Tuần : 12 Ngày soạn:19/10/210 Tiết : 23 Ngày dạy: . . . /. . ./. . . . .
Bài 13:
NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII.
- Bài học tích hợp môi trường I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1/Kiến thức: Học xong bài học sinh hiểu
- Trình bài những nét chính về chính trị, văn hóa, xã hội cuối thời Lý dẩn đến nguy cơ sụp đổ của triều đại. Trần Cảnh lên ngôi vua thiết lập triều Trần.
- Những nét chính về tổ chức bộ máy nhà nước, quân đội thời Trần (quy củ hơn thời Lý), nông nghiệp (đắp đê, khai hoang), thủ công nghiệp (hình thành các phường hội ở Thăng Long) thương nghiệp ( hình thành chợ và trung tâm buôn bán), văn hóa, giáo dục thời Trần.
+ Đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng diện tích sản xuất, đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh mương -> Nông nghiệp phục hồi và phát triển.
- Những thành tựu văn hóa tiêu biểu.
2/ Tư tưởng, tình cảm : Học xong bài học sinh biết được
- Tinh thần đấu tranh bất khuất chống áp bức bóc lột và tinh thần sáng tạo trong xây dựng đất nước.
- Lòng yêu nước, tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên và ý thức kế thừa truyền thống dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc cho học sinh.
3/ Kĩ năng: Học xong bài học có được kĩ năng vẽ bản đồ và sử dụng bản đồ, phương pháp so sánh, đối chiếu. Đánh giá các thành tựu xây dựng nhà nước, pháp luật thời Trần.
II. THIẾT BỊ DẠY - HỌC:
- Bản đồ nước Đại Việt thời Trần (bản đồ lãnh thổ nước Đại Việt đến thế kỉ XV).
- Sơ đồ tổ chức bộ máy quan lại và các đơn vị hành chính thời Trần.
- Bảng phụ
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC : 1/ Kiểm tra bài cũ: ( 4 Phút)
- Xã hội thời Lý có những thay đổi như thế nào so với thời Đinh – Tiền Lê ? Giáo dục, văn hóa thời Lý phát triển ra sao ?
2/ Giới thiệu bài mới: (1 phút)
Nhà Lý khi mới thành lập, vua quan rất chăm lo đến việc phát triển đất nước, chăm lo tới đời sống của nhân dân. Vì vậy, nhân dân hăng hái tham gia gia sản xuất và đạt nhiều thành tựu rực rỡ nhưng đến cuối thế kỉ XII, nhà Lý đã đi xuống đếm mức trầm trọng.
3/ Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp: ( 35phút )
69 DUYỆT
Ngày. . .Tháng . . .Năm 2010 TT
Trần Kiêm Thu
Hoạt động của GV và HS. Nội dung kiến thức cần đạt.
HOẠT ĐỘNG 1 : ( 14 Phút) Cá nhân- Nhóm
Tìm hiểu Trần Cảnh lên ngôi vua thiết lập triều Trần.
Sự sụp đổ của triều Lý
? Nhà Lý lên ngôi vào thời gian nào?
->Năm 1009.
- Gv: Nhà Lý được thành lập từ năm 1009, trải qua 8 đời vua, nhưng đến đời vua thứ 9, nhà Lý ngày càng suy yếu trầm trọng.
? Nguyên nhân nào dẫn đến nhà Lý suy yếu ?
Quan lại ăn chơi sa đọa, chính quyền không quan tâm đến đời sống của nhân dân.
Gv: Đời vua thứ 8, Lý Huệ Tông chỉ sinh được con gái và mắc bệnh cuồng nân phải nhường ngôi cho con gái Lý Chiêu Hoàng. Lợi dụng cơ hội đó, các đại thần trong triều tranh chấp quyền hành, quan lại bóc lột nhân dân, không quan tâm đến sản xuất nông nghiệp.
-Cho học sinh đọc sách giáo khoa.
? Việc làm trên của vua quan nhà Lý đã dẫn đến hậu quả gì ?
Lụt lội, hạn hán, mất mùa liên tục, nhân dân khổ cực. Nông dân nhiều nơi nổi dậy đấu tranh.
Gv: một số thế lực phong kiến ở các địa phương đáng giết lẫn nhau chống lại triều đình, một số nước phía Nam thỉnh thoảng đem quân vào cướp phá Đại Việt Nhà Lý càng gặp khó khăn hơn.
