CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ NGUỒN NHÂN LỰC
1.6. Nội dung phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực
1.6.1. Quy hoạch phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn chăm lo đến công tác cán bộ, trong đó coi trọng việc quy hoạch cán bộ, nhằm chủ động tạo nguồn cán bộ cho nhu cầu trước mắt và lâu dài.
Công tác xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ CBQL trường THCS nhằm tạo sự chủ động, có tầm nhìn chiến lược trong công tác cán bộ; khắc phục tình trạng hẫng hụt trong đội ngũ CBQL, đảm bảo tính kế thừa, phát triển và sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ cán bộ, giữ vững đoàn kết nội bộ và sự ổn định chính trị; chuẩn bị từ xa nguồn CBQL dồi dào
làm căn cứ để đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ CBQL trong nhà trường vững vàng về chính trị, trong sáng về đạo đức, thành thạo về chuyên môn nghiệp vụ, có trìnhđộ và năng lực, nhất là năng lực trí tuệ và thực tiễn tốt, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển các trường THCS trong giai đoạn mới hiện nay.
1.6.2. Tuyển chọn, bổ nhiệm, miễm nhiệm, điều động, luân chuyển đội ngũ CBQL
Tuyển chọn, bổ nhiệm người CBQL có đủ phẩm chất và năng lực cho một tổ chức là điều kiện tiên quyết để tổ chức đó phát triển và đạt đến mục tiêu của nó. Những tiêu chuẩn cho việc tuyển chọn, bổ nhiệm CBQL lại là những yêu cầu tất yếu cho việc thực hiện kế hoạch nâng cao chất lượng đội ngũ.
Miễn nhiệm CBQL thực chất là làm cho chất lượng đội ngũ CBQL luôn đảm bảo các yêu cầu về chuẩn, không để cho đội ngũ CBQL có những thành viên không đủ yêu cầu. Đây là một hình thức nâng cao chất lượng đội ngũ.
Điều động, luân chuyển CBQL có tác dụng làm cho chất lượng đội ngũ được đồng đều trong các tổ chức; mặt khác tạo điều kiện để thoả mãn các nhu cầu của CBQL. Hai mặt trên gián tiếp làm cho chất lượng CBQL được nâng cao.
Từ phấn tích trên cho thấy, các hoạt động tuyển chọn, bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, luân chuyển cán bộ nói chung là các hoạt động trong lĩnh vực quản lý cán bộ. Do vậy không thể thiếu được những biện pháp quản lý khả thi đối với lĩnh vực này.
1.6.3. Đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ CBQL
Trong xu thế đổi mới đổi mới và hội nhập hiện nay QLGD hiện đại đã và đang có thêm nhiều nội dung mới, đòi hỏi CBQL phải tiếp nhận và biết vận dụng nhiều phương pháp, phương tiện quản lý hiện đại phù hợp và có hiệu quả. Do vậy, yêu cầu tất yếu cần làm hiện nay là phải nâng cao chất lượngđội ngũ CBQLGD mà cách chủ yếu là thông qua đào tạo - bồi dưỡng.
Người CBQLGD đóng vai trò quyết trong việc đảm bảo thực hiện thành công chính sách giáo dục và nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục. Trong giai đoạn hiện nay vai trò của CBQLGD có sự thay đổi một cách căn bản:
- Nếu CBQLGD trước đây hướng tới ổn định và trật tự thì CBQLGD ngày nay hướng tới đổi mới và phát triển.
- CBQLGD trước đây quản lý bằng mệnh lệnh; còn CBQLGD ngày nay phải đóng vai trò nhà chính trị để tạo được sự đồng thuận trong đội ngũ và tổ chức.
- CBQLGD trước đây không biết đến sức ép tài chính, còn CBQLGD ngày nay phải xoay sở như một doanh nhân…
- CBQL của cơ quan QLGD trước đây: chỉ huy, ra lệnh và kiểm soát thì ngày nay: hướng dẫn, tư vấn, hỗ trợ, tạo điều kiện.
- CBQL cấp trường trước đây: thực hiện mệnh lệnh cấp trên trong mọi lĩnh vực: chuyên môn, tổ chức, nhân sự, tài chính thì ngày nay: quyết định, tổ chức thực hiện, minh bạch hoá các hoạt động chuyên môn, tổ chức, nhân sự và kỹ năng chủ yếu của họ là giải quyết vấnđề.
Tất cả những thay đổi trên đòi hỏi CBQLGD phải được chuẩn bị chu đáo và thường xuyên về chuyên môn, nghiệp vụ quản lý chủ yếu thông qua đào tạo - bồi dưỡng. Như vậy để nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL thì không thể thiếu hoạt động đào tạo - bồi dưỡng với những biện pháp phù hợp và khả thi nhằm nâng cao phẩm chất và năng lực mọi mặt cho đội ngũ CBQLGD để họ có thể hoàn thành thành tốt nhiệm vụ, chức năng và quyền hạn theo quy định.
1.6.4. Đánh giá chất lượng đội ngũ CBQL trường THCS
Đánh giá là một trong những chức năng của công tác quản lý. Đánh giá chất lượng đội ngũ CBQL là một trong những công việc không thể thiếu được trong công tác quản lý của các cơ quan quản lý, của các chủ thể quản lý nói chung và của công tác tổ chức cán bộ nói riêng.
Đánh giá đội ngũ để biết được thực trạng mọi mặt của đội ngũ qua đó dự báo về tình hình chất lượng đội ngũ cũng như việc vạch ra những kế hoạch khả thi đối với hoạt động nâng cao chất lượng đội ngũ. Mặt khác, kết quả đánh giá CBQL chính xác còn là cơ sở quan trọng để mỗi cá nhân người CBQL có sự tự điều chỉnh bản thân nhằm đáp ứng với tiêu chuẩn đội ngũ.
Như vậy, việc đánh giá đội ngũ CBQL có liên quan mật thiết đối với việc nâng cao chất lượng đội ngũ cho nên rất cần thiết phải đề xuất các biện pháp khả thi về lĩnh vực này.
Thông tư 29/2009/TT của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về Quy định chuẩn Hiệu trưởng trường THCS, THPT và trường THPT có nhiều cấp học có hiệu lực kể từ ngày 10/12/2009.
Chuẩn đánh giá hiệu trưởng:
Chuẩn hiệu trưởng trường THCS-THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học gồm 3 tiêu chuẩn với 23 tiêu chí. Đây là bộ tiêu chuẩn bao quát khá toàn diện các mặt hoạt động làm cơ sở giúp cho cơ quan quản lý có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra, đánh giá và nhận xét đối với người hiệu trưởng.
Các bước đánh giá, xếp loại
Bước 1. Hiệu trưởng tự đánh giá, xếp loại
Bước 2. Cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường tham gia góp ý và đánh giá hiệu trưởng
Bước 3. Thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp hiệu trưởng đánh giá, xếp loại hiệu trưởng
Phương pháp đánh giá xếp loại
Thông qua việc đánhgiá và cho điểm từng tiêuchítrong mỗi tiêu chuẩn.
Việc cho điểm tiêu chí được thực hiện trên cơ sở xem xét các minh chứng liên quan.
Điểm tiêu chí tính theo thang điểm 10, là số nguyên.
Tổng điểm tối đa của 23 tiêuchí là 230.
Lực lượng đánh giá, xếp loại hiệu trưởng gồm:
Hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, cấp ủy Đảng, Ban Chấp hành Công đoànvàBan Chấphành Đoàn TNCS HCM trường;
Cán bộ, giáo viên, nhân viên cơ hữu của nhà trường; thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp hiệu trưởng.
Qui trình thực hiện đánh giá, xếp loại Hiệu trưởng
- Thực hiện đánh giá xếp loại tại trường
Bước 1. Phổ biến chủ trương, cung cấp tài liệu cho lực lượng đánh giá và tự đánh giá nghiên cứu trước khi tổ chức cuộc họp.
Bước 2. Chọn người chủ trì (điều hành) buổi đánh giá
Bước 3. Hiệu trưởng báo cáo kết quả tự đánh giá trước tập thể
Bước 4. Cán bộ, giáo viên, nhân viên cơ hữu của nhà trường đóng góp ý kiến, tham gia đánh giá hiệu trưởng và ghi điểm đạt được ở từng tiêu chí vào Phiếu giáo viên, cán bộ, nhân viên tham gia đánh giá hiệu trưởng
Bước 5. Kiểm số lượng phiếu đánh giá và lập biên bản kiểm số lượng phiếu, bàn giao cho Ban chấp hành Công đoàn.
