1.Cảnh gia đình chị Dậu vào buổi sáng - Hoàn cảnh :
- Anh Dậu ốm nặng
trích kể chuyện buổi sáng ở nhà chị Dậu khi anh Dậu vừa tỉnh lại chị Dậu vừa thương vừa lo lắng cho chồng vừa hồi hộp chờ đơn bọn nhà lí trưởng kéo đến thuực sửu dieón ra trong khoõng khớ caờng thẳng. Qua đây thấy được tình cảnh gia đình chị Dậu như thế nào? Mục đích duy nhất của chị giờ đây là gì ? Các em vào tỡm hieồu VB
? Mở đầu tg giới thiệu gia cảnh chị Dậu ntn ?
? Hoàn cảnh này cho thấy chị Dậu đang ở tình thế nào?
Giảng:Mở đầu đoạn trích là không khí ngột ngạt,căng thẳng của một làng quê đang vào đợt thu thuế.XH đương thời có một thứ thuế rất dã man-đó là thuế thân-Một thứ thuế đánh vào dân đinh.Gia đình chị Dậu là nạn nhân của thư thuế này.
? Chị Dậu chăm sóc anh Dậu ra sao?
? Hỡnh dung về chị Dậu từ những cử chỉ đó?
? Từ hoàn cảnh nhà chị Dậu (Chỉ có bát gạo hàng xóm cho để chăm sóc anh Dậu bị ốm yếu, bị hành hạ giữa vụ sưu thuế) gợi cho em suy nghĩ gì về tình cảnh của người nhân dân nghèo trong xã hội cũ và phẩm chất tốt đẹp của họ?
- Cực kì nghèo khổ, cuộc sống không có lối thoát, giàu tình cảm, sức chịu đựng dẻo dai
? Khi kể về sự việc chị Dậu chăm sóc chồng giữa vị sưu thuế, tác giả đã dùng
-Chị không có tiền đóng thuế.
- Chị phải bán con,bán chó vẫn không đủ tiền nộp thuế.
- Hàng xóm cho gạo để nấu cháo
Tình thế của gia đình chị Dậu thật thê thảm, đáng thương và nguy cấp.
- Cử chỉ :
+ Múc cháo => quạt cho nguội + Rón rén : “Thầy em…xót ruột”
+ Chờ xem chồng ăn có ngon không?
=> Là phụ nữ đảm đang, hết lòng thương chồng con, dịu dàng, tình cảm
- Nghệ thuật tương phản
bpnt gì?
- Nghệ thuật tương phản
? Em hãy chỉ ra phép tương phản này?
Hình ảnh tần tảo, dịu hiền, tình cảm gia đình làng xóm ân cần, ấm ấp < => không khí căng thẳng đe doạ của tiếng trống, tù và, thúc thuế ở đầu làng
? Nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó?
Nổi bật tình cảnh khốn quẫn của người nhân dân nghèo dưới ách áp bức bóc lột của chế độ phong kiến tàn nhẫn, phong cách tôt đẹp của chị Dậu
G/v chuyển ý :
Cảnh buổi sang ở nhà chị Dậu được coi như thế “tức nước đàu tiên” được tác giả xây dựng và dồn tụ. Qua đó đã thấy chị Dậu yêu thương, lo lắng cho chồng mình như thế nào? Chính tình thương yêu này sẽ quuyết định phần lớn thái độ và hành động của chị ở đoạn tiếp theo
? Cai lệ đại diện cho tầng lớp XH nào trong chế độ thực dân nửa phong kiến?
- Giai cấp thống trị
? Cai lệ là chức danh gì?
- Teõn tay sai chuyeõn nghieọp
? Nghề của hắn là gì?
+ Đánh trói người với một sự thành thạo và say mê
? Tên cai lệ có mặt ở làng Đông Xá với vai trò gì? Xông vào nhà anh Dậu với ý định gì?
+ Đánh, bắt những người thiếu thuế + Bắt, trói anh Dậu theo lệnh quan
? Vì sao hắn chỉ là một tên tay sai mạt hạng, nhưng lại có quyền đánh trói người vô tội vạ như vậy?
- Hắn sẵn sàng gây tội ác mà không trùn tay, vì hắn đại diện nhân danh phép nước để hoạt động
Giảng:Vì hắn là tên tay sai chuyên nghiệp là công cụ bằng “sắt” đắc lực của cái trật tự xã hội tàn bạo lúc bấy
2.Chị Dậu đương đầu với cai lệ và người nhà Lý trưởng
* Cai lệ :
- Giai cấp thống trị
- Ngôn ngữ : Quat, hét, chửi, mắng
- Cử chỉ, hành động : Sầm sập tiến vào, trợn mắt, giật phắt, tát, đanh, sấn đến, nhảy vào
giờ .Hắn nhân “phép nước”,đại diện cho “nhà nước” để hành động.Do đó hắn sẵn sàng gây tội ác mà không bị ngăn chặn,không chùng tay.
? Ngòi bút hiện thực của Ngô Tất Tố đã khắc hoạ hình ảnh cai lệ bằng những chi tiết điển hình nào?
(Ngôn ngữ, cử chỉ, thái độ, hành động?) - Ngôn ngữ : Quat, hét, chửi, mắng
- Cử chỉ, hành động : Sầm sập tiến vào, trợn mắt, giật phắt, tát, đanh, sấn đến, nhảy vào
- Thái độ :
+ Bỏ ngoài tai lời van xin + Không mảy may động long + Bát trói anh Dậu (dù đau ốm)
? Qua đó nhận xét nghệ thuật khắc hoạ nhân vật cuả tác giả?
