mạng nớc ta đầu thế kỷ XX. Giọng thơ khẩu khí, tỏ chí, tỏ lòng, hào sảng, khoa trơng, có sức lôi cuốn, xúc động sâu sắc.
b. Thái độ:
- HS biết ơn, trân trọng những chí sĩ yêu nớc, đấu tranh vì độc lập dân tộc.
c. Kĩ năng:
- Rèn luyện kỹ năng đọc, phân tích và cảm thụ văn học.
2. Chuẩn bị của GV và HS:
a. Chuẩn bị của GV:
- Nghiên cứu tài liệu, soạn giáo án.
b. Chuẩn bị của HS:
- Học bài, chuẩn bị bài.
3. Tiến trình bài dạy:
a. KiÓm tra bài cũ: ( 4' )
* Cõu hỏi: Em cảm nhận đợc gì về phẩm chất của ngời tù yêu nớc trong bài thơ "Vào nhà ngục Quảng Đông"?
* Đáp án:
- Phong thái ung dung, lạc quan, khí phách kiên cờng và lòng tin mãnh liệt vào sự nghiệp cứu nớc của ngời yêu nớc trong chốn lao tù.
- Vợt lên thử thách hiểm nguy, giữ vững khí khách.
b. Dạy nội dung bài mới:
*Giới thiệu bài mới: (1')Đầu năm 1908, nhân dân Trung kỳ nổi dậy chống su thuế, Phan Châu Trinh bị bắt, bị kết án chém và đày ra Côn Đảo (tháng 4/1908); Vài tháng sau, nhiều nhân sĩ yêu nớc khắp Trung kỳ, Bắc kỳ cũng bị đày ra đây. Ngày tr- ớc, Phan Châu Trinh đã ném một mẩu giấy vào phòng giam họ để an ủi, động viên:
"Đây là một trờng học thiên nhiên, mùi cay đắng trong ấy, làm trai giữa thế kỷ XX này, không thể không nếm cho biết".
HOẠT ĐỘNG CỦA GV-HS GHI BẢNG
? GV
GV
?
Hãy trình bày những hiểu biết của em về tác giả?
Treo ảnh Phan Châu Trinh
Phan Châu Trinh (1872 - 1926) hiệu là Tây Hồ, biệt hiệu Hi Nhã. Ông quê ở làng Tây Lộc, huyện Hà Đông (nay là huyện Tam Kỳ) tỉnh Quảng Nam. Ông
đỗ phó bảng, từng đợc bổ dụng một chức quan nhỏ nhng chỉ một thời gian ngắn đã bỏ quan, theo đuổi sự nghiệp cứu nớc. Trong những năm đầu XX, Phan Châu Trinh là ngời đề xớng dân chủ, đòi bãi bỏ chế độ quân chủ sớm nhất ở Việt Nam. Hoạt động cứu nớc của ông đa dạng, phong phú và sôi nổi ở trong nớc. Có lúc ở Pháp, Nhật. Ông là ngời giỏi biện luận và có tài văn chơng, thơ văn của ông đều thấm đẫm t tởng yêu nớc và dân chủ.
Năm 1908, Phan Châu Trinh bị Pháp khép tội xúi giục nông dân nổi loạn trong phong trào chống thuế ở trung kỳ, chúng bắt ông và đày ra Côn Đảo.
Bài thơ đợc sáng tác trong hoàn cảnh nào?
8' I. Đọc và tìm hiểu chung 1. Tác giả, tác phẩm
- Phan Ch©u Trinh (1872 - 1926) quê ở Quảng Nam, là nhà yêu nớc, nhà thơ nổi tiếng, có vai trò lớn trong cách mạng Việt Nam đầu thế kû XX.
- Bài thơ đợc viết trong thời gian Phan Châu Trinh bị thực dân Pháp đày ngoài Côn
Đảo, phải lao động khổ sai
GV
?
?
?
?
?
HS
?
GV
Đọc với giọng hào sảng, thoải mái, thể hiện đợc cảm xúc và tinh thần cứng cỏi của ngời tù.
GV đọc - gọi HS đọc - nhận xét Côn Lôn là địa điểm nào? (địa danh)
? Bể ? Vá trời
Bài thơ đợc làm theo thể thơ nào ? - Thất ngôn bát cú đường luật.
Bài thơ có những nội dung cơ bản nào?
Tơng ứng với những câu thơ nào?
Em hình dung công việc đập đá của ng- ời tù ở Côn Đảo là một công việc nh thế nào?
- Rất gian khổ: Trên hòn đảo trơ trọi, giữa nắng, gió biển khơi, trong chế độ nhà tù khắc nghiệt, ngời tù phải làm công việc lao động khổ sai hết sức cực nhọc này cho đến khi kiệt sức và không ít ngời đã gục ngã.
Tìm hiểu các chú thích còn lại.
