Chương VIII. KHÍ HẬU VIỆT NAM
1. DỰ BÁO THỜI TIẾT
1.3. Dự báo thời tiết
Dự bỏo thời tiết cú ý nghĩa cực kỳ quan trọng ủối với sản xuất và ủời sống, nhằm phũng chống và hạn chế thiên tai, thiết lập kế hoạch sản xuất, khai thác tiềm năng khí hậu... Người ta thường sử dụng nhiều phương phỏp ủể dự bỏo thời tiết. Cỏc cụng cụ ủể dự bỏo thời tiết gồm cú bản ủồ Synụp mặt ủất, bản ủồ Synụp cao khụng, cỏc loại giản ủồ E-MA... Ngoài ra, nhờ những bức ảnh vệ tinh và cỏc cụng cụ thụng tin hiện ủại người ta cú thể làm ủược những dự bỏo dài hạn trên phạm vi lớn hơn.
a) Dự bỏo thời tiết bằng bản ủồ Synụp
Tại Trung tõm Dự bỏo khớ tượng - thủy văn Quốc gia người ta nhận ủược những thụng tin quan trắc khớ tượng mặt ủất từ mạng lưới cỏc trạm khớ tượng trờn toàn quốc và cỏc thụng tin từ cỏc vệ tinh khớ tượng về trạng thỏi thời tiết vựng. Từ những thụng tin ủú, người ta tiến hành xõy dựng cỏc bản ủồ thời tiết gọi là bản ủồ Synốp (xuất phỏt từ chữ Hy Lạp Synopticos cú nghĩa là nhỡn, xem xột ủồng thời). Sự xuất hiện của khối khụng khớ và front, sự phỏt triển và di chuyển của xoáy thuận và xoáy nghịch là những quá trình Synôp cơ bản tạo nên thời tiết trên những vùng
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Giáo trình Khí tượng Nông nghiệp------ 200 vật lý trờn một lónh thổ rộng lớn. Cỏc bản ủồ Synốp cho ta hỡnh ảnh cụ thể về trạng thỏi thời tiết ở mỗi thời ủiểm. Bản ủồ Synụp hay bản ủồ thời tiết là những bản ủồ ủịa lý trờn ủú người ta dựng những chữ số và ký hiệu qui ước ủể ghi cỏc số liệu quan trắc ở nhiều trạm khớ tượng vào những thời ủiểm xỏc ủịnh, những thời ủiểm ủú gọi là kỳ quan trắc Synụp. Bản ủồ Synụp giỳp ta thấy rừ sự sắp xếp và nguồn gốc của cỏc khối khụng khớ, cỏc front và tỡnh trạng khớ quyển thời ủiểm nào ủú.
Muốn dự đốn thời tiết trước hết cần phải thấy trong một thời gian nhất định cĩ những quỏ trỡnh vật lý nào xảy ra, hướng và cường ủộ mạnh hay yếu. Người ta thường so sỏnh cỏc bản ủồ synốp ở cỏc thời ủiểm trong ngày (vớ dụ cỏc thời ủiểm cỏch nhau 6, 12 hay 24 giờ.
Mỗi bản ủồ Synụp biểu diễn sự phõn bố thời tiết trờn cỏc khu vực trong một thời ủiểm nhất ủịnh. Hai bản ủồ kề nhau theo thời gian cú thể nờu lờn những quỏ trỡnh vật lý nào ủú xảy ra trong khớ quyển trong khoảng thời gian ủú. So sỏnh hai bản ủồ thời tiết, cú thể xỏc ủịnh ủược cỏc khối khụng khớ, cỏc front, cỏc xoỏy thuận, xoỏy nghịch ủó di chuyển theo ủường nào, trong tương lai hướng và tốc ủộ diễn biến ra sao. Việc phõn tớch này giỳp ta nhận biết ủược thay ủổi của trường áp suất khí quyển, sự xuất hiện front nóng hay lạnh, vùng có giông và mưa
Hỡnh 11.4. Bản ủồ Synốp
(Trờn bản ủồ trỡnh bày cỏc ủường ủẳng ỏp, front, tốc ủộ và hướng giú...)
