I. Quá trình hình thành, xây dựng và phát triển
3. Mục đích Biên mục chủ đề
Công tác thư viện là vấn đề lưu trữ và truy xuất thơng tin và biên mục là khía cạnh lưu trữ đó của thư viện. Cơng việc biên mục tạo thuận tiện sao cho có thể truy xuất thơng tin chính xác và đầy đủ nhất. Hai nhánh cơ bản của biên mục gồm biên mục mô tả và biên mục chủ đề. Biên mục mơ tả có thể truy xuất tài liệu theo nhan đề, tác giả, ngày tháng…tóm lại các yếu tố có thể tìm kiếm trong biểu ghi biên mục ngoại trừ chủ đề. Bằng sự tương thích với các tiêu chuẩn biên mục mơ tả, người làm cơng tác thư viện có thể đảm bảo người sử dụng truy xuất chính xác dựa trên các yếu tố mơ tả. Các tiêu chuẩn đó được hệ thống hóa trong cuốn Resource Description and Access (viết tắt RDA), tài liệu này là quá trình thay thế tài liệu trước đây có tên Anglo-American Cataloguing Rules, ấn bản lần 2 được sửa đổi thành AACR2.
Cho đến nửa cuối thế kỷ 19, biên mục mô tả vẫn là biên mục duy nhất trong thư viện được xem là cần thiết. Các thư viện nhỏ hơn nhiều so với ngày nay, người làm cơng tác thư viện un bác, có năng lực và với sự trợ giúp của thư mục dạng in, quen thuộc với các chủ đề có sẵn, họ hướng dẫn người sử dụng những chủ đề đó. Với sự phát triển nhanh chóng các kiến thức trên nhiều lĩnh vực, dẫn đến việc gia tăng khối lượng sách và các tài liệu khác, mong muốn thực hiện việc phân tích chủ đề sơ bộ cho những cơng trình như thế và giới thiệu chúng trong thư mục theo cách mà chúng sẽ được truy xuất theo chủ đề.
Biên mục chủ đề đề cập về những gì mà sách hoặc một dạng tài liệu khác của thư viện khác nói về. Mục đích của biên mục chủ đề là liệt kê bên dưới một từ hoặc cụm từ đồng nhất tất cả tài liệu về chủ đề đã cho trong bộ sưu tập thư viện. Một tiêu đề chủ đề là từ hoặc cụm từ đồng nhất đó được sử dụng trong thư mục thư viện để diễn đạt một đề tài. Việc sử dụng từ hoặc cụm từ đã nhất quán, kết hợp với các tham khảo chéo từ các từ đồng nghĩa chưa nhất quán là cốt lõi của kiểm soát thư mục trong biên mục chủ đề. Mục đích của tính nhất quán trong chủ đề cung cấp từ vựng căn bản của các thuật ngữ nhất quán cùng với các gợi ý tham khảo chéo hữu dụng.
Hai loại phổ biến nhất của tính nhất quán chủ đề là bộ từ điển và danh sách tiêu đề chủ đề. Một bộ từ điển thực thụ, trong lĩnh vực khoa học thơng tin, là một từ vựng bao hàm tồn diện được kiểm soát của các thuật ngữ riêng lẻ, sắp xếp hiển thị theo quan hệ thứ bậc và liên kết giữa các thuật ngữ. Nó thường được giới hạn trong lĩnh vực kiến thức cụ thể, ví dụ trường hợp cuốn Art and
Architecture Thesaurus. Các tiêu chuẩn quốc gia Hoa Kỳ về bộ từ điển được giải thích trong NISO Guidelines for the Construction, Format, and Management of Monolingual Thesauri. Một danh mục
thuật ngữ tiêu đề chủ đề, ví dụ bộ Sears List hoặc Library of Congress Subject Headings, đơn giản là một danh mục thuật ngữ theo thứ tự alphabet được xây dựng theo thời gian và đảm bảo bởi các tài liệu đã biên mục. Thêm vào các phần mô tả đơn giản, danh mục tiêu đề chủ đề có thể gồm các chuỗi phối hợp trước, được ghép giữa thuật ngữ chủ đề với đề mục phụ.
78 THÔNG TIN & THƯ VIỆN PHÍA NAM - 2021
Bộ Library of Congress Subject Headings gồm 5 tập dày, trước tiên là một danh mục các tiêu đề được sử dụng trong thư viện. Tương tự như vậy, bộ Medical Subject Headings bắt nguồn từ bộ sưu tập của Thư viện Quốc gia Y học. Bộ Sears List là duy nhất trong số các danh mục tiêu đề chủ đề chưa hoàn toàn là danh mục các thuật ngữ sử dụng trong bất kỳ thư viện riêng lẻ nào. Nó chỉ là danh mục tiêu đề có thể cần thiết cho một thư viện nhỏ đặc thù và một kết cấu hoặc khuôn mẫu để tạo lập các tiêu đề khác khi cần. Bằng cách sử dụng bộ Sears List làm cơ sở, người biên mục trong thư viện nhỏ có thể phát triển một danh mục có tính nhất qn địa phương, phù hợp về hình thức và dễ hiểu đối với thư viện đó. Trong nhiều năm qua, điều này được chứng minh là giải pháp thiết thực và hiệu quả đối với nhu cầu biên mục của các thư viện nhỏ. Về một số những phương diện khác, ví dụ sử dụng các tiêu đề thuận, phổ biến là từ vựng kỹ thuật, bộ Sears List đặc biệt chỉnh sửa để phù hợp với nhu cầu của các thư viện nhỏ như thư viện trường học, thư viện công cộng nhỏ, thư viện nhà thờ...