1. Chính sách khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp.
* Hoàn cảnh:
- Pháp tuy là nước thắng trận sau chiến tranh, nhưng bị thiệt hại nặng nề
Để bù lấp vào chỗ thiếu hụt đó, chúng tăng cường vơ vét của cải, bóc lột thuộc địa, trong đó có Việt Nam.
* Nội dung khai thác:
- Kinh tế: Tăng cường đầu tư vốn vào công nghiệp và nông nghiệp: Trong nông nghiệp, Pháp chủ yếu đầu tư đồn điền cao su; trong công nghiệp chủ yếu khai thác mỏ than, thiếc, kẽm, sắt. Một
khai thác lần trước (1897 – 1914), đợt khai thác này thực dân Pháp thực hiện quy mô mở rộng hơn, nhằm vơ vét thật nhiều của cải ở thuộc địa mang về chính quốc.
+ Đặc biệt nổi bật của toàn bộ cơ cấu kinh tế Việt Nam thời thuộc địa là sự phát triển mất cân đối ; nền nông nghiệp lạc hậu, cổ hủ bên cạnh nền công nghiệp mỏng manh, trong công nghiệp chỉ phát triển một số ngành công nghiệp nhẹ, ngành công nghiệp nặng : hóa chất, luyện kim, cơ khí, năng lượng hầu như không phát triển để buộc nền kinh tế nước ta phải phụ thuộc vào kinh tế Pháp.
- GV sử dụng lược đồ cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp cho HS quan sát những nơi chúng đẩy mạnh khai thác thuộc địa (mỏ than ở Quảng Ninh, đồn điền cao su, cà phê ở Tây Nguyên, Đông Nam Bộ,…)
- HS quan sát, lắng nghe và ghi chép ý chính
Hoạt động 2: Tập thể, cá nhân - GV yêu cầu HS tìm hiểu về chính sách giáo dục, văn hóa của thực dân Pháp trong cuộc khai thác thuộc địa kết hợp sử dụng đặt câu hỏi:
+ Vì sao thực dân Pháp lại ráo riết xây dựng, tăng cường bộ máy quân sự ?
+ Pháp xây dựng những Viện dân biểu Bắc Kì, Trung Kì nhằm mục tiêu gì ?
số ngành ngành công nghiệp nhẹ như dệt, xay xát, muối,... cũng được đầu tư.
- Phát triển giao thông vận tải đường sắt, đường bộ, các đô thị mở rộng.
- Mở ngân hàng Đông Dương, độc quyền phát hành giấy bạc, nắm mọi huyết mạch của nền kinh tế quốc dân, tìm cách tăng thuế để bóc lột nhân dân ta.
2. Chính sách chính trị, văn hóa, giáo dục của thực dân Pháp - Chính trị, xã hội:
+ Chia nước ta làm ba kì với ba chế độ chính trị khác nhau.
+ Lập bộ máy quân sự, cảnh sát, mật thám, nhà tù ráo riết họat động; tiến hành cải cách chính trị - hành chính để đối phó
- Giáo dục:
+ Thành lập hệ thống giáo dục Pháp - Việt từ tiểu học đến đại học, nhưng
+ Chính sách của thực dân Pháp đã làm thay đổi tình hình văn hóa ở nước ta như thế nào?
- HS tìm hiểu SGK, trao đổi và trả lời - GV nhận xét, trình bày bổ sung và kết luận.
- HS theo dõi và ghi ý chính vào vở.
- Để HS hiểu rõ hơn về chính sách thâm độc của thực dân Pháp về văn hóa, giáo dục đối với nhân dân ta, GV nên sử dụng một số đoạn trích của Chủ tịch Hồ Chí Minh nói về vấn đề này.
Hoạt động 3: Tập thể, cá nhân - GV nêu câu hỏi: Dưới tác động của chính sách khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp, tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam có những chuyển biến gì?
- GV hướng dẫn HS sử dụng SGK để trả lời
- HS nghiên cứu SGK, trao đổi và trả lời
- GV nhận xét, phân tích dựa vào các vấn đề:
+ Về kinh tế: Cuộc khai thác có tạo ra những chuyển biến về kinh tế như thế nào? Có những nhân tố mới nào trong nền kinh tế? Thực chất của sự chuyển biến này?
+ Về xã hội: Xã hội Việt Nam trước và sau cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp biến đổi ra sao? Những tầng lớp, giai cấp nào có khả năng đi theo cách mạng, lãnh đạo cách mạng?