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Giáo trình Khí tượng Nông nghiệp------ 201 cứu hoàn thiện phương phỏp Synụp. Hiện nay người ta ủang phỏt triển một phương phỏp mới gọi là phương phỏp Thuỷ ủộng lực học.
b) Dự bỏo thời tiết theo triệu chứng ủịa phương
Dự bỏo thời tiết trước vài giờ theo triệu chứng xảy ra tại ủịa phương cú tầm quan trọng ủặc biệt ủối với nụng nghiệp. Những dự bỏo này xõy dựng trờn cơ sở những quan trắc ủịa phương về trạng thỏi bầu trời, lượng mõy, sự thay ủổi của nhiệt ủộ, khớ ỏp, ủộ ẩm khụng khớ, tốc ủộ và hướng gió, những hiện tượng quang học và các yếu tố khác.
Những triệu chứng ủịa phương biểu hiện thời tiết tốt:
• Khí áp tăng lên không ngừng, hoặc ít biến thiên trong ngày.
• Ban ủờm trời quang mõy, nhiều sao.
• Buổi sáng trên bầu trời xuất hiện nhiều mây tích (Cumulus), chân mây bằng phẳng, có mái dạng vũm, hầu như ủứng yờn một chỗ.
• Ban ngày mõy tớch tăng lờn, nhưng phỏt triển yếu theo chiều thẳng ủứng. éỉnh mõy cú ủường viền khụng rừ rệt và phỏt triển mạnh vào khoảng 15- 16 giờ. Buổi chiều ủỉnh mõy tớch cú thể hạ thấp, chõn mõy toả rộng ra, mõy tớch biến thành tằng tớch rồi tan dần ủi.
• Mõy ti hầu như khụng di ủộng và khụng cú múc nhỏ ở ủầu; lượng mõy khụng tăng theo thời gian hoặc phỏt triển theo một hướng nhất ủịnh nào ủú.
• Mõy ti-tằng hỡnh thành màn rộng che một phần bầu trời với ủường viền rừ rệt.
• Quỏ trỡnh biến thiờn hằng ngày của nhiệt dộ biểu hiện rừ. Ban ngày, nhiệt ủộ khụng khớ tăng lờn một cỏch vừa phải. Ban ủờm nhiệt ủộ giảm xuống do mặt ủất cú ủiều kiện bức xạ tốt.
• Về mựa núng buổi chiều tối cú nhiều sương mự, ban ủờm sương và sương muối hỡnh thành.
• Buổi sỏng, bỡnh minh xuất hiện ỏnh sỏng màu vàng, ủụi khi bỡnh minh cú thể bắt ủầu bằng mầu ủỏ nhạt, nhưng sau ủú cũng biến thành màu vàng chứng tỏ tia sỏng mặt trời gặp tương ủối ớt hơi nước trờn ủường ủi.
• Ở ven biển cú giú ủất - biển, ở miền nỳi cú giú nỳi - thung lũng thổi mạnh là triệu chứng thời tiết tốt.
Những triệu chứng ủịa phương bỏo trời sắp mưa:
• Khí áp liên tục giảm xuống.
• Mây ti di chuyển nhanh và có dạng như những dải mảnh, song song. Mây ti di chuyển càng nhanh thời tiết càng chúng thay ủổi. Phớa sau mõy ti xuất hiện mõy trung tằng, ủi liờn sau nữa là mây vũ-tằng màu tối.
• Hướng di chuyển của mây ở các tầng trên cao không trùng với hướng gió ở phía dưới.
• Về ban ủờm, giú khụng ngừng thổi và mạnh lờn.
• Mựa hố, lượng mõy tăng lờn, nhiệt ủộ giảm liờn tục.
• Khụng cú sương, sương muối và sương mự vào ban mai. Ban ủờm nhiều mõy, sự bức xạ của mặt ủất giảm ủi.
• