B- NHỮNG THÁCH THỨC TỪ THỰC TRẠNG SỬ DỤNG VÀ QUẢN LÝ ĐẤT ĐÔ THỊ Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH QUẢN LÝ ĐẤT ĐÔ THỊ Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
IV. SỰ PHÁT TRIỂN TỰ PHÁT CỦA SỬ DỤNG ĐẤT ĐÔ THỊ TẠO NGUY CƠ PHÁ VỠ MỤC TIÊU XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRỞ PHÁ VỠ MỤC TIÊU XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRỞ
Ngoài cỏc yếu tố kinh tế, dõn cư, việc sử dụng ủất ủụ thị hiệu quả qua quy hoạch và kiến trỳc cũn phải ủảm bảo kiến tạo ủược bản sắc ủộc ựáo của ựô thị. đô thị Sài Gòn ựã ra ựời và phát triển trên mảnh ựất có bối cảnh ựịa Ờ nhân văn đông Nam Á, trong một không gian mới của vựng ủất mới, nơi hội tụ sinh tồn của nhiều tộc người Việt, Khmer, Hoa, Chăm.
Tuy lịch sử Nam Bộ chỉ cú khoảng 300 năm, nhưng trước ủú, ở ủõy hoàn toàn khụng phải là một vựng ủất khụng cú lịch sử. Cú thể ủó cú một sự ủứt ủoạn văn húa giữa những chủ nhõn của cỏc nền văn húa ở lưu vực sụng ðồng Nai và sụng Cửu Long cỏch ủõy 2-3 nghỡn năm, giữa chủ nhõn của văn húa ểc Eo với lớp người khai phỏ ủồng bằng Nam Bộ sau ựó, nhưng nơi ựây vẫn luôn duy trì một bối cảnh ựịa nhân văn đông
CHệễNG III
Nam Á. Về mặt ủịa – văn húa, bản sắc văn húa Việt là bản sắc bỏn ủảo, tiếp nhận và hội nhập cả ảnh hưởng lục ủịa lẫn hải ủảo. Nhưng rừ ràng càng về phớa Nam, ảnh hưởng của lục ủịa phương Bắc càng nhạt ủi và ảnh hưởng của văn hóa biển đông Nam Á càng ựậm dần lên.
Do vậy, nếu ủồng bằng Bắc Bộ, Thăng Long trước ủõy chịu ảnh hưởng sâu sắc tính chất hướng nội của kinh tế và văn hóa Trung Quốc, quay lưng lại với biển, coi thường ngoại thương, sợ những biến ủộng của thương mại biển mang tới những xáo trộn trật tự của một xã hội tôn ti thì trờn con ủường Nam tiến, bắt ủầu từ khỳc quanh lồi ra biển của miền Trung với những hoạt ủộng của hệ thống cảng thị ủến mảnh ủất Nam bộ vươn thẳng ra vịnh Thái Lan, tính hướng ngoại của nền kinh tế và văn húa của vựng ủất mới lại trở thành chủ ủạo.
Những ủặc ủiểm văn húa này ủó tham gia tớch cực vào quỏ trỡnh phỏt triển của Sài Gũn và chớnh nú ủó tạo cho chủ nhõn Sài Gũn xưa một tớnh cỏch năng ủộng khai phúng ủể cú thể mang tới cho ủụ thị trẻ này một sức sống kinh tế, văn húa tiềm tàng, khiến cho Sài Gũn ngay từ ủầu ủó trở thành một ủiểm son trờn gam màu buồn tẻ của bước tranh ủụ thị cổ Việt Nam ủang lần lượt ngả màu rờu phong của suy tàn và nụng thụn húa.
Nếu cho rằng chức năng lịch sử ủồng thời là lý do cho chớnh sự tồn tại phỏt triển của ủụ thị là ủụ thị húa thỡ lịch sử phỏt triển của Sài Gũn xưa và Thành phố Hồ Chớ Minh ngày nay là lịch sử của một quỏ trỡnh ủụ thị húa với những giai ủoạn thăng trầm và với qui mụ, chất lượng ủụ thị khỏc nhau. Trong quỏ trỡnh ấy, bản sắc văn húa của Thành phố ủó hỡnh thành và trở thành nhõn tố nội sinh ủể vừa là ủộng lực vừa là hệ ủiều tiết cho sự phát triển.
Trong phạm vi từng quốc gia hoặc toàn thế giới, sự phát triển của cỏc ủụ thị là khụng ủều. Sở dĩ ủụ thị này phỏt triển nhanh hơn ủụ thị khỏc ngoài ủiều kiện ủịa lý, kinh tế, xó hội thuận lợi thỡ hoạt ủộng ủổi mới sỏng tạo của ủụ thị cú vai trũ ngày càng quan trọng. Bởi vỡ trong trào lưu
NGUYÊN NHÂN CỦA TỒN TẠI VÀ NHỮNG THÁCH THỨC ...
hội nhập và cạnh tranh quốc tế gay gắt hiện nay nếu một ủụ thị chỉ dựa vào những ủiều kiện tự nhiờn sẵn cú (như vị trớ ủịa lý thuận lợi) thỡ khụng thể ủảm bảo phỏt triển bền vững. ðiều then chốt là ủụ thị ủú cú trở thành trung tõm của hoạt ủộng ủổi mới, sỏng tạo và tiếp nhận tốt những sự ủổi mới sỏng tạo hay khụng? ðối với Thành phố Hồ Chớ Minh ủiều này do năng lực hiện tại của Thành phố quyết ủịnh, nhưng nếu tớnh năng ủộng của truyền thống văn húa trong lịch sử phỏt triển Sài Gũn ủó trở thành bệ phóng cho tinh thần sáng tạo của những người mở nước từ hơn ba thế kỷ trước thỡ nay khụng thể ủể mất ủi di sản văn húa vụ giỏ ủú trong kỷ nguyờn ủụ thị húa hiện tại. Mặt khỏc, trong xu thế toàn cầu húa hiện nay, sức mạnh của sự phát triển không chỉ nằm trong lãnh thổ quốc gia mà còn nằm trong mối liên kết quốc tế, trước hết là liên kết khu vực.
