Ở VIỆT NAM CÓ TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH SINH THÁI *
VII. PHÁT TRIỂN DLST VƯỜN QUỐC GIA CÔN ĐẢO
Năm 1993 Chi cục Kiểm lâm đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo kết hợp với Cục Kiểm lâm Phân viện Điều tra quy hoạch rừng II lập luận cứ khoa học cho khu rừng Côn Đảo và đề nghị đưa vào danh mục rừng cấm.
Ngày 31/3/1993 Thủ tướng chính phủ ra quyết định 135/TTg phê duyệt luận chứng kinh tế kỹ thuật VQG Côn Đảo và chính thức thành lập VQG Côn Đảo.
Vườn có tổng diện tích tự nhiên 19.998ha, gồm 14 hòn đảo lớn nhỏ, trong đó 5.998ha rừng trên các đảo, 14.000ha trờn biển vàứ 20.500 ha vựng đệm trờn biển. Chiều dài bờ biển khoảng 200km nằm trong vùng Biển Đông, Nam Việt
Nam, thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Về vị trí địa lý, Côn Đảo nằm ở tọa độ: 80 34’ - 80 49’ vĩ độ Bắc, 1060 31’ - 1060 45’kinh độ Đông.
Tài nguyên động thực vật trong vườn có mức độ đa dạng sinh học rất cao với 882 loài thực vật rừng, 144 loài động vật rừng trên 1.300 loài sinh vật biển. Quỹ quốc tế bảo vệ tài nguyên thiên nhiên (WMF) đã đánh giá, Côn Đảo là một trong những khu bảo tồn sinh học đa dạng và phong phú nhất thế giới.
b. Các thành phần tài nguyên của VQG Côn Đảo
• ẹũa hỡnh
Địa hình Côn Đảo tương đối đơn giản, chủ yếu là đồi núi thấp. Đỉnh cao nhất là đỉnh Lớn 690m (có tài liệu nói đỉnh cao nhất nằm trên núi Thánh Giá 517m). Các đỉnh cao trung bình 400 đến 500m như núi Chúa (515m), đỉnh Tình Yêu (321m). Đồng bằng nằm ở phía đông nam đảo sát bờ biển. Vùng thềm lục địa sâu từ 200m trở lại.
• Khí hậu – thủy văn
Côn Đảo nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa và chịu ảnh hưởng của chế độ khí hậu đại dương, nhiều nắng gió.
Lượng mưa trung bình năm khoảng 2510,4mm (có tài liệu nói 2200,7mm). Chế độ mưa phân thành hai mùa: Mùa mưa từ tháng 6 đến tháng 1 (năm sau), mùa khô từ tháng 2 đến tháng 5. Tuy nhiên, thường có từ 7-8 tháng lượng mưa liên tục vượt 100mm/ tháng. Độ ẩm không khí trung bình 90%.
Nhiệt độ trung bình năm xấp xỉ 26,90C. Biên độ nhiệt giữa tháng nóng nhất và tháng lạnh nhất là 30C, không có tháng nào nhiệt độ trung bình nhỏ hơn 200C.
Côn Đảo chịu ảnh hưởng của hai hướng gió phổ biến:
gió mùa tây nam, từ cuối tháng 5 đến đầu tháng 10; gió mùa đông bắc, từ cuối tháng 10 đến đầu tháng 4. Số giờ nắng trong năm thường khoảng 2000 giờ. Các tháng 1, 2, 3 có số giờ nắng cao nhất, trên 200 giờ/tháng.
