* Khái niệm cho vay chương trình hộ cận nghèo
Cho vay ưu đãi đối với hộ cận nghèo là một biện pháp mà Nhà nước áp dụng để huy động nguồn vốn và cung cấp tín dụng cho nhóm này, nhằm hỗ trợ hoạt động sản xuất kinh doanh và cung cấp dịch vụ hỗ trợ cho hộ cận nghèo. Chính sách này nhằm nâng cao đời sống của hộ cận nghèo, đồng thời đóng góp vào việc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xóa đói giảm nghèo và tạo thêm việc làm, đồng thời đảm bảo an sinh xã hội.
Cho vay hộ cận nghèo không chỉ là một hoạt động kinh tế, mà còn mang tính chất chính sách xã hội. Các khoản vay này không phải là để đáp ứng các tiêu chí thương mại, mà là để thực hiện các mục tiêu chính trị xã hội quan trọng. Trong quá trình thực hiện, ngân hàng có thể không thu được lợi nhuận đầy đủ từ việc cho vay, và đôi khi có thể không có lợi nhuận. Tuy nhiên, bản chất của tín dụng vẫn bị ảnh hưởng bởi quy luật kinh tế khách quan trong cơ chế thị trường [15].
* Vai trò cho vay chương trình hộ cận nghèo
Đóng một vai trò quan trọng và mang ý nghĩa to lớn đối với hộ cận nghèo, chính sách cho vay ưu đãi không chỉ là công cụ giải quyết vấn đề thu nhập thấp, tiết kiệm thấp và năng suất thấp mà còn là chìa khóa vàng để giảm nghèo. Được thiết kế nhằm phục vụ chính sách xã hội của Nhà nước, nguồn vốn cho vay ưu đãi không chỉ đơn thuần là một nguồn tài chính, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu kinh tế, chính trị và xã hội của đất nước. Vai trò của nó được thể hiện bên dưới đây: [15].
- Cung cấp vốn thông qua việc cho vay ưu đãi đối với hộ cận nghèo có những ảnh hưởng quan trọng đối với cộng đồng và thị trường tài chính cộng đồng, đặc biệt là nơi có sự hiện diện của các hộ cận nghèo. Đây không chỉ là một biện pháp hỗ trợ tài chính mà còn là cơ hội để cải thiện thị trường tài chính cộng đồng bằng cách đưa nguồn vốn đến với những hộ gia đình này;
20
- Nguồn vốn ưu đãi từ ngân hàng giúp giảm tệ nạn vay nặng lãi, tạo ra một môi trường tài chính tích cực hơn. Điều này giúp ngăn chặn hiện tượng lạm dụng vốn và giảm gánh nặng lãi suất cho những người vay, đặc biệt là trong trường hợp của những hộ cận nghèo đang đối mặt với khó khăn kinh tế.;
- Vốn tín dụng không chỉ là nguồn tài chính mà còn là một công cụ mạnh mẽ để tạo việc làm cho hộ cận nghèo. Bằng cách này, họ không chỉ nhận được sự hỗ trợ tài chính mà còn có cơ hội nâng cao kiến thức và kỹ năng để tiếp cận thị trường lao động. Điều này làm tăng khả năng hoạt động sản xuất kinh doanh trong môi trường kinh tế thị trường;
- Cung ứng vốn thông qua nguồn tín dụng ưu đãi đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nông thôn mới. Nó không chỉ hỗ trợ tài chính cho những hộ cận nghèo mà còn đóng góp vào việc phát triển kinh tế và cơ sở hạ tầng nông thôn. Điều này có thể thúc đẩy sự đổi mới và phát triển bền vững trong cộng đồng nông thôn;
1.2.2. Các quy định liên quan đến cho vay chương trình hộ cận nghèo - Đối tượng vay vốn: Đối tượng cho vay là hộ cận nghèo có tên trong Danh sách hộ cận nghèo được Ủy ban nhân dân (UBND) xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã) xác nhận theo chuẩn hộ cận nghèo được Thủ tướng Chính phủ quy định từng thời kỳ. Hiện nay, thực hiện theo Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg ngày 19/11/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016 – 2021. Từ năm 2022 trở đi sẽ được áp dụng theo Nghị định của Thủ tướng Chính phủ số 07/2021/NĐ-CP ngày 27/01/2021 về việc quy định chuẩn nghèo đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2022 – 2025. [15], [16], [17].
- Mục đích vay vốn: Phục vụ sản xuất, kinh doanh, nhằm góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững.
