1.3. Hiệu quả cho vay chương trình hộ cận nghèo tại Ngân hàng chính sách xã hội
1.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả cho vay chương trình hộ cận nghèo
- Quy mô và cơ cấu cho vay đối với hộ cận nghèo + Số hộ và tỷ lệ hộ cận nghèo đang vay vốn ngân hàng
Đây là chỉ tiêu định lượng cho biết trong tổng số các hộ gia đình đang vay vốn tại NHCSXH thì có bao nhiêu đối tượng là hộ cận nghèo.
Tỷ lệ hộ cận nghèo được vay vốn
Tổng số hộ cận nghèo vay vốn
x 100 Tổng số hộ đang vay tại NH
Chỉ tiêu số lượng hộ cận nghèo đang vay vốn NHCSXH là một trong các chỉ tiêu đánh giá quy mô, mức độ tiếp cận của khách hàng hộ cận nghèo đối với nguồn vốn tín dụng này. Nếu tỷ lệ này càng cao chứng tỏ số lượng hộ cận nghèo vay vốn nhiều, ngân hàng đang dùng nguồn vốn lớn nhằm phân bổ cho chương trình cho vay hộ cận nghèo cao.
+ Dư nợ và tỷ trọng dư nợ cho vay đối với hộ cận nghèo TT(dn) = [DN(1)/DN] * 100
Ghi chú: - TT(dn): Hệ số phản ánh tỷ trọng dư nợ trong hoạt động cho vay đối với hộ cận nghèo
- DN(1): Dư nợ cho vay hộ cận nghèo;
- DN: Tổng dư nợ cho vay của ngân hàng.
Chỉ tiêu này thể hiển thị tỷ lệ dư nợ cho khoản vay hộ cận nghèo so với tổng nợ cho vay của ngân hàng. So sánh các chỉ tiêu giá trị này trong các giai đoạn khác nhau sẽ cho họ cái nhìn về sự biến đổi trong kết cấu dư nợ dành cho hộ gia đình cận
25
nghèo. Khi chỉ tiêu này tăng lên, ngân hàng đang mở rộng hoạt động cho vay hộ cận nghèo. Ngược lại, nếu tỷ lệ này giảm, ngân hàng đang thu hẹp cơ cấu dư nợ cho khoản vay hộ cận nghèo.
+ Cơ cấu cho vay đối với hộ cận nghèo
Một số tiêu chí thể hiện khía cạnh này như cơ cấu cho vay hộ cận nghèo theo thời hạn (cho vay ngắn hạn, trung hạn và cho vay dài hạn); Cơ cấu cho vay theo Hội đoàn thể (cho vay thông qua Hội phụ nữ, Hội nông dân, Hội cựu chiến binh và thông qua Đoàn thanh niên)…
- Khả năng kiểm soát rủi ro tín dụng cho vay hộ cận nghèo
Hiệu quả cho vay hộ cận nghèo thể hiện ở mức độ an toàn tín dụng, khả năng hoàn trả và hiệu quả sử dụng vốn tín dụng của người vay được thể hiệu qua chỉ tiêu:
+ Nợ quá hạn
Nợ quá hạn và tỷ lệ nợ quá hạn cho vay hộ cận nghèo là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá mức độ rủi ro trong quá trình cho vay. Nếu tỷ lệ này thấp, điều này cho thấy rằng các khoản cho vay đối với hộ cận nghèo được quản lý một cách an toàn, đáng tin cậy và đạt chất lượng tín dụng là cao. Ngược lại, nếu tỷ lệ này cao, nó sẽ phản ánh mức độ rủi ro của các khoản cho vay đối với hộ cận nghèo.
+ Tỷ lệ nợ quá hạn cho vay đối với hộ cận nghèo Tỷ lệ nợ quá hạn cho
vay hộ cận nghèo = Dư nợ quá hạn cho vay hộ cận nghèo
* 100 Tổng dư nợ cho vay hộ cận nghèo
+ Nợ bị chiếm dụng
Là khoản cho vay cấp cho hộ cận nghèo nhưng lại bị chiếm dụng và sử dụng không đúng mục đích, trái quy định. Nợ bị chiếm dụng có thể do khách hàng vay vốn nhưng không sử dụng vốn vay mà do người khác sử dụng vốn vay đó, hoặc do BQL tổ thu lãi và tiền gửi của tổ viên nhưng không nộp lại cho ngân hàng; hoặc do các cán bộ Hội, đoàn thể lợi dụng chức vụ, lòng tin của người vay để thu tiền gốc, lãi nhưng không nộp lại cho NHCSXH…
+ Nợ khoanh, nợ xóa
Nợ khoanh là các khoản nợ của khách hàng vay vốn của NHCSXH nhưng ngân hàng chưa thu được nợ của khách hàng, đối với khoản nợ này ngân hàng sẽ
26
không tính lãi tiền vay phát sinh trong thời gian được khoanh nợ. Nợ xóa là các khoản vay NHCSXH không thu một phần hoặc toàn bộ nợ gốc, lãi của khách hàng đang còn dư nợ tại NHCSXH do các nguyên nhân rủi ro khách quan như thiên tai, người vay chết, mất tích… hoặc các nguyên nhân chủ quan như giải thể, làm ăn thua lỗ, người vay đi tù, người thừa kế mất khả năng trả nợ… Khi khoản nợ được khoanh, xoá thì các nỗ lực thu hồi vẫn tiếp tục nếu điều đó có ý nghĩa kinh tế. Chỉ tiêu này càng nhỏ càng tốt.