Đọc lại 4 câu
Em hiểu gì về quan niệm làm trai trong xã hội nớc ta trớc đây?
- Làm trai phải có chí lớn, làm đợc những việc to lớn, có ý nghĩa cho đời.
Ca dao: Làm trai cho đáng…
Xuống đông…
- Làm trai phải lạ ở trên đời
Há để càn khôn tự chuyển dời; Chí làm trai Nam, Bắc, Tây, Đông (Nguyễn Công Trứ)
22'
2. Đọc
3.Thể loại, bè côc
2 phÇn: 4 c©u ®Çu, 4 c©u tiÕp
II. Ph©n tÝch
1. Bốn câu thơ đầu: T thế ng- ời đập đá
Làm trai… giữa đất Côn Lôn lừng lẫy… lở núi non.
Xách búa đánh tan…
Ra tay ®Ëp bÓ…
GV
?
?
?
?
?
?
GV
-> Đó là lòng kiêu hãnh và ý chí tự kiên
định mình, là khát vọng hành động mãnh liệt.
Treo bảng phụ: Vậy chủ thể "làm trai"
trong 2 câu thơ đầu có thể hiểu là gì?
- Hình ảnh con ngời đang dũng cảm đập
đá ở Côn Lôn
- Làm trai là làm ngời con trai giữa đảo khơi hiểm nguy
- Làm trai là t thế sống của con ngời có thể làm nên những điều phi thờng ở nh÷ng chèn hiÓm nguy
- Làm trai là quan niệm sống anh hùng của các đấng nam nhi, dám chống trọi với gian nguy để chiến thắng
Em chọn cách hiểu nào ? - Có thể chọn ý 4
Theo em những từ ngữ nào khắc hoạ t thế của ngời làm trai ở đây?
- Đứng giữa… lừng lẫy… xách búa… ra tay… làm cho lở núi non…
Nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả?
- Sử dụng những động từ mạnh: Đánh tan, ®Ëp bÓ
Phép đối đợc sử dụng nh thế nào?
- ở câu 3 và 4
3 câu thơ này miêu tả công việc gì?
Công việc đó ra sao?
- Miêu tả công việc lao động nặng nhọc:
Dùng búa để khai thác đá ở những quả
núi ngoài Côn Đảo.
Bên cạnh đó, nó khắc hoạ tầm vóc khổng lồ của ngời anh hùng với những hoạt động phi thờng.
Nét bút khoa trơng nhằm làm nổi bật sức mạnh to lớn của con ngời: Xách búa… đống… hòn sức mạnh đó làm cho
"lở núi non".
-> Nét nghĩa thứ hai của câu thơ chính
?
?
?
GV
GV
HS GV
là đã khắc hoạ tầm vóc khổng lồ của ng- ời anh hùng với những hoạt động phi th- ờng, dũng mãnh.
Nhận xét về giọng thơ có gì đặc biệt?
- Mạnh mẽ, hùng tráng
- Giọng thơ thể hiện khẩu khí ngang tàng, ngạo nghễ của con ngời dám coi thờng mọi thử thách, gian nan.
4 câu thơ đầu đã khắc hoạ hình ảnh ngời tù với t thế ra sao?
T thế đó thể hiện một khí phách nh thế nào?
Ngay khi đọc câu thơ ngời đọc thấy ngay một hình ảnh ấn tợng của ngời tù cách mạng: Trong t thế ngạo nghễ vơn cao ngang tầm vũ trụ, biến công việc lao động cỡng bức rất nặng nhọc, vất vả
thành một cuộc chinh phục thiên nhiên dũng mãnh của con ngời với sức mạnh thần kỳ. Giọng thơ thể hiện khẩu khí ngang tàng, ngạo nghễ của một con ng- ời dám coi thờng mọi thử thách gian nan.
Con ngời đó, t thế đó làm ta liên tởng
đến giọng cời sảng khoái, thoải mái của Phan Bội Châu: Bủa tay… mở miệng cời tan… thù.
ChuyÓn: NÕu nh 4 c©u ®Çu nãi vÒ t thÕ, khí phách của ngời làm trai, thì 4 câu cuèi cho ta thÊy ®iÒu g×?
Đọc 4 câu thơ cuối
Việc lao động khổ sai ở Côn Lôn đã gợi lên ở ngời tù yêu nớc những cảm nghĩ sâu sắc về bản thân.
- Khắc hoạ tầm vóc khổng lồ của ngời anh hùng với những hoạt động phi thờng, dũng mãnh.
-> Con ngời đờng hoàng
đứng giữa đất trời Côn Lôn,
đứng giữa biển rộng non cao,
đội trời đạp đất (từ câu thơ
toát lên một vẻ đẹp hùng tráng) -> nhận xét cách…
2.Bốn cõu thơ cuối:Cảm nghĩ từ việc đập đá:
?
?