? Trước tình hình đó nhà Lý đã làm gì ?
Nhà Lý phải dựa vào các thế lực họ Trần để chống lại các lực lương nổi loạn.
Gv: Nhân cơ hội đó, nhà Trần buộc vua nhà Lý phải nhường ngôi cho Trần Cảnh vào tháng 12 –1226 (Trần Cảnh là chồng của Lý Chiêu Hoàng).
- Cho học sinh đọc phần in nghiêng trong Sgk
HOẠT ĐỘNG 2: ( 10Phút) Cá nhân- Nhóm
Tìm hiểu Nhà Trần đã xây dựng và củng cố chế độ tập quyền.
Gv:sử dụng bản đồ lãnh thổ Đại Việt thời Trần, trên phạm vi lãnh thổ đó nhà Trần đã xây dựng và củng cố chế độ tập quyền.
? Sau khi lên nắm chính quyền, nhà Trần đã làm gì?
Dẹp yên rối loạn, xây dựng bộ máy nhà nước.
? Bộ máy quan lại thời Trần được tổ chức như thế nào ?
Theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền gốm 3 cấp..
? Nhận xét về tổ chức hệ thống quan lại thời thời Trần ?
Có quy củ và đầy đủ hơn.
Gv: ngoài ra nhà Trần còn đặt thêm một số các cơ
I/ NHÀ TRẦN THÀNH LẬP 1/ Nhà Lý sụp đổ.
Cuối thế kĩ XII nhà Lý suy yếu, chính quyền không chăm lo đời sống nhân dân, quan lại ăn chơi sa đọa.
- Kinh tế khủng hoảng, mất mùa, dân li tán.
- Một số thế lực phong kiến địa phương nổi dậy, nhà Lý dựa vào thế lực họ Trần để dẹp loạn.
-Tháng 12 năm ất dậu (đầu năm 226) Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh.nhà Trần thành lập.
2/ Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền.
- Bộ máy quan lại giống như thời Lý, được tổ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền, gồm 3 cấp:Triều đình.Trung gian (lộ, phủ, huyện, châu). Cơ sở (xã). Thực hiện chế độ thái thượng hoàng.
- Đặt thêm một số cơ quan: Quốc
quan như: Quốc sử viện, Thái y viện … và một sốc chức quan khác.
+ Quốc sử viện: đảm nhiệm việc viết sử.
+ Thái y viện: chữa bệnh trong cung vua.
+ Hà đê sư: trông coi việc sửa, đắp đê điều.
+ Khuyến nông sứ: chăm lo, khuyến khích nông dân sản xuất.
+ Đồn điền sứ: chuyên mộ người đi khai hoang.
? So với bộ máy nhà nước thời Lý, bộ máy nhà nước thời Trần có đặc điểm gì khác ?
- Vua nhường ngôi cho con sớm.
- Các chức quan do người họ Trần nắm giữ.
- Cả nước chia thành 12 lộ.
Gv: Đứng đầu triều đình là vua, các vua thường truyền ngôi sớm cho con và xưng là Thái thượng hoàng. Các đại thần văn võ do người họ Trần nắm giữ
HOẠT ĐỘNG 3: ( 10Phút) Cá nhân- Nhóm Tìm hiểu Thời Trần, nhà nước ban hành bộ luật mới - Cho học sinh đọc trong Sgk.
Gv: Thời Trần, nhà nước rất chú trọng sửa sang luật pháp và đã ban hành bộ luật mới là Quốc triều hình luật.
? Hình luật thời Trần quy định những điều gì ?
? Nhận xét “Quốc triều hình luật” thời Trần so với “ Hình thư” thời Lý?
- Xác định lại những điều ban dưới thời Lý có bổ sung:
xác nhận và bảo vệ tư hữu tài sản, quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.
- Cơ quan pháp luật thời Trần hoàn thiện hơn thời Lý.
- Giảng: nhà Trần đã đặt cơ quan thẩm hình viện để xét xử kiện cáo. Mối quan hệ vua quan và nhân dân thời Trần tuy có sự khác biệt nhưng chưa sâu sắc vì vua trần vẫn để chuông lớn ở thềm cung điện cho nhân dân đến gõ khi cần. những lúc vua đi thăm các địa phương nhân dân có thể đón rước, xin vua có thể dừng lại xử 1 vụ kiện.