(Trên cơ sở những biến đổi về kinh tế, các thành phần giai cấp xã hội tương
rất nhỏ giọt
+ Cho in ấn sách, báo phát phục vụ tuyên truyền cho chủ trương “Pháp – Việt đề huề”; các trào lưu văn hóa phương Tây có điều kiện tràn vào Việt Nam
3. Những chuyển biến mới về kinh tế và giai cấp xã hội ở Việt Nam
- Kinh tế: Tạo nên những chuyển biến mới trong nền kinh tế nước ta, song kinh tế Việt Nam vẫn rất rất lạc hậu, mất cân đối, lệ thuộc kinh tế vào kinh tế chính quốc.
- Xã hội: xã hội Việt Nam phân hóa sâu sắc, xuất hiện thêm một số giai cấp và tầng lớp mới:
+ Giai cấp địa chủ phong kiến bị
ứng cũng dần dần biến đổi. Những lực lượng đại diện cho xã hội cũ như địa chủ, nông dân thì đa số rơi vào cảnh nghèo đói, bần cùng. Đồng thời các lực lượng xã hội mới như tư sản, công nhân, tiểu tư sản cũng bắt đầu xuất hiện và từng bước trưởng thành nhanh chóng cùng với sự mở rộng của các thành phần kinh tế mới – tư bản chủ nghĩa. Dân số tăng nhanh, bộ mặt thành thị và một số vùng nông thôn ven đô thị cũng thay da đổi thịt. Một cơ cấu xã hội mới đang hình thành).
- GV cần làm rõ quá trình bần cùng hóa người nông dân Việt Nam. Đẩy người nông dân ra khỏi ruộng đất của họ (tước đoạt ruộng đất), nông dân bị bần cùng hóa trở thành người không có tài sản phải đi làm thuê.
+ Phân tích tính chất hai mặt của tư sản dân tộc và thái độ chính trị là cải lương, đấu tranh không triệt để, trên con đường làm ăn, bị thực dân Pháp chèn ép, họ đấu tranh đòi được nới rộng quyền kinh doanh, nếu được thỏa mãn một phần yêu cầu, họ không tiếp tục đấu tranh đến cùng, bằng lòng với một số cải cách nhỏ nhoi. Bởi vì tư sản dân tộc Việt Nam rất nhỏ bé về thế lực kinh tế, yếu hèn về chính trị cho nên sẵn sàng thỏa hiệp.
+ Đánh giá được vai trò của giai cấp công nhân trong cuộc cách mạng ở nước ta. Giai cấp công nhân tăng nhanh cả về số lượng và chất lượng (10 lên 29 vạn). Giai cấp công nhân Việt Nam có đặc điểm là nguồn gốc từ nông dân, có truyền thống yêu nước và được trang bị lí luận của chủ nghĩa
phân hóa thành đại địa chủ cấu kết chặt chẽ với Pháp để cai trị dân ta, địa chủ vừa và nhỏ có tinh thần yêu nước, chống Pháp.
+ Giai cấp nông dân: bị đế quốc, phong kiến tước đoạt ruộng đất đời sống khốn khổ bần cùng không có lối thoát, mâu thuẫn gay gắt với đế quốc, là lực lượng của cách mạng.
+ Tầng lớp tiểu tư sản có tinh thần chống Pháp, nhất là tiểu tư sản trí thức (GV, HS, sinh viên,...)
+ Giai cấp tư sản có 2 bộ phận: tư sản mại bản gắn chặt với đế quốc phong kiến và tư sản dân có tinh thần yêu nước, nhưng dễ thỏa hiệp
+ Giai cấp công nhân tăng nhanh về số lượng (22 vạn). Họ bị đế quốc và tư sản bóc lột nặng nề, có quan hệ gần gũi với nông dân, kế thừa truyền thống yêu nước, nhanh chóng tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin, trở thành lực lượng chính trị độc lập, lãnh đạo cách mạng.
Mâu thuẫn cơ bản trong xã hội Việt Nam:
+ Mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ.
+ Mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc ta với thực dân Pháp.
Mac – Lênin thông qua thực tiễn cách mạng nên sẽ trở thành lực lượng tiên phong của, lực lượng lãnh đạo cách mạng.
- HS lắng nghe và ghi chép 5 . Củng cố
GV củng cố bài học, thông qua một số câu hỏi:
1. Nêu hoàn cảnh và nội dung chính sách khai thác thuộc địa lần thứ hai của thực dân Pháp ở nước ta.
2. Những chuyển biến mới về kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội ở Việt Nam (1919 – 1929).
6 . Dặn dò : - Học bài cũ.
- Chuẩn bị phần sau của bài.