Chương IV Hướng dẫn thực hành hiệu quả trong xử lý chất thải y tế
1. Tổ chức và quản lý dịch vụ xử lý chất thải y tế
Quản lý chất thải y tế, cũng giống như các dịch vụ kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường khác, là một dịch vụ đan xen, động chạm đến tất cả các khu vực của một bệnh viện. Nên nhớ rằng không chỉ đội quản lý chất thải chịu trách nhiệm về việc quản lý an toàn và hợp lý về mặt môi trường – mà bất cứ ai trong cơ sở y tế cũng cần phải biết đến “Quy tắc vàng”:
Quy tắc vàng:
Tất cả các nhân viên lâm sàng, cận lâm sàng (bao gồm các bác sỹ cấp cao) chịu
Dưới đây là vai trò và trách nhiệm quản lý chất thải của một số vị trí thiết yếu.
1.1.1. Giám đốc bệnh viện
Theo quy định, giám đốc cơ sở y tế có trách nhiệm chung và chịu trách nhiệm quản lý chất thải y tế nguy hại - từ khâu tạo ra đến khâu hủy bỏ cuối cùng. Như vậy, giám đốc cũng là người có trách nhiệm và nghĩa vụ về pháp lý cuối cùng về những sai phạm đối với môi trường bên ngoài xảy ra do việc quản lý chất thải.
Giám đốc nên lập ra một ban quản lý chất thải và nên chính thức bổ nhiệm các thành viên ban quản lý chất thải bằng văn bản, thông báo cho từng người về các bổn phận và trách nhiệm của họ. Theo quy định chính thức, giám đốc chịu trách nhiệm bảo đảm việc cung cấp đủ trang bị bảo hộ và bảo đảm sự an toàn cho nhân viên. Ngoài ra giám đốc chịu trách nhiệm bảo đảm việc khám sức khỏe định kỳ cho các nhân viên làm trong dây chuyền xử lý chất thải.
1.1.2. Cán bộ quản lý chất thải y tế (HWO)
Giám đốc hoặc ban quản lý chất thải nên bổ nhiệm một người có trách nhiệm về hoạt động hàng ngày và giám sát hệ thống quản lý chất thải: “Cán bộ quản lý chất thải y tế (HWO).” Người này trực tiếp chịu trách nhiệm và phải báo cáo cho giám đốc hoặc phó giám đốc cơ sở y tế. Cán bộ quản lý chất thải y tế nên giữ liên lạc với các thành viên khác của nhóm quản lý chất thải.
1.1.3. Nhân viên xử lý chất thải
Nhân viên xử lý chất thải phải được cán bộ quản lý chất thải y tế tập huấn về các quy trình quản lý chất thải thích hợp và tốt cho môi trường. Ngoài ra họ được tập huấn để tập huấn lại cho các nhân viên làm việc trực tiếp với chất thải. Người được phân công xử lý chất thải thông báo cho cán bộ quản lý chất thải y tế trong trường hợp có các quy trình không thích hợp hoặc có tai nạn.
1.1.4. Nhân viên y tế / nhân viên vận hành khác
Có thể chia các nhân viên làm việc trong một cơ sở y tế thành ba nhóm:
− Những người cung cấp
− Những người tạo ra, và
− Những người vận chuyển
+ Người cung cấp (ví dụ như các nhân viên vệ sinh, quản gia) chịu trách nhiệm cung cấp đúng các loại thùng và túi cần thiết cho những người tạo ra chất thải. Họ chịu trách nhiệm bảo đảm cung cấp những loại thùng rác khác nhau, có đủ sức chứa, được gắn đúng mã màu sắc và đúng nhãn. Họ cũng có thể chịu trách nhiệm thu gom chất thải bên trong một khu vực xác định, và bố trí sẵn sàng để vận chuyển.
+ Người tạo ra chất thải (ví dụ như các bác sỹ, điều dưỡng...) nên biết mình đang tạo ra loại chất thải nào. Để làm được như vậy, họ phải chịu trách nhiệm phân loại một cách đúng đắn các nhóm chất thải khác nhau trong các loại thùng và túi đúng yêu cầu. Khi các túi đầy, họ chịu trách nhiệm đóng túi cho đúng.
+ Người vận chuyển (ví dụ như nhân viên xử lý chất thải...) chịu trách nhiệm bảo quản ở khâu trung gian và vận chuyển đúng cách các nhóm chất thải khác nhau đến nơi hủy bỏ cuối cùng.
Nên ấn định những nhiệm vụ cụ thể của giám đốc, của cơ sở y tế, cán bộ quản lý chất thải y tế và mỗi thành viên của đội chất thải, cũng như các quy trình chuẩn, trong kế hoạch quản lý chất thải của cơ sở.
1.2. Quản lý nguồn nhân lực
Công tác vận hành và quản lý một hệ thống quản lý chất thải y tế thích hợp đòi hỏi phải thực hiện những chức năng sau:
− Quản lý vận hành hệ thống quản lý chất thải y tế, hệ thống thu gom chất thải;
− Vận hành các nhà lưu trữ chất thải tạm thời và thiết bị xử lý, kể cả các hoạt động hỗ trợ;
− Giám sát hệ thống quản lý chất thải y tế.
