Chương V ĐẠI VIỆT Ở CÁC THẾ KỈ XVI – XVIII Bài 22: SỰ SUY YẾU CỦA NHÀ NƯỚC PHONG KIẾN TẬP QUYỀN
Bài 22: SỰ SUY YẾU CỦA NHÀ NƯỚC PHONG KIẾN TẬP QUYỀN
(tt)
- Bài dạy tích hợp môi trường
DUYỆT
Ngày. . . Tháng . . . Năm 2011 TT
Trần Kiêm Thu
I/ MỤC TIÊU BÀI HỌC
1/ Về kiến thức: Học xong bài này học sinh biết - Nguyên nhân dẫn đến cuộc chiến tranh.
- Hậu quả của cuộc chiến tranh đối với dân tộc và sự phát triển của đất nước.
2/ Về tư tưởng: Học xong bài này học sinh hiểu
- Bồi dưỡng cho Hs ý thức bảo vệ sự đoàn kết thống nhất đất nước, chống mọi âm mưu chia cắt lãnh thổ.
- Hiểu được rằng nước nhà thịnh trị hay suy vong là do ở lòng dân.
3/ Kĩ năng: Rèn luyện cho học sinh kĩ năng
- Phong trào nông dân thế kỉ XVI _XVIII lan rộng khắp nơi từ đàng trong ra đàng ngoài - Xác định các vị trí địa danh và trìng bày diễn biến của các sự kiện lịch sử trên bản đồ.
- Đánh giá nguyên nhân dẫn đến nội chiến.
II/ THIẾT BỊ ,TÀI LIỆU DẠY- HỌC
- Lược đồ hoạt động của nghĩa quân Trần Cảo.
- Lược đồ phong trào nông dân khởi nghĩa thế kỉ XVI.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY VÀ HỌC : 1/ Kiểm tra bài cũ: ( 4 Phút)
- Tình hình nhà Lê ở đầu TK XVI như thế nào ?
- Nguyên nhân dẫn đến phong trào khởi nghĩa của nông dân ở đầu TK XVI.
- Em hãy kể tên các cuộc khởi nghĩa nông dân đầu TK XVI ? -Ý nghĩa của phong trào nông dân đầu TK XVI.
2/ Giới thiệu bài mới: (1 phút)
Sự ăn chơi của nhà lê làm cho đất nước rơi vào cảnh nổi loạn,nhiều cuộc khởi nghĩa nỗ ra tiêu biểu,dù khởi nghĩa thất bại nhưng cũng góp phần làm suy yếu nhà Lê. Song chỉ là bước mở đấu cho sự chia cắt kéo dài, chiến tranh liên miên mà nguyên nhân chính là sự xung đột giữa các tập đoàn phong kiến thống trị.
3/ Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp: ( 35phút )
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH NỘI DUNG KIẾN THỨC
Hoạt động1: ( 14Phút)
Tìm hiểu Nguyên nhân hình thành Nam triều – Bắc triều
? Sự suy yếu của nhà Lê đã thể hiện như thế nào ?
triều đình phong kiến rối loạn, các phe phái liên tục chém giết lẫn nhau.
- Gv: Mạc Đăng Dung là một võ quan dưới triều Lê. Lợi dụng sự xung đột giữa các phe phái tiêu diệt các thế lực và trở thành tể tướng năm 1527 cướp ngôi lập ra nhà Mạc ( Bắc Triều).
-
? Vì sao hình thành Nam triều ?
Do Nguyễn Kim chạy vào Thanh Hoá lập một người thuộc dòng dõi nhà Lê lên làm vua.
- Gv: sử dụng bản đồ Việt Nam chỉ rõ cho HS vị trí lãnh thổ của Nam triều và Bắc triều.
? Nguyên nhân dẫn đế chiến tranh phong kiến Nam Bắc triều ?
Do mâu thuẩn giữa nhà Lê và nhà Mạc.
II/ CUỘC CHIẾN TRANH NAM – BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH – NGUYỄN
1/ Chiến tranh Nam – Bắc triều.
a/ Nguyên nhân:
- Mạc Đăng Dung vốn là một võ quan, đã tiêu diệt thế lực đối lập, thâu tóm mọi quyền hành, cương vị như một tể tướng.
- Năm 1527, Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra triều Mạc ( sử củ gọi là Bắc Triều).
b/ Diễn biến:
- Năm 1533, Nguyễn Kim, một võ quan nhà Lê chạy vào Thanh Hoá, lập một người họ Lê lên làm vua, lấy danh nghĩa “phù Lê diệt Mạc”
(sử củ gọi là Nam triều).
151
? Cuộc chiến tranh diễn ra như thế nào ?
Cuộc chiến tranh này kéo dài 50 năm, diễn ra từ Thanh Nghệ Tĩnh ra Bắc.
? Cuộc chiến tranh Nam – Bắc triều đã gây tai họa gì cho nhân dân ?
Gây tổn thất lớn về người và của.
- Cho học sinh đọc đoạn in nghiêng trong Sgk.
? Em có nhận xét gì về tính chất của cuộc chiến tranh ?
