Nguyền Thị Hiồn
Trường tiểu học Yên Sà. Thanh Trì. Hà Nội
Troné chưone trình tiểu học, mổn Tiếne Việt chiếm vị trí rất quan trọne. Tiene Việt tạo diỏu kiện và cơ sở cho HS học tốt các bộ môn. Đặc biệt môn 'nống Việt lớp 4-5 sau chỉnh lí (1994) dà chú trọne hum dến yêu câu rèn luyện kĩ năng nỏi cho học sinh. Hâu như tất cỏ cỏc bài TLV dược dạy trong SCẻK lớp 4-5 deu cú tiết TLV Iììiệne (nói) trước khi cho HS làm TLV viêt. Nhưng dạy TLV miệng (V I(Vp 4-5 có nhữne diêm khi'), vì nó dòi hỏi năng lực hướne dẫn và ứng xử linh hoạt của cIV trên lớp. Bởi vậy làm thố nào dể dạy tốt các tiết rITV miẹng ớ uvp 4-5 là mọt vấn dồ hốt sức cần thiết đối với mỏi GV nhằm nâne cao chất lượng dạy và học.
Đe tháo gỡ những khó khăn trên, troné năm học 97-98 vừa qua, tói dã cung với B(ÌH nhà trương chỉ dạo tổ 4-5 thực hiẹn dạy tốt các tiél TLV miệng thông qua nhữne nội dune cụ thể sau :
1 9 6
I - Tim hiểu Ihực trạng việc dạy và học kiểu hài TI.V miệng của GV, HS khối 4-5.
Qua thực tế liiảnti dạy và chỉ dạo chuyên môn của iru'ing, toi nhận thấy GV và HS còn có nhữníí điểm hạn chc ảnh hương khong nhỏ tới chất lượmằ dạy và học TI.V.
- Vồ phía CÌV :
Khi dạy tiết TLV miệng ử lớp 4-5, CỈV còn rất e ngại, lúng túng.
Thao tác của (ÌV thường là cho HS chuẩn bị bài văn ra giấy nháp rồi đọc lờn lừmằ doạn. CỈV nhận xút và núi lại, hoạc phai gang hoi hcu tục nhưne HS vẫn núi tima ý, tựmằ doạn một cỏch rời rạc, tản mạn.
Thực t í qua dự giờ đầu năm ở khối 4-5, có 10 GV cùng dạy tiêt TLV miệmằ thi kết qua xếp loại như sau :
Tốt : 1/10 , chiếm khoảng 107c Khá : 3/10 , chiếm khoang 30'7r Trung bình : 4/10 , chiếm khoang 407<
Yếu • 2/10 , chiếm khoang 20'7r - Vê phía HS :
Chất lượng các tiết TI-V miệng của HS còn nhiều hạn chế, thể hiện tập trumằ (V những khớa cạnh sau :
+ HS chưa biết cách chu dộng diễn dạt nội dụng từng phân cũng như (oàn bài li,ong qua IM mil. *•■(>" ô"> ™ ,ior* hũỡ "*ô-■
+ Còn rụt ré. c nuại khi noi tnroc lơp-
+ Chưa có thói q u e n làm dàn bài và dim vào dàn bùi de nói má thường dọc- lại nỌi dung bài văn da v.ếằ sõn trong giấy nhỏp.
+ Số HS dược I1ÓÍ binh quán trong 1 tiẽt dạy chưa quá 1/3 sĩ sô' cua lớp.
>1 - Trưrc thưc trạng d ạ y và học như trên, muốn tiên hành dổi mới phmrmằ phap d ạ y :n.V miệng (ớt nhất lỏ tạo một khụng khớ hoạt dộná 'làm việc song phmrng giữa thầy và trò (thầy hỏi. trò
107
đáp : thây thiết kế, trò thi cống)), chúng tồi đa thực hiộn những hiện pháp cụ thổ như sau :
1. Mời chuyên gia vẻ hướng dẫn lí thuyết và phương pháp dạy n . v miệng.
2. Chỉ dạo tổ 4-5 thực hiện chuyên đề, phân công mồi khối một (ìV có năng lực giảng dạy thực hiện, trôn cơ sở tổ, khối chuyên môn cùng kết hợp chạt che xây dựng tiết dạy theo định hướng.