? Nhận xét về sự cách biệt giữa vua, quan và dân chúng thời Trần ?
Gv: Những lúc vua đi thăm các địa phương, nhân dân có thể đón rước thậm chí xin vua dừng lại để xem một vụ kiện oan …
sử viện, Thái y viện, Tôn nhân phủ … và một số chức quan: Hà đê sứ, Khuyến nông sứ, Đồn điền sứ
- Cả nước chia thành 12 lộ, dưới là phủ, châu, huyện, xã.
- Các quý tốc họ Trần được phong vương hầu và ban thái ấp.
-> Hệ thống quan lại được tổ chức quy củ và đầy đủ hơn. Chế độ phong kiến tập quyền hơn.
3/ Pháp luật thời Trần.
- Ban hành bộ luật mới mang tên Quốc triều hình luật.
- Nội dung giống như bộ luật thời Lý nhưng được bổ sung thêm.
- Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản.
- Cơ quan pháp luật được tăng cường và hoàn thiện. Thẩm hình viện là cơ quan chuyên xét xữ kiện cáo.
* Sơ kết bài: (1 phút) Nhà Trần thay nhà Lý đã thực hiện nhiều chủ trương và biện pháp tích cực để xây dựng quân đội và phát triển kinh tế.
4/ Củng cố: (3 phút)
- Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào ? - sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần.
5/ Dặn dò: (2 phút)
71
- Học kĩ bài, làm bài tập.
- Xem trước bài
--- --- Rút kinh nghiệm
...
...
...
Tuần : 12 Ngày soạn:19/10/2010 Tiết : 24 Ngày dạy: . . . /. . ./. . . .
Bài 13:
NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII.(tt) - Bài học tích hợp môi trường
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1/Kiến thức: Học xong bài học sinh hiểu
- Trình bài những nét chính về chính trị, văn hóa, xã hội cuối thời Lý dẩn đến nguy cơ sụp đổ của triều đại. Trần Cảnh lên ngôi vua thiết lập triều Trần.
- Những nét chính về tổ chức bộ máy nhà nước, quân đội thời Trần (quy củ hơn thời Lý), nông nghiệp (đắp đê, khai hoang), thủ công nghiệp (hình thành các phường hội ở Thăng Long) thương nghiệp ( hình thành chợ và trung tâm buôn bán), văn hóa, giáo dục thời Trần.
+ Đẩy mạnh công cuộc khẩn hoang, mở rộng diện tích sản xuất, đắp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh mương -> Nông nghiệp phục hồi và phát triển.
- Những thành tựu văn hóa tiêu biểu.
2/ Tư tưởng, tình cảm : Học xong bài học sinh biết được
- Tinh thần đấu tranh bất khuất chống áp bức bóc lột và tinh thần sáng tạo trong xây dựng đất nước.
- Lòng yêu nước, tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên và ý thức kế thừa truyền thống dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc cho học sinh.
3/ Kĩ năng: Học xong bài học có được kĩ năng vẽ bản đồ và sử dụng bản đồ, phương pháp so sánh, đối chiếu. Đánh giá các thành tựu xây dựng nhà nước, pháp luật thời Trần.
II. THIẾT BỊ DẠY - HỌC:
- Bản đồ nước Đại Việt thời Trần (bản đồ lãnh thổ nước Đại Việt đến thế kỉ XV).
- Sơ đồ tổ chức bộ máy quan lại và các đơn vị hành chính thời Trần.
- Bảng phụ
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC : 1/ Kiểm tra bài cũ: ( 4 Phút)
- Xã hội thời Lý có những thay đổi như thế nào so với thời Đinh – Tiền Lê ? - Giáo dục, văn hóa thời Lý phát triển ra sao ?
2/ Giới thiệu bài mới: (1 phút)
Nhà Lý khi mới thành lập, vua quan rất chăm lo đến việc phát triển đất nước, chăm lo tới đời sống của nhân dân. Vì vậy, nhân dân hăng hái tham gia gia sản xuất và đạt nhiều thành tựu rực rỡ nhưng đến cuối thế kỉ XII, nhà Lý đã đi xuống đếm mức trầm trọng.
3/ Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp: ( 35 phút )
Hoạt động của GV và HS. Nội dung kiến thức cần đạt.
DUYỆT
Ngày. . .Tháng . . .Năm 2010 TT
Trần Kiêm Thu
HOẠT ĐỘNG 1 : ( 20 phút) Cá nhân- Nhóm Tìm hiểu Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng.