• Thảm thực vật Côn Đảo
Thành phần thực vật VQG Côn Đảo khá phong phú với 882 loài, thuộc 562 chi, 161 họ. Trong đó:
Cây gỗ 371 loài, chiếm 42,1%
Cây tiểu mộc 207 loài, chiếm 23,5%
Cây thảo mộc 202 loài, chiếm 22,9 % Dây leo 103 loài, chiếm 11.7%
Dương xỉ 42 loài, chiếm 4,8 % Phong Lan 30 loài, chiếm 3,4 %
Như vậy, thành phần thực vật ở đây có quan hệ mật thiết với một số khu hệ thực vật trong nước như: khu hệ thực vật miền Đông Nam Bộ, khu hệ thực vật đồng bằng sông Cửu Long và khu hệ thực vật bản địa miền Bắc Việt Nam.
Rừng của VQG Côn Đảo thuộc hệ sinh thái rừng nhiệt đới hải đảo. Bao gồm hai kiểu rừng chính là: rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới và rừng kín nửa rụng lá mưa ẩm nhiệt đới. Rừng ở đây chủ yếu là rừng nguyên sinh, thành
phần và kết cấu gần như còn nguyên vẹn, Côn Đảo có nhiều cây cổ thụ có giá trị như găng néo, lát hoa… Ngoài ra, Côn Đảo còn có một khu rừng ngập mặn nguyên sinh dài 8km, đó là hòn Bảy Cạnh (Bãi Cạn). Chính nhờ dải rừng ngập mặn quý giá này, mà đất Côn Đảo không bị xói mòn, sạt lở do bão tố sóng tràn.
Hệ sinh thái san hô ở đây có tới trên 150 loài đủ các dạng như: dạng bàn, dạng phiến, dạng khối, dạng dĩa, và mang nhiều hình thù khác nhau: cái hình bộ não, hình cây nấm, hình ngón tay… Tất cả đều rực rỡ bởi những sắc màu kỳ ảo, quyến rũ, đây cũng là nơi trú ẩn bình quan của hàng ngàn loài động vật khác nhau. Riêng có có hơn 200 loài (cá thia, cá bàn chải, cá mó, cá hồng…). Mật độ trung bình lên tới trên 400 con/1000m2.
Hệ sinh thái thảm cỏ biển ở đây là những loại thực vật có hoa ngầm sống trong môi trường nước biển. Tại đây đang hiện diện 9/16 loài cỏ biển có trên khắp thế giới. Hình thành nên một thảm cỏ xanh tươi rộng đến khoảng 200 ha trong vùng vịnh Côn Sơn: rong biển, cỏ biển…
• Hệ động vật Côn Đảo
Như trên đã nói, VQG Côn Đảo còn khá nhiều khu rừng nguyên sinh, hầu như chưa có sự tác động của con người. Vì thế đã trở thành nơi trú ngụ, sinh sôi, phát triển của nhiều muoâng thuù.
Bảng 2: Thành phần loài động vật ở VQG Côn Đảo
Lớp Bộ Họ Loài
Thuù 9 16 28
Chim 14 27 69
Bò sát 3 14 39
Lưỡng thê 1 4 8
Tổng cộng 27 62 144
(Nguồn: Phân Viện Điều tra quy hoạch rừng II)
Hệ động vật rừng bao gồm: 144 loài, trong đó có 28 loài thuộc lớp thú, 69 loài lớp chim, 39 loài lớp bò sát, tám loài lưỡng thể, trong đó có 14 loài được xếp vào nhóm động vật quý hiếm. Nhóm động vật đặc hữu của Côn Đảo có ba loài:
thạch sùng Côn Đảo, sóc mun và sóc đen Côn Đảo. Nhóm động vật quý hiếm gồm 18 loài chúng đều là những loài có giá trị điển hình như gầm ghì trắng, yến cằm trắng, kỳ đà hoa, boà caâu Nicoba…
Hệ động vật biển, quần đảo Côn Đảo có quần thể rùa biển rất lớn, hàng năm vào mùa sinh sản, có hàng ngàn lượt rùa biển lên các bãi cát để đẻ trứng. Trong số loài động vật thân mềm có 110 loài thuộc lớp chân bụng (ốc), còn lại thuộc lớp hai mảnh vỏ (hàu, sò, đẹp…) và 100 loài giáp xác (tôm, cua..). Tại đây có loài cá bướm là loài đẹp nhất, lộng lẫy nhất với 22 loài cá bướm ứng với 22 hệ màu sắc và hình dạng khác nhau.