Nên có một chương trình huấn luyện để các nhân viên có khả năng tiến hành những chức năng này. Ban quản lý cơ sở y tế chịu trách nhiệm bảo đảm có người nắm giữ những vị trí công tác dưới đây và có bản mô tả công việc cho các nhân viên:
− Quản đốc đơn vị quản lý chất thải (cán bộ quản lý chất thải y tế) sẽ là người chịu trách nhiệm về hệ thống quản lý chất thải, từ khâu thu gom chất thải tại khoa cho đến khâu hủy bỏ cuối cùng.
− Người vận hành quản lý chất thải: Người vận hành quản lý chất thải chịu trách nhiệm thu gom chất thải nguy hại và chất thải không nguy hại từ các điểm thu gom chất thải đã định và vận chuyển đến nơi lưu giữ chất thải tạm thời. Bổn phận của người vận hành bao gồm việc vào sổ chất thải, xử lý chất thải hoặc chuẩn bị chất thải để đem ra khỏi viện và hủy bỏ.
− Cán bộ kiểm soát nhiễm khuẩn tiến hành kiểm tra độc lập, và chỉ dẫn về quản lý chất thải y tế cũng như xem xét lại và chứng kiến/phê chuẩn các quy trình.
Cán bộ này cũng được bổ nhiệm để tiến hành kiểm tra thường xuyên những nơi lưu giữ và cơ sở xử lý chất thải.
− Người bảo dưỡng được bổ nhiệm để tiến hành bảo dưỡng và kiểm tra định kỳ những trang thiết bị được dùng để quản lý chất thải y tế như các xe đẩy hoặc trang thiết bị xử lý chất thải, và thường là người của phòng quản trị.
− Cán bộ kiểm soát chất lượng: Cán bộ kiểm soát chất lượng theo định nghĩa là
một người được ban quản lý bổ nhiệm để chịu trách nhiệm về kiểm soát chất lượng hệ thống quản lý chất thải bệnh viện, có thẩm quyền thiết lập, thẩm tra và thực hiện tất cả các quy trình kiểm soát chất lượng và đảm bảo chất lượng.
− Hội đồng kiểm soát nhiễm khuẩn: Hội đồng kiểm soát nhiễm khuẩn chịu trách nhiệm giám sát những vấn đề về thu gom và xử lý chất thải như một phần của việc cải tiến liên tục các chuẩn đề ra trong những khuôn khổ khác nhau.
Lập kế hoạch huấn luyện: Nhu cầu cung cấp kiến thức để bảo đảm hiệu quả cho công tác vệ sinh môi trường nói chung còn chưa được đánh giá đúng mức, và thường cũng có ít khóa tập huấn về vấn đề này. Nên lập ra một hệ thống tập huấn liên tục cho tất cả các nhân viên vệ sinh. Vị trí của một nhân viên vệ sinh thường thay đổi. Đối với những nhân viên vệ sinh mới tuyển dụng, cần tập huấn theo phương pháp thực hành, giải thích về các quy trình làm việc chuẩn, khái niệm các khu vực nguy cơ và việc sử dụng trang thiết bị có gắn mã màu sắc. Cần báo cáo việc tham dự tập huấn về vệ sinh môi trường và kiểm soát nhiễm khuẩn cho Hội đồng kiểm soát nhiễm khuẩn.
1.3. Lập kế hoạch ngân sách cung ứng dịch vụ xử lý chất thải y tế
Giống như các bộ phận thứ cấp khác như khu vực giặt là, nhà bếp... công tác quản lý chất thải y tế cần có một dòng ngân sách riêng biệt. Có thể đưa ngân sách này vào trong ngân sách dành cho các dịch vụ quản gia hoặc vệ sinh, hoặc lập thành một dòng ngân sách riêng biệt. Việc lập ra một dòng ngân sách riêng cho các hoạt động quản lý chất thải y tế được khuyến cáo thực hiện. Cần đưa những lĩnh vực kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường khác nhau, cũng có cung cấp tài chính cho các dịch vụ (ví dụ như xử lý chất thải gia đình) vào ngân sách. Để dự thảo ngân sách, cần cân nhắc tối thiểu là những khoản sau:
− Trang thiết bị xử lý chất thải: Lò đốt rác, máy tiệt khuẩn…
− Trang thiết bị hỗ trợ: Thiết bị xác định liều lượng, các hệ thống xử lý nước...
− Trang thiết bị (y khoa): Trang thiết bị để bảo quản các hóa chất, ghế, tủ chứa...
Đối với chi phí có định kỳ, cần phải dự toán ngân sách một cách đúng đắn cho các khoản sau đây:
− Vật tư tiêu hao dành cho việc quản lý chất thải: Nhiên liệu cho lò đốt rác, túi đựng chất thải, thùng đựng vật sắc nhọn, trang thiết bị giám sát...
− Trang thiết bị nhỏ: Các loại thùng, các xe đẩy...
− Các dịch vụ: Chi phí thu gom chất thải, chi phí hủy bỏ chất thải không nguy hại...
Đặc biệt, việc cung cấp tài chính để mua nhiên liệu cho các lò đốt rác thường là vấn đề khó giải quyết. Chi phí mua túi đựng chất thải cũng thường bị bỏ sót.