? Vì sao khi mới thành lập nhà Trần rất quan tâm tới việc xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng?
Vì nước ta luôn đứng trước nguy cơ ngoại xâm.
? Tổ chức quân đội của nhà Trần như thế nào ? + Cấm quân: là đạo quân bảo vệ kinh thành, triều đình, nhà vua.
+ Quân các lộ: ở đồng bằng gọi là chính binh, miền núi gọi là phiên binh.
? Vì sao nhà Trần chỉ kén chọn những thanh niên khỏe mạnh ở quê họ Trần để vào cấm quân ?
Để tăng độ tin cậy trong việc bảo vệ triều chính.
? Quân đội nhà Trần được tuyển dụng theo chính sách và chủ trương nào ?
+ Chủ trương: Quân cốt tinh nhuệ, không cốt đông.
+ Chính sách: Ngụ binh ư nông.
- Gv: Quân đội thời Trần luôn được học tập binh pháp và luyện tập võ nghệ. Nhà Trần thực hiện chủ trương chọn quân lính không thiên về lấy số lượng mà cần những người giỏi.
? Bên cạnh việc xây dựng quân đội, nhà Trần đã làm gì để củng cố quốc phòng ?
- Sử dụng H27 để minh chứng cho việc tăng cường củng cố quốc phòng của triều Trần
? Việc xây dựng quân đội nhà Trần có gì khác và giống so với thời nhà Lý ?
Điểm giống:
+ Quân đội gồm 2 bộ phận.
+ Tuyển dụng theo chính sách “Ngụ binh ư nông”
Điểm khác:
+ Cấm quân: tuyển những người khỏe mạnh ở quê hương nhà Trần.
+ Quân đội theo chủ trương: “Cốt tinh nhuệ, không cốt đông”.
HOẠT ĐỘNG 2: ( 15 Phút) Cá nhân- Nhóm Tìm hiểu Phục hồi và phát triển kinh tế
? Nhà Trần đã làm gì để phát triển nông nghiệp?
- Đẩy mạnh khai hoang để mở rộng diện tích sản xuất, đắp đê phòng lụt, nạo vét kênh mương.
? Việc khai hoang của nhà Trần có tác dụng gì?
- Vừa tăng diện tích sản xuất vừa cải tạo môi trường.
? Tên của chức quan để trông coi việc sửa chữa đắp đê ? Hà đê sứ.
II/ NHÀ TRẦN XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
1/ Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng.
- Quân đội gồm cấm quân và quân các lộ, ở làng xã có hương binh ngoài ra còn có quân các vương hầu.
- Quân đội được tuyển theo chính sách “ngụ binh ư nông” chủ trương
“Quân lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông”. Xây dựng tinh thần đoàn kết.
- Được học tập binh pháp và luyện tập võ.
- Bố trí tướng giỏi, quân đông ở vùng hiểm yếu, nhất là biên giới phía Bắc.
2/ Phục hồi và phát triển kinh tế.
a/ Nông nghiệp: đẩy mạnh khẩn hoang, đắp đê phòng lục, đào sông, nạo vét kênh mương. Đặt chức hà đê xứ để trông coi, đóc thúc việc đắp đê
73
? Em có nhận xét gì về chủ trương phát triển nông nghiệp của nhà Trần ?
Rất phù hợp, kịp thời để phát triển nông nghiệp.
- Cho học sinh đọc Sgk phần in nghiêng.
- Gv: Điền trang là ruộng đất tư của quý tộc, vương hầu thời Trần do khai hoang mà có.
- Giảng: nhà Trần khuyến khích các xưởng thủ công nhà nước sản xuất các nghề dệt, gốm, chế tạo vũ khí.
? Kể tên các nghề thủ công trong nhân dân?
- Làm gốm tráng men, đúc đồng, làm giấy…
- Giảng: do vậy các làng xã mọc lên nhiều nơi, kinh thành Thăng Long đã có tới 61 phố phường hoạt động tấp nập.
? Nhận xét về tình hình thủ công nghiệp thời Trần?
- Đang từng bước khôi phục và phát triển mạnh, trình độ ngày càng cao.
? Thương nghiệp có đặc điểm gì?
- Phát triển mạnh mẽ, việc buôn bán với nước ngoài diễn ra sôi nổi.