• Tài nguyên nhân văn
Người dân sống tại Côn Đảo đa số là người kinh, một số ít là Khmer. Sinh sống vào các nghề thủ công truyền thống, đi làm, buôn bán … số dân ở chỉ khoảng hơn 4.000 dân.
Những di tích nổi bật của Côn Đảo bao gồm: hệ thống các nhà tù, với 9 trại giam rộng 28,94 ha. Trong số đó có 22,04 ha được xây dựng từ thời Pháp thuộc. Nơi đây đã từng giam giữ các đồng chí Nguyễn Văn Cừ, Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng, Hoàng Quốc Việt… Hệ thống các nhà tù Côn Đảo là nơi ghi đậm dấu ấn của lớp tù chính trị từ thời Đảng ta ra đời.
Đến đây du khách sẽ biết được thế nào là một địa ngục trần gian, là tội ác tàn khốc của chiến tranh, nơi đây tồn tại các loại nhà tù sau: khu chuồng cọp từ thời Pháp thuộc, khu chuồng cọp kiểu Mỹ, khu biệt lập chuồng bò và hàng loạt các trại giam khác với nhiều tên gọi khác nhau như trại Phú Sơn, trại Phú Thọ, Phú Phong, Phú Bình, Banh I, Banh II… Để có được ngày hôm nay biết bao con người đã phải chịu đựng những cuộc hành sát cả về xác thịt lẫn tinh thần.
Ngoài ra, tại Côn Đảo còn tồn tại nhiều tài nguyên có giá trị nhân văn khác như khu nhà chúa đảo – đây là nơi ở và làm vieọc cuỷa 53 teõn chuựa đảo, trong đó có 39 tên người Pháp, 14 tên người Việt, nơi
chứng kiến những thủ
đoạn cai trị cùng những tội ác của thực dân và đế quốc. Cầu Ma Thiên Lãnh cũng là một trong những nơi đáng để du khách đến tham quan, tại đây đã xảy ra các hình thức tra tấn và đày ải những tù nhân lao động khổ sai, trong quá trình xây dựng cầu đã có khoảng 350 người tù chết. Thêm vào đó nghĩa trang Hàng Dương cũng được nhiều du khách quan tâm khi đến VQG Côn Đảo, đó là nơi yên nghỉ của hơn 20.000 chiến sĩ cách mạng và những người yêu nước, họ đã hy sinh anh dũng trong hai cuộc kháng chiến, nghĩa trang rộng khoảng 20 ha. Đến tham quan Côn Đảo du khách không thể bỏ qua Cầu Tàu 914, được xây dựng từ năm 1873, những người tù đã gọi cầu này là Cầu Tàu để tưởng nhớ đến số tù nhân đã chết trong suốt quá trình xây dựng. Ngoài ra đến Côn Đảo du khách sẽ có cơ hội được nghe kể về các truyền thuyết về sự tích Hòn Cau, Bà Cậu Côn Lôn, huyền thoại về chị Võ Thị Sáu và tham quan hàng loạt các di tích văn hóa của huyện Côn Đảo.
• Đánh giá chung
Với những giá trị tài nguyên hiện có trên VQG Côn Đảo, cho thấy nó có tiềm năng rất lớn đảm bảo tiến hành khai thác và phát triển các loại hình du lịch mà trong đó điển hình là DLST. Ngoài ra, VQG Côn Đảo còn có vị trí chiến lược trong khu vực, nằm trong các tuyến đường biển hành trình khu vực của khối ASEAN. Côn Đảo có ý nghĩa lịch sử rất lớn, nó là biểu tượng của Việt Nam ta, nó còn là một trường học giáo dục lòng yêu nước cho các thế hệ hôm nay và tương lai. Côn Đảo còn có một cộng đồng dân cư có nguồn gốc trên mọi miền lãnh thổ của Việt Nam, có thể nói Cầu Tàu 914
đó là hình ảnh của một Việt Nam thu nhỏ, đa dạng về phong tục tập quán, phong cách sinh hoạt, nhưng mọi người đều mang một nét chung vốn có của người Việt Nam, đó là sự giản dị và lòng hiếu khách. Đó là những thuận lợi để thu hút và hấp dẫn du khách.
