II/ NHÂN V ẬT TRỮ TÌNH TRONG QUAN HỆ GIA ĐÌNH
III. NHÂN V ẬT TRỮ TÌNH TRONG LAO ĐỘNG
Chín phần ta cũng dự trong tám phần.
Hay gì để ruộng mà ngăn, Làm ruộng lấy lúa, chăn tằm lấy tơ.
Tằm có lứa, ruộng có mùa, Chăm làm trời cũng đền bù có khi...
-Bao giờ cho đến tháng mười, Thổi nồi cơm nếp vừa ngồi vừa ăn.
Bao giờ cho đến tháng năm, Thổi nồi cơm nếp vừa nằm vừa ăn.
-Bởi anh chăm việc canh nông, Cho nên mới có bồ trong bịch ngoai.
Ngày mùa tưới đậu trồng khoai, Ngày ba tháng tám mới ngồi mà ăn.
-Công danh đeo đuổi mà chi, Sao bằng chăm chi giữ nghề canh nông.
Sớm khuya có vợ có chồng.
Cày sâu bừa kỹ mới mong được mùa.
- Em nay đi cấy đồng sâu,
Dưới chân đia cắn, trên đầu nắng chang.
Chàng ơi có thấu chăng chàng, Một bát cơm vàng biết mấy công lao.
- Hễ mà hoa quả được mùa,
Chắc là nước bể, nước mưa đầy trời.
Ai ơi nên nhớ lấy lời, Trông cơ trời đất, liệu thời làm ăn.
- Hoa bí đỏ ngoai, hoa bầu trắng xóa, Muốn ăn được quả, xin chớ ngắt hoa.
Ai về nhắn chị em nhà, Muốn cho hoa tốt liệu mà bón phân.
-Khó thay công việc nhà quê, Quanh năm khó nhọc dám hề khoan thai.
Tháng chạp thì mắc trồng khoai, Tháng giêng trồng đậu, tháng hai trồng cà.
Tháng ba cày bở ruộng ra, Tháng tư bắc mạ, thuận hòa mọi nơi.
Tháng năm gặt hái vừa rồi,
Bước sang tháng sáu, nước trôi đầy đồng.
Nhà nhà vợ vợ chồng chồng, Đi làm ngoai đồng, sá kể sớm trưa...
Tháng sáu, tháng bảy, khi vừa, Vun trồng giống lúa, bỏ chừa cỏ tranh.
Tháng tám lúa giỗ đã đành,
Tháng mười cắt hai cho nhanh kịp người.
Khó khăn làm mấy tháng trời, Lại còn mưa năng thất thời khổ trông!
Cắt rồi nộp thuế nhà công
Từ rày mới được yên lòng ấm no.
- Lao xao gà gáy rạng ngày, Vai vác cái cày, tay dắt con trâu.
Bước chân xuống cánh đồng sâu, Mắt nhắm mắt mở đuổi trâu ra cày.
Ai ơi ăn bát cơm đầy,
Nhớ công hôm sớm cấy cày cho chăng?
-Mặt trời tang tảng rạng đông, Chàng ơi! Trở dậy ra đồng kẻo trưa.
Phận hèn bao quản nắng mưa, Cày sâu bừa kỹ, được mùa có khi...
-Mồng chín tháng chín có mưa, Thì con sắm sửa cày bừa làm ăn.
Mồng chín tháng chín không mưa, Thì con bán cả cày bừa đi buôn.
- Muốn ăn lúa tháng năm, Trông trăng rằm tháng tám.
Muốn ăn lúa tháng mười, Trông trăng mùng mười tháng tư.
-Nhác trông sao Đẩu về Đông, Chị em ra sức cho xong ruộng cày.
Lấm lem tay cắm chân dày, Nay trồng cây mọc, cũng ngày hữu thu.
Khuyến người đừng có ngao du, Một năm no ấm vẫn trù từ đây.
-Nhờ trời mưa thuận gió hòa, Nào cày nào cấy, trẻ già đua nhau.
Chim, gà, cá, lợn, cành càu, Mùa nào thức nấy giữ màu cho quê.
gày ngày vác cuốc thăm đồng, Nước hết thì lấy gàu sòng tát lên.
Hết mạ ta lại quảy thêm, Hết lúa, ta lại mang tiền đi đong.
Nữa mai lúa chín đầy đồng, Gặt về, đập sảy, bõ công cấy cày.
- Nửa đêm sao sáng mây cao, Điềm ười nắng gắt, nắng gào chẳng sai.
Lúa khô nước cạn, ai ơi!
Rủ nhau tát nước chờ trời còn lâu, Đêm trời tan, trăng sao không tỏ,
Ấy là điềm mưa gió tới nơi.
Đêm nào sao sáng xanh trời, Ấy là nắng ráo yên vui suốt ngày.
Những ai chăm việc cấy cày, Điềm trời trông đó, liệu xoay việc làm.
-Tháng giêng chân bước đi cày,
Tháng hai vãi lúa ngày ngày siêng năng.
Thuận mưa lúa tốt đằng đằng, Tháng mười gặt lúa ta ăn đầy nhà.
-Tháng giêng lúa mới chia về, Tháng tư lúa đã đỏ hoe đầy đồng.
Chị em đi sắp gánh gồng, Đòn càn tay hái ta cùng ra đi.
Khó nghèo cây mướn gặt thuê, Lấy công đổi của chớ hề lụy ai.
- Tháng năm cho chí tháng mười, Năm mười hai tháng, em ngồi em suy:
Vụ chiêm em cấy lúa di, Vụ mùa lúa dè, sớm thì ba giăng.
Thú quê rau cá đã từng,
Gạo thơm cơm trắng chi bằng tám xoan.