? Em có nhận xét gì về tình hình thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần ở thế kỉ XIII ?
Đang từng bước khôi phục và phát triển mạnh
Nông nghiệp nhanh chóng được phục hồi và phát triển.
b/ Thủ công nghiệp: Các xưởng thủ công của nhà nước và nhân dân phục hồi và phát triển các nghế thủ công như đồ gốm, dệt, chế tạo vũ khí, đúc đồng, làm giấy …
c/ Thương nghiệp:
- Chợ mọc lên ngày càng nhiều ở làng xã, ở Thăng Long có 61 phường.
- Buôn bán với nước ngoài phát triển nhất là ở Vân Đồn (Quảng Ninh).
* Sơ kết: (1 phút) Nhà Trần thay nhà Lý đã thực hiện nhiều chủ trương và biện pháp tích cực để xây dựng quân đội và phát triển kinh tế. Những chủ trương và biện pháp đó cùng với tinh thần lao động cần cù và sáng tạo của nhân dân ta đã đưa Đại Việt ở thế kỉ XIII trở thành một quốc gia hùng cường, có quân đội và quốc phòng vững mạnh, có nền kinh tế phát triển.
4/ Củng cố: (3 phút)
- Hãy nêu những chủ trương và biện pháp xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng của nhà Trần ? Kết quả của những biện pháp đó.
- Nhà Trần đã làm gì để phục hồi và phát triển kinh tế sau những năm suy thoái cuối thời Ly
- Hoặc làm BT LS 5/ Dặn dò: (1 phút) - Học kĩ bài, làm bài tập.
- Xem trước bài “Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân Mông Cổ (1258)”.
--- --- Rút kinh nghiệm
...
...
...
DUYỆT
Ngày. . .Tháng . . .Năm 2010 TT
Tuần : 13 Ngày soạn:23/10/2009 Tiết : 25 Ngày dạy: . . . /. . ./. . . . .
Bài 14:
BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG – NGUYÊN (THẾ KỈ XIII).
- Bài học tích hợp môi trường I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1/Kiến thức: Học xong bài học sinh hiểu
- Sức mạnh quân sự của quân Mông –Nguyên và quyết tâm xâm lược Đại Việt của chúng qua tư liệu lịch sử cụ thể.
- Những nét chính về diễn biến ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông – Nguyên của quân trần theo lược đồ; những trận đánh quyết định như: Đông Bộ Đầu (K/c lần I);
tổng phản công (K/c lần II); Vân Đồn, Bạch Đằng (k/c lần III).
- Cuộc kháng chiến diễn ra trên khắp đết nước ta: Kinh thành Thăng Long, miền xuôi, miền núi … đất nước rộng lớn (địa lợi) lại có sự quyết tâm chiến đấu của nhân dân (nhân hòa) … là những yếu tố quan trọng đưa đến thắng lợi. Biết dự vào dân, dựa vào địa hình hiểm trở để đánh thắng giặc tiêu biểu là trận Bạch Đằng.
- Tinh thần đoàn kết quyết tâm k/c của quân dân nhà Trần qua các sự kiện, nhân vật cụ thể, tiêu biểu.
- Nguyên nhân thắng lợi ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông –Nguyên dưới thời Trần.
2/ Tư tưởng, tình cảm : Học xong bài học sinh biết được
- Lòng căm thù quân xâm lược, lòng yêu nước, niềm tự hào và tự cường dân tộc, biết ơn các anh hùng dân tộc.
3/ Kĩ năng: Học xong bài học có được kĩ năng
- Sử dụng bản đồ trong khi nghe giảng và trả lời câu hỏi, khi tự học ở nhà.
- Phân tích, so sánh, đánh giá các sự kiện LS II. THIẾT BỊ DẠY - HỌC:
- Lược đồ: diễn biến cuộc kháng chiến lần thứ nhất (1258) chống quân Mông Cổ xâm lược.
- Phóng to Bản đồ đế quốc Mông Cổ thế kỉ XIII.
- Bảng phụ
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC : 1/ Kiểm tra bài cũ: ( 4 Phút)
Hãy nêu những chủ trương và biện pháp xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng của nhà Trần ? Kết quả của những biện pháp đó.
Nhà Trần đã làm gì để phục hồi và phát triển kinh tế sau những năm suy thoái cuối thời Lý 2/ Giới thiệu bài mới: (1 phút)
75