DẠY HỌC TẬP LÀM VĂN
A. CÁC DẠNG LỜI NÓI VÁ
3. Văn miẽu tả trong nhà truờng tiểu học
- Hiện nay vãn miêu tả dưcrc đưa vào chương trình phổ thổng ngay từ các lớp đâu bậc Tiểu học. Từ lớp 2, khi tập quan sát dể trả lời câu hỏi, các em da bát đău làm quen veri văn miêu tả. Tại sao cần cho các em HS tiểu học học văn miêu lả ? Có thể nêu nhiều lí do : văn miêu tả phù hcrp với dạc diểm tâm lí tuổi thơ (ưa quan sát, thích nhận xét, sự nhận xét thiên ve cảm tính ...) : góp phân nuôi dươne mối quan hẹ và tạo nên sự quan tâm của các em với thế giới xung quanh, trong đó quan trọng nhất là với thiên nhiẽn, góp phần giáo dục tình câm thẩm mĩ, lòng yêu cái đẹp, góp phân phát triển ngôn neữ ở trỏ ... Học vãn miêu tả, HS có thêm điẻu kiện để tạo nên sự thốnẹ nhất giữa tư duy và tình cảm, neôn ngữ và cuộc sốne, con neười veri thiên nhiên, veri xa hội, dể khêu gợi ra những tình cảm, cảm xúc, ý nghĩ cao thượng, dẹp dồ ... Xu-khenn-lin-xki,
109
nhà giáo dục Xô viết cho rằng việc HS tiếp xúc với thiên nhiên, việc dạy các em miêu tả cảnh vật nhìn thấy, nghe thấy ... là con đường cú hiệu quả nhất đổ giỏo dục cỏc em Vĩ phỏt triển ngổn ngứ ở trẻ. õng phê phán cách tồ chức học tập tách HS với thế giới xung quanh :
"Ngay từ những ngày dầu tiên của cuộc dời học sinh, chúng ta dà dóng lại cánh cửa mở vào thế giới đẹp mê hồn ctia thiên nhiên xung quanh và em cũng không được nghe thấy tiếng róc rách của dòng suối nhỏ, tiếng tí tách của hạt mưa xuân, tiếng hót của chim sun ca. Em chỉ học thuộc lòng những câu khô khan, không mău sác về tất cả những vật kì diệu dó ".
ởng biẻu dưong cách dạy dể HS hòa mình vào thiên nhiên, miêu tả thiên nhiên "... Hốt tiết dạy này đến tiết dạy khác, lói dát trẻ di vào nguồn hất tận và vĩnh cửu của tri thức là thiên nhiên : vào vườn cày, vào rừng, ra bớ sóng và cánh dồng. Cùng đi với trẻ, tổi bắt dâu dạy các em dùng ngôn ngữ để diễn đạt những sắc thái tinh tế của hiện tượng và sự vật "...
- Trong vãn học, khi bàn dến vấn đề miêu tả, người ta có nói dến tả người, ta cảnh, tả vật ... nhưng không nâng lên thành kiểu bài với những tiêu chuẩn quy phạm. Việc sứ dụng dan xen miêu ta với tường thuật, miêu tả vtri kể chuyện ... làm cho các đoạn miêu tả trong tác phẩm văn học thường không dài và giữ vai trò điểm xuyết vào quá trinh phát triền ciía các linh tiết. Những doạn miêu tả dài vá hoán chinh như một dưn vị dộc lập ít thấy.
E)ưa vào nhà trường, miêu tả được học thành một loại văn. HS học và làm những bài tạp miêu tả hoàn chỉnh thành một văn bản.
Ho yéu cáu giảng dạy, văn miêu ta dược chia thành nhiều kiểu càn cứ vao dối tượng miêu tả như văn tả dỏ vật, văn tả người, văn tả vặt ... Cho den gần đây người ta còn thêm văn tả cây còi. Các kiểu bài dần dán dược òn định. Lí thuyết vé từng kiểu bài tuy còn sư lược và còn nhiều khoáng trống nhưng dã hình thành. Lí thuyết vạch 110
ra đối tượng và yêu cầu miêu tả, xác định nội dung miêu tả, ngôn ngữ miêu lả...
Lức dâu việc phân cilia thành các kiểu bài chỉ như một ước lệ.
Càng ngày ranh giới phân định càng rạch ròi, chặt che thì tính độc lập tương đối của các kiểu bài miêu ỉả càng rõ. Hiện nay HS học và làm bài miêu tã dồ vật rồi miêu tả cây cối, miêu tả loài vật ...
như những kiểu bài ít cỏ quan hệ veri nhau. Chính dieu đó, làm việc học văn miêu tà bị ảnh hưởng không tốt. Ngay cả việc sáp xếp trình tự các kiểu bài để học cũng là một vấn dồ cân suy nghĩ thêm. Vì sao văn tả dồ vật nên học trước vãn tả người ? Vì dồ vật không cỏ hoạt độnô, vụ ưi vồ giỏc nờn dễ tả hon chaủe 7 ...
Đổ việc học văn miêu tả có hiệu quả, ưước mát chúng ta càn vận dụng tốt lí Ihuyết ve lừng kiểu bài, dồng thời có sự nghiên cứu để bổ sung và hoàn thiện.
- Ở bậc Tiểu học, lần dầu tiên HS được học vãn miêu tả. Các em gặp nhiều khỏ khãn cả về tri thức và phương pháp, hiểu biết và cảm xúc vẻ đối tưcrng miêu tả. Các em lấy đàu ra hiểu biết vồ cây đanô ra hoa, ra quả, về anh cồng nhõn dang xõy nhà... nếu khụng được quan sỏt ? Hầu như cỏc em se khụnô cú gỡ hỏi tưởng ve cỏc dơi tượng miẽu tả nếu liền ngay trước tiết làm bài văn các em khổng dược đốn tận mù xem xét, nhận xét. Ngoai ra, miêu tả theo dâu bài cho sẵn liệu cỏc em cú cỏm xỳc dế làm bài khụnô ? Những khú kliân vỏ nội dung càng dược nhân lên do các em chưa nắm dược phương pháp quan sát, bố cục bài miêu tả, sử dụng ngồn ngữ mièu tả. Vì thố cản xem xét các bài miêu ta ở bậc Tiểu học là những bài tập ban dâu luyện các kĩ năng miêu tả. c ỏ như vậy việc dánh giá mới phan ánh đúng yêu cầu cúa chương trình và có tác dụng dộng viên HS.
Hài văn miêu tá cüa HS mang tính quy phạm. Trước tiên vồ dọ dài. Chương trình có quy dịnh rỏ dọ dài cúa bài miêu tá ơ từng lớp
như một trong các chuẩn cần phải đạt. Nếu bài viết của các em quá ngắn thì riêne về độ dài đa không đạt yêu cầu của nhà trường. Bên cạnh đó bài văn phải có cấu trúc đủ 3 phần (mở bài, thân bài, kết luận), thiếu một phần có thể không được đánh giá cao.
Căn cứ vào đối tượng được miêu tả, người ta chia văn miêu tả thành nhiêu kiểu. Hiện nay HS tiểu học được học các kiểu bài : tả đỏ vật, tả loài vật, tả cây cơi, tả cảnh, tả nnười, tả cảnh sinh hoạt ử lớp 4 và lớp 5.