2. Định hướng phát triển DLST ở VQG Côn Đảo VQG Côn Đảo có nhiều tiềm năng tự nhiên cho phát triển DLST tuy nhiên những cơ sở vật chất kỹ thuật hiện tại của khu vực chưa đáp ứng cho việc phát triển hoạt động này.
Vì vậy trong định hướng phát triển DLST cho VQG Côn Đảo cần chú trọng đến một số vấn đề sau:
• Đầu tư về cơ sở vật chất
Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đang kêu gọi các đối tác liên doanh, liên kết đầu tư vào dự án du lịch sinh thái VQG Côn Đảo.
Tỉnh mở rộng chính sách ưu tiên cho các nhà đầu tư, nhất là trong lĩnh vực dịch vụ vận chuyển nâng cấp sân bay Cỏ Ống để phục vụ cho khách du lịch đi lại thuận tiện, xây dựng hệ thống cấp nước cho các trạm kiểm lâm phục vụ cho DLST và nhà khách trung tâm VQG Côn Đảo, trạm giao dịch tại Vũng Tàu.
Hiện tại, huyện Côn Đảo đang xin cấp trên đầu tư một trạm quan trắc môi trường để nâng cao hiệu quả bảo tồn vốn thiên nhiên kết hợp với bản vệ an ninh quốc phòng. Cảng cá Bến Đầm chuẩn bị được đầu tư khoảng 55 tỉ đồng để xây dựng giai đoạn 2: mở rộng ra vùng nước sâu, có khả năng đón tàu tới 2.000 tấn; xây dựng kè chàn sóng làm nơi tránh bão
cho tàu đánh cá (đầu tư giai đọan 1: 27 tỉ đồng – Công ty Thủy sản và xuất nhập khẩu Côn Đảo).
Việc cải tạo, nâng cấp sân bay Cỏ Ống giúp cho các loại máy bay dân dụng ATR72, Fokker hạ cất cánh, không còn việc 3 chuyến/1 tuần bằng trực thăng như trước.
• Định hướng bảo tồn các hệ sinh thái
Ở Côn Đảo đối tượng được bảo vệ là rừng trên biển, các loài động thực vật quý hiếm cả trên bờ và dưới đáy biển. Đặc biệt là các loài chỉ tìm thấy ở VQG Côn Đảo như: gầm ghì trắng, chim điên mặt xanh…, hay việc bảo vệ các loài rùa trong mùa sinh sản. Hàng năm khi đến mùa sinh sản có hàng ngàn lượt rùa lên bờ đẻ trứng, nếu biết bảo vệ tốt quy luật sinh sản theo mùa của loài rùa biển ta có thể khai thác nhân tố này để phát triển DLST. Muốn phát triển DLST điều tất yếu là ta phải bảo tồn các hệ sinh thái, đặc biệt là một nơi còn hoang sơ và ít bị ô nhiễm như VQG Côn Đảo.
• Định hướng phát triển các điểm DLST và các tuyến, các cụm kết hợp
Ngoài định hướng xây dựng, quy hoạch các điểm DLST trên Côn Đảo thì việc định hướng xây dựng các cụm, các tuyến kết hợp cũng là điều vô cùng quan trọng góp phần thu hút khách cũng như tạo điều kiện cho khách có thể chiêm ngưỡng được toàn bộ cảnh đẹp của Côn Đảo.