- Rèn kĩ năng nói cho HS thông qua yêu cầu dồ ra ở môn TLV miệng với từng thể loại, từng dẻ bài cụ thể (từ mức dộ thấp dến mức dộ cao hơn).
- Rèn tư duy ngổn ngữ và phát triển vốn từ ngữ phong phú, sáng tạo cho HS trong quá trình tập nói.
- HS được chuẩn bị bai tốt, GV hướng dẫn HS luyện TLV miệng có kết quả thì bài viết sè lốt hơn.
Đẻ thực hiện tốt những dịnh hướng trên, trong tiết dạy người GV cần thực hiện tốt các yêu câu sau :
- Chú trọng ròn HS diễn dạt đúng, dủ và rổ ý bằng lời văn tự nhiên, chân thành, giàu cảm xúc. Có sự hỏ trợ của ngữ diệu, cử chỉ, nét mặt... de làm tăng sức biểu cảm của lời nói.
- Quan tâm hướng dãn HS cách trình bày mạch lạc các ý, các doạn văn dê tạo dược sức thuvết phục dối với người nghe.
- 'lạo không khí hao hứng, kích thích HS muốn nói, mạnh dạn nói bằng những lời dọng viên khen ngợi, giúp HS tập nói dạt kốt quá ngày càng cao. Sau khi dà rut kinh nghiệm về chuyên dồ, tồi hướng dán tb. khối dối chiếu lí thuyêì va phương pháp da được sử
dụng thóng qua bài dạy với thực tố da làm từ trước den nay và thong nhát quy trình chung như sau :
+ GV chép dề bài, hương dăn HS xác dịnh vèu cảu của bài và ket hợp cúng cỏ lí thuyết làm bài văn theo thể loại.
+ Hướng dãn HS lập dàn hài. hoặc hoàn thiện dàn bài da chuẩn bị trước dc HS định hướng dũng những diều cần nói và cách nói trước tập thể hrp.
+ Hướng dãn HS tập nói.
+ Nhận xét nít kinh nghiộin chung.
Trone 4 bước trôn, cán xác dịnh rổ nhiệm vụ chính của tiết học tập trung ở bước 3 : hướng dẫn HS tập nói.
Đc thực hiện tốt bước này, GV cần nắm vững những yêu cầu cơ bản và biết vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong từng tiết học với từng kiểu bài, từng dối tượng cụ thể. Nhìn chung, có thể tiến hành theo phương hướng như sau :
+ Hướng dẫn HS tập nói từng ý, nói 2 dến 3 ý liên (ục, nỏt một doạn, một phán bài rồi tiến tới nói toàn bài (nhất là HS kha u. <).
+ Mỏi ý, mói phân cần cho khoảng 2-3 HS tập nói, yêu cầu HS khác lắng nghe và nhận xét kết quả trình bày của bạn về nội dung và cách thể hiện... GV giúp HS thay rõ ưu, khuyết điểm dể nit kinh nghiiỊm. dồng thời khen ngợi, dộng viên HS kịp thời.
+ Sử dụng câu hỏi gợi mơ để dẫn dắt HS tìm ý hoặc gợi tìm từ ngữ diễn dạt mỗi khi lúng túng. Cỉiáơ viên cần kiên trì hướng dân HS tập nói theo dàn bài một cách tự nhiên, không gò ép. Khuyến khích HS nói nhiều cách khác nhau, khai thác, sắp xốp ý theo cách riêng của mình miễn lá bám sát yêu câu chung cua bài.
Kết hợp với chuyên đê. chúng lõi tạo diêu kiện cho c v tham khảo hang hình, lài liệu, chuyên san thuộc phân món de rút kinh nghiệm va học ’tạp về nội dung, phương pháp.
3. Đăc biẽt coi trọng những dinh hướng^ trong SGV và cung cáp đây dú những từ iiộu phục vụ ^ 'hiít í * , ^ vi.GV; " ĩ
VI d ạ y Tl V đac biệt là I'1 v ,m Cn- ( , v khon£ chl dira v à " S ( Ì K
mà còn rất cân dến những lư liệu tham kháo đè mơ rộng hiổu hiòt w nội dung phưo-ng pháp- vỏn Ur n" ữ- l‘ác kiếu câu trong từng vàn cành; từng the loại ' dè' cung càp. gợi ý cho HS nó..