?
?
?
?
Đã sử dụng nghệ thuật gì?
- Đối ở cả 2 cặp
- ở cặp câu 5 - 6 là sự đối lập giữa những thử thách, gian nan (tháng ngày, ma nắng: Chỉ những gian khổ phải chịu
đựng không phải một sớm một chiều mà dài dặc qua nhiều năm tháng) với sức chịu đựng dẻo dai, bền bỉ (thânh sành sỏi) và ý chí chiến đấu sắt son của ngời chiến sĩ cách mạng (càng bền dạ sắt son)
Sự đối lập đó cho thấy (một tinh thần nh thế nào?) điều gì?
- Làm rõ sức chịu đựng mãnh liệt cả về thể xác lẫn tinh thần của ngời tù trớc nguy nan, thử thách
Từ đó toát lên phong cách (cao quý nào) gì của ngời tù yêu nớc ?
Theo dõi 2 câu thơ kết và dựa vào chú thích 6 tác giả ví sự nghiệp mà mình
đang theo đuổi với hình ảnh của ai?
- Nữ oa vá trời
Tại sao có thể ví nh vậy cho thấy điều gì
?
-> Chí lớn của những con người dám m- u đồ sự nghiệp cứu nớc vào những năm
đầu thế kỷ XX là một công việc mà không phải ai cũng tin sức ngời có thể làm đợc: Khó khăn nh bà nữ oa đội đá
vá trời, nhng nó cũng vĩ đại, to lớn có ý nghĩa vô cùng với nhân dân ta, dân tộc ta nh bà oa vá trời, cứu giúp nhân loại.
Công việc vĩ đại tức là mu đồ cứu nớc ấy đợc tác giả đặt trong sự tơng phản với cái gì?
- Với những gian nan mà ông đang phải chịu đựng (gian nan… việc con con)
- T thế ngang tàng, ngạo nghễ, khí phách hiên ngang, lẫm liệt, sừng sững giữa đất trêi.
GV
?
GV
GV
?
GV
?
?
Đối lập với những gian nan, thử thách mà ngời tù yêu nớc phải gánh chịu trên bớc đờng chiến đấu, đợc xem nh việc con con.
Sù thùc nh÷ng g× phan Ch©u Trinh ®ang chịu đựng có phải là bé nhỏ, con con không?
- Không
Sự thực thì bản án mà Phan Châu Trinh
đang phải mang và hoàn cảnh khắc nghiệt mà ông đang phải chịu đựng đâu có phải là việc con con, có điều, đặt bên cái chí lớn, gan to ấy thì quả nó chẳng có gì đáng phải kể đến.
Tự thấy mình là kẻ "Vá trời lỡ bớc" cho thấy lòng tự hào, kiêu hãnh về công việc to lớn mà mình theo đuổi và sự xem th- ờng việc bị tù đày. Sự đối lập giữa
"những kẻ vá trời" với một bên là "việc con con" (việc nhỏ mọn) đã khẳng định lý tởng yêu nớc lớn lao mới là điều quan trọng nhất.
Những quan niệm đó cho em hiểu thêm
®iÒu g× vÒ con ngêi Phan Ch©u Trinh?
Vẻ đẹp tinh thần này kết hợp với tầm vóc lẫm liệt, oai phong ở trên đã tạo nên một hình tợng giàu chất sử thi và gây ấn tợng mạnh.
Bài thơ có những nét đặc sắc gì về nghệ thuËt?
Bài thơ đập đá… đã cho thấy những vẻ
đẹp nào của ngời tù yêu nớc Phan Châu Trinh?
- Dựa vào nghi nhớ sgk.
Đọc diễn cảm bài thơ?
Qua 2 bài thơ giúp em hiểu thêm điều gì
4'
- BÊt khuÊt tríc gian nguy, trung thành với lý tởng cách mạng.
- Tin tởng mãnh liệt ở sự nghiệp yêu nớc của mình, coi khinh gian lao, tù đày.
III. Tổng kết
* ghi nhí
?
?
?
?
về những nhà yêu nớc Việt Nam đầu thế kû XX ?
- Ngời anh hùng chấp nhận mọi nguy nan, bền gan vững chí với lý tởng yêu n- ớc của mình.
Tìm đọc thơ văn yêu nớc của các tác giả
Việt Nam khác nh: Phan Bộ Châu, Tố H÷u (Khi con tu hó…)
c. Củng cố:
Hình ảnh lẫm liệt của ngời tù đập đá ở Côn Lôn gợi cho em cảm xúc gì ?
d. Hớng dẫn học bài:
- Học thuộc, đọc diễn cảm bài thơ.
- Học bài, chuẩn bị bài ôn luyện
4'
2'
1'
IV. Luyện tập
==================================================
Ngày soạn: 19/11/2010 Ngày dạy:23/11/2010 Dạy lớp 8B