Định hướng phát triển các điểm DLST:
Khu trung tâm thị trấn Côn Đảo: Đến đây du khách sẽ được giới thiệu một cách tổng quát về quần đảo Côn Sơn, phạm vi danh giới giữa huyện và VQG Côn Đảo, các tài
nguyên thiên nhiên của Côn Đảo và hàng loạt các tài nguyên nhân văn như các di tích lịch sử, các kiến trúc, viện bảo tàng…
Bãi Đầm Trầu: Tại đây sẽ thích hợp cho các loại hình du lịch ngoạn cảnh như ngắm mặt trời lặn, bơi lội…
Bãi Nhỏ, Bãi Ông Đụng, Hòn Cau, Hòn Bảy Cạnh, Hòn Tre Lớn, Hòn Tre Nhỏ, Mũi Chim Chim, Núi Thánh Giá, Vịnh Đầm Tre… Đó là những điểm đã đang và sẽ tiếp tục được khai thác để phát triển các lọai hình du lịch. Mỗi một điểm có những nét đặc trưng riêng phù hợp với nhiều lọai hình du lịch vì vậy cần phải biết tận dụng một cách hợp lí nhất đảm bảo cả hai nhân tố bảo tồn và tăng trưởng kinh tế.
Định hướng phát triển các tuyến DLST:
Đối với VQG Côn Đảo có thể tiến hành phát triển các tuyeỏn nhử sau:
Đi vòng quanh đảo Côn Sơn: Với ca nô cao tốc hoặc tàu gỗ du khách có thể ngắm cảnh chụp hình, xem chim quanh đảo hoặc lặn xem san hô trên Hòn Tre Lớn.
Thị trấn Côn Đảo – Vịnh Đầm Tre: Trong tuyến du lịch này du khách có thể thưởng thức những nét độc đáo của Côn Đảo như xem chim yến, câu cá, ngắm cảnh… Đối với tuyến du lịch này du khách có thể đi bằng bất cứ đường nào, đường thủy với ca nô hoặc tàu gỗ, đường bộ với ô tô hoặc đi bách bộ.
Thị trấn Côn Đảo – cầu Ma Thiên Lãnh – bãi Ông Đụng: Chỉ với một tuyến du lịch du khách có thể tham quan được ba điểm du lịch và chiêm ngưỡng động thực vật rừng
Côn Đảo trên đường bộ. Các loại hình du lịch thích hợp bao gồm: câu cá, bơi lội, cắm trại…
Thị trấn Côn Đảo – bãi Đầm Trầu: Với tuyến này, chỉ trong một ngày du khách có thể tham gia nhiều loại hình du lịch mà điển hình là: tắm biển, câu cá, bơi lội, đi dạo ngắm cảnh thiên nhiên dọc theo bãi cát hoặc ngắm mặt trời mọc…
Đảo Côn Sơn – Hòn Tre Lớn – Hòn Tre Nhỏ: Đây là tuyến du lịch trong ngày, xuất phát từ Cầu Tàu – Vịnh Côn Sơn – Vịnh Bến Đầm – Hòn Tre Lơn – Hòn Tre Nhỏ. Du khách có thể đi canô hoặc đi tàu gỗ khi tham quan dưới đáy đại dương có các phương tiện hỗ trợ như bình khí. Tuyến này có thể kết hợp nhiều loại hình du lịch câu cá, ngắm cảnh, nghỉ ngơi, giải trí…
Đảo Côn Sơn – Hòn Tài – Hòn Bảy Cạnh hoặc Đảo Côn Sơn – Hòn Bảy Cạnh – Hòn Cau: Cả hai tuyến này đều sử dụng phương tiện là canô hoặc tàu gỗ để tham quan, đều xuất phát từ Cầu Tàu và có thể nghỉ lại qua đêm hoặc đi trong ngày. Du khách có thể tham gia vào các loại hình du lịch sau:
Lặn có ống thở ngắm san hô, câu cá, leo núi…