4. Đẩy mạnh hoạt động của tổ chuyên môn, tăng cư(Yng học tập kinh nghiệm giảng dạy của đồng nghiệp thống qua việc tổ chức thực tập bộ môn, trao đổi tọa đàm rút kinh nghiệm, nhân điển hình, tổ chức hội giảng thi tay nghè.
Tăng cườne cồng tác kiểm tra của lổ, khối chuyên môn.
5. Chú trọng khâu soạn, thiết kế giáo án - Đây là khâu quyết định 5()rẢ thành cồng của tiết dạy. Vì vậy trước khi lên lớp^GV cần dầu tư để soạn giáo án thực sự cố chất lượng, thể hiện rổ nội dung và phương pháp tiến hành tiết dạy.
Nghiên cứu nội dung chương trình, kết hợp với tổ khối xây dựng hẹ thống phiếu bài tập một cách tối ưu, chuẩn bị cho từng ktểu bài, giúp HS chuẩn bị bài tốt.
6. Có kế hoạch dự giờ toàn bộ GV trong tổ sau khi dã thực tập, nhằm trao dổi, góp ý cụ thổ dể từng GV thấy rổ ưu, khuyết diểm trong việc giảng dạy và phấn dấu dạy tốt hơn.
7. Luỏn cỏ ý thức tổn trọng nhân cách và ý kiến của HS. Vận dụng hợp lí các hình thức khen thưởng kịp thời, nhàm khuyến khích HS mạnh dạn, chủ động, sáng tạo trong học tập, kích thích lỏng ham học và ý thức phấn dấu vươn lên trong học tập của HS.
Kết quả : Qua một năm chỉ dạo thực hiện kế hoạch giảng dạy kiểu bài TLV miệng ở khối 4-5, trưởng tỏi da đạt được kết quả như sau :
- Tổ chức thành công chuyên dỏ dạy TLV miệng khối 4-5, thực sự tạo nén khí thế dổi mới vổ phương pháp dạy TLV nói chung và
11 V miệng nói riêng trong tập thể GV nhà trường.
- Thanh toán dược tình trạng dạy yếu, dạy trung bình. 100# GV trong tổ nắm vững phương pháp giảng dạy phân mồn. Đội ngQ GV giói thực chất ngày càng tăng.
Cũng từ kết quả bồi dương GV nâng cao tay nghồ, dội ngũ GV giói ngày càng nhiều hơn, dẫn đến chất lượng học tập của HS cũng
2 0 0
khụng ngừng được nõnằ cao. Đa số HS đa mạnh dạn. hứng Ihỳ và yêu thích học các tiết TLV miệng. Các em đa biết diễn dạt những suy nghĩ, cảm xúc của mình bằng lời nói một cách mạch lạc, rổ ràng, chất lượng môn học được nâng lên rõ rệt.
Sonằ song với sụ tiến bộ chunằ, dội ngũ HS giỏi lớp 4-5 trong năm học này cũnằ tõng lờn rỏ rệt (cú 5 HS dạt danh hiệu HS giỏi cấp huyện và cấp thành phố).
BÀI H ỌC KINH N G H lịiM
Từ những kết qua dạt dược nêu trên, bản thân tôi rút ra mẩy bài học kinh nghiệm sau :
- Ban giám hiệu phải thực sự di sâu đi sát trong chỉ dạo chuyên môn, nắm vững những mặt mạnh và những hạn chế của từng GV trong khối. Thực hiện tốt cụng tỏc bồi dưỡng tay nghố cho CỈV thonằ
qua việc đảm bao tốt kế hoạch thâm lóp, dự giờ dể kịp thời phai hiện, uốn nắn những nhưực điểm trong giáng dạy của GV, dỏng thòi dọng viên, khuyến khích kịp thời, dũng mức những (hành tích mà GV da dạt được. Trên cơ sơ dó phát huy tính tự giác, tự chủ.
phấn dấu vươn lên trong chuyên môn của GV.
- Xây dựng kế hoạch chỉ dạo chuyên môn sát với (hực trạng dạy và hoc của nhà trường, dề ra những biẹn phap thỉch hợp nham doi mới và nâng cao chất'" lượng hoạt dộng aia tb chuyên món.
- Hiêt vận dụng sức mạnh doàn két cùa tập thể, phát huy dược khù năng súng tạo tính lích cực, chu dọng cua cac thanh vien trong tổ khối ĩrong qua trình giảng dạy. Qua sự tiến bộ, vươn lên cua HS mà khắng dinh những dóng gop. phân dâu cùa GV.