Các tập đoàn phong kiến tranh chấp, nông dân chịu cực khổ nhiều.
? Kết quả cuộc chiến tranh ?
Năm 1592, Nam triều chiếm được Thăng Long nhà Mạc rút lên Cao Bằng chiến tranh chấm dứt.
? Em có nhận xét gì về tính chất của cuộc chiến tranh này?
- Tập đoàn phong kiến tranh chấp, nông dân chịu nhiều cực khổ → cuộc chiến tranh phi nghĩa.
Hoạt động2: ( 15Phút)
Tìm hiểu -Sự hình thành thế lực họ Nguyễn ở đàng trong, Chiến tranh Trịnh nguyễn dẫn đến hậu quả
? Sau chiến tranh Nam – Bắc triều, tình hình nước ta có gì thay đổi ?
Năm 1545, Nguyễn Kim chết, con rễ là Trịnh Kiểm lên nắm chính quyền.
? Sự hình thành thế lực đàng trong như thế nào ?
Con thứ của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng lo sợ, xin vào trấn thủ Thuận Hoá, Quảng Nam.
- Gv: nêu rõ việc Nguyễn Hoàng vào Thuận Hoá xây dựng cơ sở để đối địch với họ Trịnh, dùng bản đồ Việt Nam chỉ vị trí Đàng trong – Đàng ngoài.
? Đàng ngoài – Đàng trong do ai cai quản ? + Đàng ngoài: họ Trịnh xưng vương gọi là chúa Trịnh, biến vua Lê thành bù nhìn.
+ Đàng trong: chúa Nguyễn cai quản.
? Cuộc chiến tranh giữa hai thế lực này đã diễn ra như thế nào ?
Trong gần nửa thế kỉ họ Trịnh và họ Nguyễn đánh nhau 7 lần từ năm 1627 đến năm 1672, Quảng Bình và Nghệ An trở thành chiến trường ác liệt. Cuối cùng hai bên lấy sông Gianh làm ranh giới.
- Nam – Bắc triều đánh nhau liên miên hơn 50 năm từ Thanh – Nghệ ra Bắc, gây nhiều đau khổ cho nhân dân.
c/ Kết quả: Năm 1592 Nam triều chiếm được Thăng Long, họ Mạc chạy lên Cao Bằng, chiến tranh chấm dứt.
2/ Chiến tranh Trịnh – Nguyễn và sự chia cắt Đàng trong – Đàng ngoài.
a/ Nguyên nhân:
- Năm 1545, Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh Kiểm lên thay nắm toàn bộ binh quyền, hình thành thế lực họ Trịnh.
- Con cả của Nguyễn Kim là Nguyễn Uông bị đầu độc chết, con thứ là Nguyễn Hoàng được vào trấn thủ Thuận Hoá, Quảng Nam, hình thành thế lực họ Nguyễn
b/ Diễn biến:
- Đầu TK XVII, cuộc chiến tranh Trịnh – Nguyễn bùng nổ.
- Từ 1627 – 1672 Trịnh – Nguyễn đánh nhau 7 lần, vùng đất Quảng Bình, Hà Tĩnh trở thành chiến trường.
- Không tiêu diệt được nhau, hai bên lấy sông Gianh(Quảng Bình) làm ranh giới chia cắt đất nước,
? Cuộc chiến tranh Trịnh – Nguyễn đã dẫn đến hậu quả như thế nào ?
+ Một dãi đất lớn từ Nghệ An đến Quảng Bình là chiến trường khốc liệt.
+ Dân ở hai bên sông Gianh phải chuyển đi nơi khác.
+ Nhân dân tàn hại lẫn nhau.
+ Chia cắt kéo dài tới 200 năm, gây trở ngại cho giao lưu kinh tế, văn hoá, làm suy giảm tiềm lực đất nước.
? Tính chất của cuộc chiến tranh Trịnh –
Nguyễn ? Phi nghĩa, giành giật quyền lợi và địa vị trong phe phái phong kiến, phân chia hai miền đất nước.
? Nhận xét về tình hình chính trị – xã hội ở nước ta TK XVI – XVIII ?
không ổn định do chính quyền luôn luôn thay đổi và chiến tranh liên tiếp xảy ra, đời sống nhân dân rất cực khổ.
kéo dài đến cuối thế kỉ XVIII.
c/ Hậu quả:
- Đất nước bị chia cắt.
- Nhân dân đói khổ, li tán.
- Đàng ngoài, đến đời Tịnh Tùng thì xưng Vương, xây phủ chúa bên cạnh triều Lê; Tuy nắm mọi quyền hành nhưng vẩn phải dựa vào vua Lê, nhân dân gọi là “vua Lê – Chú Trịnh”
- Ở đàng trong, con cháu họ Nguyễn cũng truyền nhau cầm quyền, dân gọi là “chúa Nguyễn”
* Sơ ket: Chiến tranh Nam triều- Bắc triều, Trịnh –Nguyễn phân ranh làm cho đất nước không ổn định, đời sống nhân dân rất cực khổ ,kinh tế gặp nhiều khó khăn...
4/ Củng cố(4 phút)