I-Mục tiêu cần đạt : giúp hs :
-Nắm được mối qhệ chặt chẽ giữa các phương chăm hội thoại và tình huống g/tiếp
-Hiểu được phương chăm hội thoại khg phải là những quy định bắt buộc trg mọi tình huống giao tiếp; vì nhiều lí do khác nhau, các phương chăm hội thoại có khi khg tuân thủ.
II-Chuẩn bị : -GV : giáo án, sgk
-Hs : sgk, bài soạn, bài học III-Lên lớp :
1-Oồn ủũnh 2-KT bài cũ :
a-Thế nào là phương châm quan hệ, phương châm cách thức và phương châm lịch sự ? b-Cho vd và cho biết vd đó có liên quan đến phương châm hội thoại nào ?
3-Bài mới :
A-Vào bài : Phương châm hội thoại khg phải là những quy định bắt buộc trg mọi tình huống giao tiếp, vì có nhiều lí do khác nhau. Các phương châm hội thoại đôi khi khg được tuân thủ. Vì vậy, bài học hôm nay sẽ thấy được mối qhệ chặt chẽ giữa phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp.
B-Tiến trình hoạt động :
Nội dung hoạt động Hoạt động của thầy và trò I-Quen hệ giữa phương châm
hội thoại với tình huống giao tieáp
Ví dụ : truyện “Chào hỏi”
-“Bác làm việc vất vả lắm phải không ?”
=>Khg tuaõn thuỷ phửụng chaõm lịch sự. Vì hỏi khg đúng chỗ, đúng lúc.
Hoạt động 1 :
*HS đọc truyện cười “Chào hỏi”
H: Nhân vật chàng rễ hỏi người đốn củi trên cây cao điều gì ? H: Nhân vật có tuân thủ đúng phương châm lịch sự khg ? Vì sao ?
Đ: Không . Vì : Trg tình huống khác có thể được coi là lịch sự, thể hiện sự quan tâm đến người khác. Nhưng trg tình huống này, người được hỏi đang ở trên cành cây cao nên phải vất vả trèo xuống để trả lời. Như vậy, chàng ngốc đã làm 1 việc quấy rối, gây phiền hà cho người khác.
=>Cần chú ý đến đặc điểm cuûa tình huoáng giao tieáp
*Ghi nhớ 1 :(ghi nhớ T36)
H:Tìm những tình huống mà lời hỏi trên được dùng 1 cách thích hợp, đảm bảo tuân thủ phương châm lịch sự. (Gợi ý : nói với ai, khi nào, nói ở đâu, nhằm mục đích gì )
Đ: Những tình huống :
+Bác nông dân đang cày ruộng.
+Bác nông dân đang cố gắng làm để hoàn thành công việc.
H: Từ câu chuyện trên, em rút ra được bài học gì trg giao tieáp ?
Đ: Cần chú ý đến đặc điểm của tình huống giao tiếp, vì câu nói có thể thích hợp trg tình huống này, nhưng khg thích hợp trg tình huống khác.
H: Khi vận dụng các phương châm hội thoại cần lưu ý điều gì ?
II-Những trường hợp khg tuân thủ phương châm hội thoại 1-Tình huoáng :
-Thế cậu học bơi ở đâu vậy ? -Dĩ nhiên là học dưới nước chứ còn ở đâu.=>Khg tuân thủ phương châm về lượng.
=>Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hóa giao tiếp.
Hoạt động 2 :
*Đọc lại các vd đã pt khi học về các phương châm hội thoại ở tiết trước.
H: Cho biết những tình huống nào, phương châm hội thoại khg được tuân thủ ?
Đ: Tình huống trg truyện “Người ăn xin” tuân thủ phương châm lịch sự. Các tình huống còn lại khg tuân thủ phương châm hội thoại.
H: Nguyên nhân vì sao người nói khg tuân thủ ? 2-Đoạn đối thoại
-Khg tuaõn thuỷ phửụng chaõm về lượng.
*Hs đọc đoạn đối thoại, chú ý những từ in đậm.
H: Câu trả lời của Ba có đáp ứng được yêu cầu của An khoâng ?
ẹ: khoõng.
H: Trg tình huống này, phương châm hội thoại nào khg được tuaân thuû ?
Đ: Khg tuân thủ phương châm về lượng (khg cung cấp đủ thoõng tin nhử An muoỏn bieỏt)
H: Vì sao Ba khg tuân thủ phương châm hội thoại đã nêu ? Đ: Vì Ba khg biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào. Để tuân thủ phương châm về chất (khg nói điều mà mình khg có bằng chứng xác thực), nên Ba phải trả lời chung chung.