- Điều kiện vay vốn: Bên cho vay xem xét và quyết định cho vay khi hộ cận nghèo có đủ các điều kiện sau:
+ Có hộ khẩu thường trú hoặc có đăng ký tạm trú dài hạn tại địa phương nơi cho vay.
+ Có tên trong danh sách hộ cận nghèo ở xã (phường, thị trấn) sở tại theo chuẩn hộ nghèo do Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội công bố từng thời kỳ.
21
+ Hộ vay không phải thế chấp tài sản và được miễn lệ phí làm thủ tục vay vốn nhưng phải là thành viên tổ tiết kiệm và vay vốn, được tổ bình xét, lập thành danh sách đề nghị vay vốn có xác nhận của UBND cấp xã.
+ Chủ hộ hoặc người thừa kế được ủy quyền giao dịch là người đại diện hộ gia đình chịu trách nhiệm trong mọi quan hệ với Bên cho vay, là người trực tiếp ký nhận nợ và chịu trách nhiệm trả nợ Ngân hàng.
- Phương thức cho vay: Cho vay trực tiếp có ủy thác một số nội dung công việc trong quy trình cho vay qua tổ chức Chính trị – xã hội.
- Mức vay: Tối đa 100 triệu đồng/ hộ.
- Thời hạn vay vốn:
+ Cho vay ngắn hạn: Cho vay đến 12 tháng (1 năm).
+ Cho vay trung hạn: Cho vay từ 1 – 5 năm
+ Cho vay dài hạn: Trên 60 tháng trở lên nhưng không quá 120 tháng.
- Lãi suất: Lãi suất cho vay là 7,92%/năm. Lãi suất nợ quá hạn bằng 130% lãi suất cho vay.
1.2.3. Quy trình cho vay chương trình hộ cận nghèo
Quy trình cho vay đối với hộ cận nghèo cơ bản được thực hiện theo 8 bước cơ bản tại sơ đồ 2.1: [15].
Sơ đồ 2.1: Sơ đồ quy trình thủ tục xét duyệt cho vay hộ cận nghèo
(Nguồn: Phòng giao dịch NHCSXH huyện Phong Điền)
Hộ cận nghèo Tổ TK&VV
UBND cấp xã NHCSXH
Tổ chức CTXH cấp xã (7)
(2) (3)
(4) (8)
(5) (6) (1)
22
Bước 1: Các hộ cận nghèo có nhu cầu vay vốn ưu đãi viết Giấy đề nghị vay vốn kèm theo phương án sử dụng vốn vay gửi cho Tổ TK&VV tại địa phương nơi hộ sinh sống.
Bước 2: Sau khi tiếp nhận giấy đề nghị vay vốn từ các hộ cận nghèo, Tổ TK&VV có trách nhiệm tổ chức cuộc họp và thực hiện việc bình xét các hộ cận nghèo để đảm bảo rằng những hộ này đáp ứng đủ các điều kiện vay vốn theo quy định. Sau quá trình thảo luận và thống nhất, Tổ sẽ lập danh sách các hộ đủ điều kiện vay vốn, kèm theo giấy đề nghị vay vốn và phương án sử dụng vốn vay của từng hộ gia đình. Danh sách này sẽ được trình UBND xã, phường, thị trấn để xác nhận các đối tượng thuộc diện hộ cận nghèo theo quy định.
Bước 3: Sau khi được UBND xã, phường, thị trấn phê duyệt danh sách thì Tổ gửi hồ sơ về NHCSXH để làm các bước xét duyệt tiếp theo.
Bước 4: NHCSXH tại địa phương sẽ phê duyệt các hộ đủ điều kiện vay vốn và thông báo tới UBND cấp xã nơi các hộ gia đình sinh sống.
Bước 5: UBND cấp xã tại địa phương sẽ chịu trách nhiệm thông báo đến tổ chức hội, đoàn thể cấp xã.
Bước 6: Tổ chức hội, đoàn thể cấp xã tiếp tục thực hiện bước thông báo cho Tổ TK&VV theo Hội đoàn thể của mình quản lý.
Bước 7: Tổ TK&VV thông báo cho hộ vay vốn biết danh sách các hộ được duyệt vay vốn cũng như lịch trình, địa điểm giải ngân nguồn vốn vay.
Bước 8: Vào ngày giao dịch tại điểm giao dịch xã, NHCSXH sẽ tiến hành giải ngân trực tiếp cho người vay hoặc hộ vay có thể nhận tiền tại trụ sở NHCSXH nơi cho vay.