Bước 6. Tổng hợp ý kiến đóng góp và kết quả tham gia đánh giá hiệu trưởngcủacán bộ,giáo viên, nhân viên cơ hữu của nhàtrường; phân tíchcác ý kiến đánh giá đó và có nhận xét, góp ý cho hiệu trưởng theo mẫu phiếu, niêm phong hồ sơ đánh giá, gửi lên thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp[14].
1.6.5. Chế độ, chính sách đối với đội ngũ CBQL trường THCS
Nhằm phát triển, ưu đãi, tôn vinh nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, khuyến khích họ toàn tâm, toàn trí cho sự nghiệp giáo dục, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách đúng đắn như: Chế độ về tiền lương, khen thưởng,đãi ngộ đối với nhà giáo và CBQL.
Đối với bất cứ lĩnh vực, ngành nghề nào thì chế độ, chính sách đãi ngộ thoả đáng và hợp lý đối với người lao động sẽ giúp tạo động lực để con người hoạt động tích cực và hiệu quả hơn. Đối với đội ngũ CBQL thì chế độ, chính sách còn chứa đựng trong đó những vấn đề mang tính đầu tư cho nhân lực, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển có tính lâu dài và bền vững nhất do đó để nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL nói chung và đội ngũ CBQL trường THCS nhất thiết phải quan tâm tới những biện pháp về lĩnh vực này.
1.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ CBQL trường THCS 1.7.1. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về phát triển đội ngũ CBQL giáo dục
Chỉ thị số 40-CT/TW, ngày 15-6-2004 của Ban Bí thư (khóa IX) về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đã nêu rõ giáo dục Việt Nam trong hoàn cảnh mới của đất nước, cũng như bối cảnh quốc tế có nhiều thay đổi đòi hỏi phải: “xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”[4, tr1].
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3 BCH Trung ương Đảng khóa VIII về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh CNH -HĐH đất nước đã nêu rõ: “Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng” [3, tr1]. Đất nước ta đang bước vào thời kỳ đẩy mạnh CNH - HĐH.
Nhiệm vụ chính trị mới rất nặng nề, khó khăn và phức tạp, đòi hỏi Đảng ta phải xây dựng được một đội ngũ cán bộ ngang tầm, góp phần thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đại hội IX củaĐảng đã xácđịnh: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững”[17, tr14].
CBQLGD là một bộ phận quan trọng trong đội ngũ cán bộ của Đảng và Nhà nước ta. Việc nâng cao chất lượng CBQL nói chung, CBQLGD nói riêng đã trở thành nhiệm vụ hết sức quan trọng của các cấp, các ngành. Đây là yếu tố rất thuận lợi cho công tác phát triển đội ngũ CBQL trường THCS.
1.7.2. Yêu cầu về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo và triển khai chương trình sách giáo khoa sau năm 2015
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đã xác định mục tiêu tổng quát đó là: “Tạo chuyển biến căn
bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả; Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trìnhđộ tiên tiến trong khu vực”[6, tr4].
Với mục tiêu chuyển từ quá trình giáo dục trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, Bộ GD&ĐT đang từng bước thực hiện Đề án đổi mới chương trình SGK sau năm 2015. Với định hướng một chương trình dạy phân hóa và tích hợp, chương trình chuẩn với kiến thức chuyên sâu của từng môn học để học sinh lựa chọn và dành một thời gian nhất định cho giáo dục lịch sử văn hóa của mỗi địa phương; đa dạng hóa SGK và tài liệu dạy học (một chương trình có nhiều SGK cho mỗi môn học; sách, tài liệu tham khảo…). Điều này đòi hỏi người CBQL các cấp học trong đó có CBQL cấp THCS phải tích cực nâng cao năng lực, trình độ mọi mặt để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Đây là yếu tố quan trọng cần phải tính đến trong công tác phát triển đội ngũ CBQL cấp THCS.
1.7.3. Yếu tố về kinh tế, văn hoá- xã hội, khoa học công nghệ
Trong thời đại thông tin, vai trò của CBQLGD không hề giảm mà có cơ hội tăng lên, đòi hỏi CBQLGD phải có kỹ năng sử dụng CNTT&TT; làm chủ được môi trường CNTT&TT mới, vận dụng CNTT&TT vào quản lý có hiệu quả, thúc đẩy sự đổi mới phương pháp dạy và học, tạo được sự thay đổi tích cực trong đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên của nhà trường. Đây là yếu tố quan trọng cần được tính đến trong công tác phát triển đội ngũ CBQL nhà trường trong xu thế đổi mới và hội nhập hiện nay.