Hỡnh thành và phỏt triển trờn vựng ủất cú bối cảnh ủịa – nhõn văn đông Nam Á với một bề dày giao dịch thương mại quốc tế, Thành phố Hồ Chí Minh không thể không thấu suốt trong chiến lược phát triển của mình, mục tiêu xây dựng Thành phố trở thành một trung tâm kinh tế văn hóa quan trọng của khu vực đông Nam Á nói riêng và khu vực Châu Á Ờ Thái Bình Dương nói chung.
Mục tiờu ủú phải ủược quỏn triệt trờn nhiều lĩnh vực nhưng trước hết nú phải ủược thể hiện ở quy hoạch và kiến trỳc của Thành phố trờn cơ sở một quy hoạch sử dụng ủất ủụ thị ủảm bảo tớnh hiệu quả, tạo sức bật cho Thành phố tương lai.
Nhưng như ủó phõn tớch, cỏc cụng cụ quy hoạch ủất ủai và quy hoạch kiến trúc của Thành phố do nhiều bất cập của cơ chế quản lý và năng lực quản lý lại ủang ở trong tỡnh trạng kộm hiệu quả khiến cho sự phỏt triển tự phỏt lấn lướt. Mảnh vải ủất ủai ủụ thị cú nguy cơ bị băm nát, cắt nhỏ bởi những dự án nhỏ lẻ với cơ sở hạ tầng kém chất lượng không kết nối.
ðõy là một hiện tượng rất ủỏng lo ngại vỡ quỹ ủất khai thỏc khụng hiệu quả, nghiờm trọng hơn là tạo ra một loại ủụ thị cú chất lượng cơ sở
CHệễNG III
hạ tầng manh mỳn, tự phỏt phỏ vỡ mục tiờu xõy dựng ủụ thị hiện ủại của Thành phố. Càng triển khai nhiều dự án như vậy càng tạo ra sự lãng phí to lớn với những hệ quả xấu về kinh tế, xó hội cho chất lượng ủụ thị của Thành phố.
Bờn cạnh ủú những hệ quả nặng nề về ụ nhiễm ủất ủụ thị ủang thực sự tạo ra mối lo ngại sâu sắc về mục tiêu xây dựng một thành phố xanh, sạch - một tiêu chí quan trọng khác về khả năng cạnh tranh của Thành phố.
Trong tiến trỡnh phỏt triển hội nhập hiện nay của ủất nước, Thành phố Hồ Chí Minh không chỉ phát triển vì bản thân Thành phố mà còn phải gỏnh vỏc vai trũ ủầu tàu của khu vực kinh tế trọng ủiểm phớa Nam, Thành phố lớn nhất cú bản sắc sỏng tạo, năng ủộng vào loại nhất Việt Nam và phải trở thành “Hũn ngọc Viễn ủụng” lung linh rạng rỡ của cả khu vực đông Nam Á, Châu Á. Trọng trách này không thể hoàn thành ủược nếu khụng tổ chức quản lý tốt mọi mặt của ủụ thị trong ủú và trước hết là quản lý ủất ủụ thị, quy hoạch xõy dựng ủụ thị.
Tính nghiêm trọng của thách thức không phải chỉ ở tầm quan trọng như ủó nờu trờn mà cũn ở chỗ càng ủể chậm chỳng ta càng lỳn sõu vào thỏch thức bởi, như một cơ thể sống, Thành phố vẫn hoạt ủộng vẫn phỏt triển. Nếu cỏc bệnh tật khụng ủược chữa trị thỡ cơ thể ấy tiếp tục bị tàn phỏ, do vậy cấp bỏch là một tớnh chất ủỏng lưu ý khỏc của thỏch thức ủang gõy ra từ sử dụng ủất ủụ thị kộm hiệu quả. Những thỏch thức này ủó và ủang trở thành bức xỳc của xó hội, của tất cả cỏc cấp quản lý và của người dõn. Cõu hỏi lớn nhất ủặt ra vẫn là: làm thế nào ủể thoỏt khỏi tỡnh hỡnh này và phỏt triển Thành phố một cỏch bền vững? Cõu hỏi này ủang thỏch ủố sự sỏng tạo của trớ tuệ và bản lĩnh của chỳng ta.
Túm lại chương III ủó cố gắng phõn tớch những nguyờn nhõn và thỏch thức của những tồn tại trong sử dụng ủất ủụ thị hiện nay ở Thành phố Hồ Chí Minh. Những bất cập của cơ chế quản lý là nguyên nhân sâu xa tỏc ủộng tới hiệu quả của cỏc cụng cụ quản lý (quy hoạch, luật, giỏ,