- Tỷ lệ thu lãi trong cho vay hộ cận nghèo
Chỉ tiêu này phản ánh số lãi thực tế thu được so với tiền lãi phải nộp đối với chương trình cho vay hộ cận nghèo. Tỷ lệ này cao chứng tỏ việc nộp lãi vay của các hộ vay được đảm bảo, nguồn vốn vay phát huy được hiệu quả, các hộ gia đình trả được tiền lãi phát sinh do việc vay vốn từ ngân hàng.
Tỷ lệ thu lãi hộ
cận nghèo = Tổng tiền thu lãi thực tế hộ cận nghèo
x 100 Tổng tiền lãi phải thu hộ cận nghèo
- Kết quả xếp loại chất lượng hoạt động của tổ TK&VV
Các Tổ tiết kiệm và vay vốn trên địa bàn huyện làm tốt vai trò là cầu nối đưa nguồn vốn tín dụng chính sách đến với hộ cận nghèo và các đối tượng khác ở cơ sở, qua đó, giúp người dân có điều kiện đầu tư phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập kinh tế hộ gia đình và từng bước thoát nghèo bền vững. Vì vậy, chất lượng của hoạt động ủy thác và hoạt động ủy nhiệm của các đối tác này ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả tín dụng cho vay hộ cận nghèo của NHCSXH. Kết quả đánh giá chất lượng hoạt động của các Tổ TK&VV đạt kết quả tốt cao chứng tỏ hoạt động cho vay đối với các hộ cận nghèo cũng đạt hiệu quả cao. Hiện nay, việc đánh giá kết quả xếp loại chất lượng hoạt động của tổ TK&VV theo CV 79/NHCS-TDNN ngày 12/01/2015.
1.3.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tín dụng ở góc độ sự hài lòng của hộ cận nghèo vay vốn về dịch vụ tín dụng
Đây là tiêu chí đánh giá rất quan trọng đối với việc nâng cao hiệu quả tín dụng hộ cận nghèo vì nó có mối quan hệ mật thiết với cảm nhận của hộ cận nghèo (người thụ hưởng các lợi ích từ dịch vụ cho vay này) từ đó tác động mạnh tới sự tăng
27
trưởng về quy mô cho vay của ngân hàng. Vì thế, muốn nâng cao hiệu quả tín dụng hộ cận nghèo, NHCSXH cần xem xét các yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng dịch vụ chương trình tín dụng. Thông thường, chất lượng dịch vụ tín dụng hộ cận nghèo được phản ánh bởi các yếu tố như sự tin cậy, sự phục vụ, sự đồng cảm và cơ sở vật chất hữu hình.
- Sự tin cậy: nói lên khả năng cung ứng/thực hiện cho vay đối với hộ cận nghèo phù hợp, chính xác, uy tín, đúng với những gì đã cam kết. Điều này thể hiện sự nhất quán trong việc thực hiện dịch vụ và tôn trọng các cam kết với khách hàng.
Tiêu chí này được đo lường bởi: ngân hàng thực hiện đúng ngay từ đầu, ngân hàng cung cấp dịch vụ tại thời điểm mà họ đã hứa.
- Sự phục vụ: thể hiện mức mong muốn và khả năng giải quyết vấn đề, việc phục vụ khách hàng, xử lý các khiếu nại, giúp đỡ và đáp ứng các yêu cầu của khách hàng. Có thể hiểu, sự phục vụ của Ngân hàng là sự phản hổi từ phía Ngân hàng đối với những gì mà khách hàng mong muốn, như: Ngân hàng sẵn sàng giúp đỡ khách hàng; ngân hàng cung cấp dịch vụ cho vay cho vay nhanh chóng, kịp thời; Ngân hàng phản hồi tích cực các yêu cầu của khách hàng; Ngân hàng cố gắng giải quyết khó khăn của khách hàng.
- Sự đồng cảm: thể hiện sự quan tâm chăm sóc ân cần, dành cho khách hàng sự đối xử chu đáo tốt nhất có thể. Yếu tố con người là phần cốt lõi tạo nên sự thành công này và sự quan tâm của Ngân hàng đối với khách hàng càng nhiều thì sự cảm thông càng tăng, được biểu đạt rõ nhất thông qua việc Ngân hàng nắm bắt được các nhu cầu của khách hàng.