1.7.4. Các nhân tố bên trong của giáo dục và đào tạo
Các nhân tố bên trong hệ thống giáo dục như quy mô trường lớp, mạng lưới các trường họcở các cấp học; quy mô học sinh ở mỗi cấp học; số lượng và chất lượng đội ngũ CBQL, GV, nhân viên ngành GD; các loại hình đào tạo: Chính quy tập trung, vừa học vừa làm; các loại hình nhà trường: Công lập, dân lập, tư thục; sự phân cấp quản lý nhà nước về công tác GD; nội dung, chương trình, SGK, phương pháp, thời gian GD, …đều tác động đến sự phát triển GD nói chung và GD bậc THCS nói riêng.
Đội ngũ CBQL, GV đủ, thừa hoặc thiếu, trìnhđộ đào tạo đồng bộ hoặc chưa đồng bộ, năng lực, tác phong làm việc, ý chí phấn đấu và phẩm chất của cá nhân cán bộ, giáo viên tốt hay chưa tốt,…đềuảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ CBQL nói chung và đội ngũ CBQL các trường THCS nói riêng.
1.7.5. Sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng; quản lý, chỉ đạo của chính quyền và công tác tham mưu của các cơ quan quản lý giáo dục địa phương.
Đây là nhân tố rất quan trọng có tính chất quyết định trực tiếp đến sự phát triển của đội ngũ. Công tác cán bộ, trong đó công tác xây dựng và phát triển đội ngũ là trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức cơ sở Đảng và đảng viên được quy định trong Điều lệ Đảng. Công tác xây dựng và phát triển đội ngũ CBQLGD của địa phương có chất lượng, hiệu quả, có đáp ứng được yêu cầu hay không điều này phụ thuộc rất lớn vào ý thức chủ quan, năng lực lãnh đạo của cấpủy; sự quản lý, điều hành của chính quyền và sự tham mưu của các cơ quan QLGDở địa phương.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
1. Việc phát triển nguồn nhân lực nói chung, phát triển đội ngũ CBQL trường THCS nói riêng có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, là nhân tố cơ bản quyết định tới thành công của công tác đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Đội ngũ CBQL trường THCS giữ vai trò quyết định trong việc quản lý, lãnh đạo nhà trường hoàn thành tốt mục tiêu giáo dục THCS trong giai đoạn mới.
2.Lao động của CBQL trường THCS có những nét đặc trưng như: Kết hợp chặt chẽ giữa tính khoa học và tính nghệ thuật; Kết hợp giữa hoạt động giao tiếp và liên nhân cách; Ra quyết định đúng và kịp thời; Định hướng giá trị, xây dựng văn hóa nhà trường.
3. Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, người CBQL trường THCS cần phải có những yêu cầu về phẩm chất, năng lực mới như:
Năng lực nghiên cứu khoa học sư phạmứng dụng; năng lực lãnhđạo, quản lý;
năng lực hoạt động xã hội; năng lực hội nhập quốc tế về GD phổ thông. Hoạt động quản lý giáo dục vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật đòi hỏi người CBQL trường THCS phải không ngừng trau dồi về chuyên môn nghiệp, tu dưỡng rèn luyện về phẩm chất đạo đức, tôi luyện bản lĩnh chính trị vững vàng và phải hết sức linh hoạt, mềm dẻo, mạnh dạn thay đổi, đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong quản lý và sáng tạo không ngừng.
4. Phát triển đội ngũ CBQL là một phần của phát triển nguồn nhân lực.
Vì vậy, việc phát triển đội ngũ này phải dựa trên lý thuyết về phát triển nguồn nhân lực nói chung. Bản chất của công tác này là tạo ra những tác động khiến đội ngũ CBQL biến đổi theo chiều hướng đi lên, tức là xây dựng đội ngũ CBQL phát triển cả về số lượng, cơ cấu, phẩm chất và năng lực có khả năng đáp ứng yêu cầu quản lý của trường THCS trong bối cảnh mới.
Từ những cơ sở lý luận của đề tài, tác giả tiến hành điều tra, khảo sát, phân tích thực trạng đội ngũ và thực trạng phát triển đội CBQL ở 29 trường THCS huyện Phú Xuyên, Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 - 2016ở chương 2.