- Có chế dụ khen thướng, dộng viên, khuyến khích kịp thời những cá nhân, tập thế dạt kiM quá cao trong giáng dạy.
Trẽn dày là một •Sl) hiỹn phap ma toi d a ap dụng dế chi dạo dạy kiếu bài T l.v miệng ơ khơi 4-5 dạt kêi quá tốt, góp phần nâng cao chai lượng giáo dục toàn diện cho H s trong trường.
201
M0C LỢC
Trang
Lơi nối đâu 3
Chưtmg ỉ
TẬP LÀM VĂN TRONG CHƯƠNG TRÌNH T1LNG VIIÌT TILƯ HỌC
I - Q u a n hệ giữ a T L V v ó ĩ các p h â n m ôn k h á c tro n g
c h ư o n g trìn h T iế n g V iệt tiểu h ọ c 5
II - X ác đ ịn h m ộ t q u a n n iệm về T L V ở tiểu h ọc 11 III - N ộ i d u n g T L V tr o n g cliư ư n g trìn h T iế n g V iệt tiểu học
h iện h à n h 55
IV - Hài T L V ử tiểu h ọc 59
Chumig //
MỘT SỐ KILN rn l ứ c Cơ SỚ (TÌA TẬP LẢM VÁN VẢ PHƯƠNG PHAP DẠY HỌC TẬP LÀM VÀN
I - V ận d ụ n g lí th u y ế t h o ạ t đ ọ n g lò i n ói v à o việc d ạy học T L V 71 II - V ận d ụ n g các k iến th ứ c n g ô n n g ữ v à o d ạ y học T L V 73
A. (Tic dann lỡi nối và sự ứni! dụnn và dạy học 1I V 73 B. Hai xu hưứnn Iiiỉhiên cứu nnôn Iinử học va sự ứng dụng
vào dạ> học TLV 76
c . Quy tắc sử dụmằ từ, sử dụng cõu và sự thin dụng
vào dạy học TLV so
1) Phong each ngôn nnữ và sự ứnn dụng vào dạy học TLV 94 L. Nnứ pháp văn hàn va sự ứng dụnn vào dạv học TLV 100
2 0 2
III - V ậ n d ụ n g c á c k iế n th ứ c về lí lu ậ n v ã n h ọc
v à o d ạ y h ọ c T L V 102
A. Miêu tiỉ ưop.ií vãn học và vãn miòu ta troniĩ nhà trườn*! 102 B. Kc chuyện tron lĩ văn học và vãn kc chuyện Ưoiìiĩ nhà trườiiìỉ 112 c . Tường tiiuật trong vãn học, báo chí và vãn tườiii! thuật
trong nhà trườmi 130
IV - B ồ i d ư ỡ n g c h o H S tâ m h ổ n n h ạ y c ả m , g ià u c ả m xúc ; h u ứ n g d ẫ n H S tíc h lũ y vổ'n h iểu b iế t v ề m ọ i m ặ t và
k iè n tr ì lu y ệ n tậ p c á c k ĩ n ă n g là m b à i v ă n 136
Chưarng 111
PHƯƠNG PHÁP DẠY TẬP LẢM VÃN Ở TIỂU HỌC A. Phương pháp dạy TLV ở lớp 2, 3
B. Phuơmi pháp dạy TLV Ic5rjo 4, 5 i.
c . PhươUỡằ phỏp dạy văn iniờu tả ở lieu học 160 D. Phươni! phap dạy vãn kê’ chuyện ở tiểu học 166 L. Phưưniằ phỏp dạy vón tường thuật ở tiểu học 172
P H Ụ L Ụ C
MỘT SỐ KINH NCÌHIỊÌM DẠY TẬP LAM VAN Ở t r ư ờ n g TILL 11ỌC
1. Cải tien phương pháp dạy TLV lớp 2 d trường liêu học 176 2. Một số kinh nghiệm dạy kiêu bài "vjuan sát tnuili và ưìi lơi
cáu hỏi" (ý lớp 2 1^1
3. Góp phần gay Innig thú luyen nỏi chơ 1ỈS trong giơ
1LV miệne ở lớp 3 183
4. Kinh nnhiộm dạy HS lớp 5 viel bìu TLV dại kêi qua tốt 180 6. Mội số biện pháp chí dao dạy tôt kiêu bài
ỉ LV m iệne ờ lớp 4-6 106