- Cơ sở vật chất hữu hình: là sự thể hiện, hình ảnh bên ngoài của cơ sở vật chất, công cụ, thiết bị, vật liệu, máy móc, phong cách nhân viên, tài liệu, sách hướng dẫn, hệ thống thông tin…tức là tất cả những gì khách hàng nhìn thấy trực tiếp đều tác động tới yếu tố này.
Các tiêu chí này được đánh giá thông qua khảo sát hộ cận nghèo vay vốn, cảm nhận của họ về dịch vụ tín dụng của ngân hàng như thế nào. Nếu đánh giá của khách hàng vay vốn tốt thì chất lượng dịch vụ tín dụng tốt, ngược lại, chất lượng dịch vụ tín dụng của ngân hàng chưa tốt.
28
1.3.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả ở góc độ xã hội
- Tỷ lệ hộ cận nghèo được vay vốn: Tỷ lệ hộ cận nghèo được vay vốn, đây là tiêu chí đánh giá về mặt lượng đối với công tác cho vay.
Tỷ lệ hộ cận nghèo
được vay vốn = Tổng số hộ cận nghèo được vay vốn
* 100 Tổng số hộ cận nghèo trong danh sách
Chỉ tiêu số lượng hộ cận nghèo đang vay vốn NHCSXH là một trong các chỉ tiêu đánh giá quy mô, mức độ tiếp cận của khách hàng hộ cận nghèo đối với nguồn vốn tín dụng này. Tỷ lệ này càng cao, một mặt thể hiện nguồn vốn tín dụng lớn để phục vụ hộ cận nghèo. Mặt khác, đánh giá khả năng sản xuất kinh doanh của hộ cận nghèo ngày càng lớn, nguồn vốn có hiệu quả (nếu sử dụng vốn không hiệu quả, thì hộ cận nghèo sẽ không có nhu cầu vay).
- Tỷ lệ số hộ thoát cận nghèo, mức giảm tỷ lệ hộ cận nghèo
+ Tỷ lệ số hộ thoát cận nghèo: Số hộ thoát cận nghèo bền vững, vươn lên thành hộ giàu là một trong những chỉ tiêu quan trọng đánh giá hiệu quả của tín dụng đối với hộ cận nghèo. Hộ đã thoát khỏi ngưỡng đói nghèo là hộ có mức thu nhập bình quân đầu người cao hơn chuẩn mực đói nghèo hiện hành, không còn nằm trong danh sách hộ cận nghèo, có khả năng vươn lên hòa nhập với cộng đồng.
Tỷ trọng hộ thoát
cận nghèo (%) = Tổng số hộ cận nghèo thoát khỏi danh sách
* 100 Tổng số hộ cận nghèo trong danh sách
+ Mức giảm tỷ lệ hộ cận nghèo: Mục tiêu của tín dụng ưu đãi đối với hộ cận nghèo là giúp họ có vốn sản xuất, thoát cận nghèo để hòa nhập cộng đồng và hơn thế nữa là ổn định tình hình chính trị - xã hội. Do vậy, mức giảm tỷ lệ hộ cận nghèo cao, số hộ thoát khỏi cận nghèo hàng năm cao chứng tỏ hoạt động cho vay vốn đối với hộ cận nghèo của ngân hàng đã được hộ cận nghèo sử dụng có hiệu quả.
1.3.2.3. Đối tượng vay
“NHCSXH được thành lập với mục tiêu chính là phục vụ các đối tượng, bao gồm hộ gia đình nghèo, cận nghèo và mới thoát nghèo, theo các đặc điểm cụ thể.
Ngân hàng không đặt lợi nhuận làm ưu tiên hàng đầu, và sự phân bổ vốn cho các dự án được xem xét dựa trên quy mô và mục tiêu của từng dự án, cũng như hướng dẫn chính sách.
29
Quy trình cho vay đơn giản và linh hoạt, và lãi suất thường thấp hơn so với thị trường. NHCSXH ưu tiên phục vụ người nghèo bằng cách cung cấp các khoản vay với lãi suất ưu đãi. Điều này bao gồm các hoạt động tín dụng đặc biệt, như cho vay hộ gia đình nghèo, cận nghèo, và mới thoát nghèo vốn để đầu tư xây dựng và sửa chữa nhà cửaNgoài ra, NHCSXH cung cấp các khoản vay từ quỹ tín dụng đào tạo cho học sinh và sinh viên đang gặp khó khăn. NHCSXH cũng tham gia vào các chính sách khác, như việc giải quyết việc làm từ Quỹ quốc gia giải quyết việc làm, để giúp tạo cơ hội việc làm cho các đối tượng cần được hỗ trợ.”
Có những điểm đáng chú ý như việc các hoạt động chính sách được thực hiện trong các ngân hàng thương mại quốc doanh, nhưng vì tính chất khác biệt trong hoạt động so với các hoạt động kinh doanh thông thường, NHCSXH được hình thành với tài khoản độc lập.