Bài tập nhanh : Tìm 1 số tình huống tương tự.
Ví dụ : Tình huống : “Bạn có biết nhà cô giáo chủ nhiệm ở ủaõu khg ?”
-Ở hướng Thị xã.
3-H: Giả sử có người mắc bệnh ung thư đã đến giai đoạn cuối thì sau khi đi khám, bác sĩ có nên nói thật cho người ấy biết hay khg ? Vì sao ?
Đ: Khg nên nói thật vì có thể khiến cho bệnh nhân hoảng sợ, tuyệt vọng.
H: Khi bác sĩ nói tránh đi để bệnh nhân yên tâm thì bác sĩ đã
khg tuân thủ phương châm hội thoại nào ?
Đ: Khg tuân thủ phương châm về chất (nói điều mà mình tin là khg đúng).
H: Việc “nói dối” của bác sĩ có thể chấp nhận được khg ? Tại sao ?
Đ: Có thể chấp nhận được vì nó có lợi cho bệnh nhân, giúp bệnh nhân lạc quan hơn trg cuộc sống.
Bài tập nhanh : hãy tìm 1 số tình huống giao tiếp mà phương châm về chất khg được tuân thủ .
Đ : Những tình huống giao tiếp khác :
+Người chiến sĩ khg may sa vào tay giặc “nói dối” để giữ bí mật cho đơn vị, đồng đội.
+Khi nhận xét về hình thức hoặc tuổi tác của người đối thoại.
+Khi đánh giá về học kực hoặc năng khiếu của bạn bè.
3-“Tiền bạc chỉ là tiền bạc”
=>Xét theo nghĩa tường minh thỡ khg tuaõn thuỷ phửụng chaõm về lượng.
*Ghi nhớ 2 :(sgk-T37)
4-H: Khi nói “Tiền bạc chỉ là tiền bạc” thì có phải người nói khg tuân thủ phương châm về lượng khg
Đ:-Xét theo nghĩa tường minh : thì khg tuân thủ phương châm về lượng, vì nó khg cung cấp thêm thông tin nào.
-Nếu xét theo nghĩa hàm ẩn : thì tuân thủ phương châm về lượng.
H: Theo em, nên hiểu ý nghĩa của câu này ntn ?
Đ: Nên hiểu : tiền bạc chỉ là phương tiện sống, khg phải là mục đích sống, khg thay thế cho các giá trị tinh thần thiêng liêng. Khuyên chúng ta khg nên chạy theo tiền bạc mà quên nhiều thứ khác quan trọng hơn, thiêng liêng hơn trg cuộc sống.
Bài tập nhanh : Em hãy nêu 1 số cách nói tương tự Đ:-Chiến tranh là chiến tranh
-Nó vẫn là nó.
-Cóc nhái vẫn là cóc nhái…
H: Như vậy trg những trường hợp nào thì người ta khg tuân thủ phương châm hội thoại ?
III-Luyện tập Bài tập 1 :
-Quả bóng nằm ngay dưới cuốn “Tuyển tập truyện ngắn Nam cao” kia kìa.
=>khg tuân thủ phương châm cách thức.
=>Vì ông bố khg quan tâm đến đối tượng giao tiếp.
Bài tập 2 :
-“Chúng tôi hôm nay đến khg phải là thăm hỏi, trò chuyện gì với ông, mà để nói cho ông biết : Từ nay chúng tôi khg làm để nuôi ông nữa. Lâu nay, chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi.”
Hoạt động 3 :
BT1: Câu trả lời của ông bố khg tuân thủ phương châm hội thoại nào ?
Đ: Phương châm cách thức. Vì cậu bé 5 tuổi khg thể nhận ra quyển truyện đó.
H: Vì sao ông bố lại vi phạm phương châm này ? BT2 :
H: Thái độ và lời nói của Chân, Tay, Tai, mắt đã vi phạm phương châm nào trg giao tiếp ?
=>khg tuân thủ phương châm lịch sự.
- Việc khg tuân thủ đó là khg thích hợp với tình huống giao tiếp : khg chào hỏi, nói thẳng với chủ nhà những lời lẽ giận dữ, nặng nề. Việc khg tuân thủ này là khg có lí do chính đáng.
H: Việc khg tuân thủ phương châm lịch sự có lí do chíùnh đáng khg ? Vì sao ?
4-Củng cố : Khi giao tiếp phải tuân thủ phương châm hội thoại.
5-Dặn dò : -Học bài, làm BT còn lại.
Chuẩn bị : “Xưng hô trong hội thoại”./
-N S :
-ND : Tuaàn 3 TIEÁT 14,15