=> Kết hợp chi tiết điển hình về lời nói, hành động, thái độ,
? Có thể hiểu gì về bản chất xã hội cũ từ hình ảnh cai lệ này?
- Một xã hội bất công, không còn nhân tính, có thể gieo hoạ xuống người dân lương thiện bất cứ lúc nào, một xã hội tồn tại trên cơ sở của lý lẽ hành động bạo ngược
G/v chuyển ý bằng tiểu kết.
Chỉ trong một đoan văn ngắn, nhưng nhân vật cai lệ được khắc hoạ hết sức nổi bật, sống động, có giá trị điển hình rõ rệt. Không chỉ định hình cho tầng lớp tay sai thống trị, mà còn là hiện thân của trật tự xã hội phong kiến đương thời Từ tình thế của anh Dậu ở phần một ta thấy tính mạng anh Dậu phụ thuộc vào sự đối phó của chị. Vậy chị đã đối phó bằng cách nào?
? Chị Dậu đại diện cho tầng lớp nào trong xã hội phong kiến?
? Khi anh Dậu bị chúng đem về trả cho chị Dậu, anh Dậu đang trong tình trạng như thế nào?
- Thái độ :
+ Bỏ ngoài tai lời van xin + Không mảy may động long + Bát trói anh Dậu (dù đau ốm)
- Tính cách: hống hách, thơ bạo, khơng còn tính người
=> Tên Cai lệ là hiện thân sinh động của trật tự thực dân PK đương thời.
* Chị Dậu:
- Giai cấp bị trị
- Tha thieát van xin
- Lời nói : Ông - cháu, ông – tôi, mày – bà
- Cử chỉ hành động : Xám mặt, nghiến răng, túm cổ, ấn dúi, giằng co, vật nhau, túm tóc lăng
? Chúng đến bắt anh trong hoàn cảnh như thế nào?
- Anh Dậu vừa cất bát cháo lên miệng
?Trong cơn nguy khốn chị Dậu đã có những lời nói, cử chỉ gì để đối phó với bọn chúng?
- Chò run…van chuùng - Chị xám mặt lại
- Chị nhịn nhục chạy lại đỡ lấy van xin haén
“Cháu … ông”
? Em có nhận xét gì về cách xưng hô của chị Dậu?
? Chị đã có những hành động như thế nào để bảo vệ chồng?
- Chị liều mạng cự lại “Chồng tôi … hành hạ”
- Chị nghiến hai hàm răng Mày …xem - Chị túm cổ tên cai lệ ấn dúi ra cửa - Chị đu đẩy…
? Qua đoạn trích, theo em vì sao mà chị Dậu có sức mạnh lạ lùng khi quật ngã hai tên tay sai như vậy
- Vì :
+ Sức mạnh của long căm hờn, mà cái gốc là lòng yêu thương(sức mạnh của long yêu thương) – yêu chồng hơn cả bản thân mình - bản chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam
+ Chứng minh quy luật của xã hội : Có áp bức, có đấu tranh, con giun xéo lắm cũng quằn, tức nước thì vỡ bờ
? Đoạn trích đã cho em thấy được những tính cách nào ở nhân vật chị Dậu?
G/V: Câu nói “Thà… chịu được” => chị không chịu sống cúi đầu, mặc cho kẻ khác chà đạp. Hành động tuy chỉ là bộc phát, căn bản chưa giải quyết được gì =>
bế tắc nhưng có thể tin rằng khi có ánh sang cách mạng rọi tới, chị sẽ là người tiên phong trong cuộc đấu tranh ấy. Chị Dậu đã trở thành một trong những điển
- Liều mạng cự lại: (khi không còn chịu đựng được nữa)
+ Nói lí lẽ
+ Hành động quyết liệt .
- Chị túm cổ tên cai lệ ấn dúi ra cửa - Chị đu đẩy…
=> Chị Dậu mộc mạc, hiền dịu nhẫn nhục chịu đựng yêu chồng, thương chồng đầy vị tha, nhưng không yếu đuối khi bị đẩy tới bước đường cùng sẽ vùng lên chống trả quyết liệt .
III. TOÅNG KEÁT
hình văn học, đẹp, khoẻ, hiếm hoi trong văn hoc Việt Nam trước cách mạng tháng 8 mà tác giả đã sử dụng bằng tấm long đồng cảm với người dân nghèo ở quê hương mình.
? Qua bài này em có nhận thức gì về XH nông thôn VN trước CM về người nông dân đặc biệt là người phụ nữ ?
? Em hiểu như thế nào về nhan đề “Tức nước vỡ bờ”?. Theo em cách đặt tên như vậy có thỏa đáng không ?
? Nội dung đoạn trích thể hiện điều gì?
- Vạch trần bộ mặt tàn ác, bất nhân của xã hội thực dân nửa phong kiến đương thời; xã hội ấy đã đẩy người nông dân vào tình cảnh vô cùng cực khổ, khiến họ phải liều mạng chống lại.
- Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ nông dân, vừa giàu tình yêu thương vừa có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ.
? Về nghệ thuật kể chuyện và miêu tả nhân vật đoạn trích có những điểm gì đặc sắc?
- Khắc hoạ nhân vât rõ nét
- Ngòi bút miêu tả sinh hoạt, sống động.
- Ngôn ngữ kể chuyện, miêu tả của tác giả và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật đặc sắc.
- Học sinh đọc ghi nhớ SGK HĐ3:
* Ghi nhôù : SGK IV. LUYỆN TẬP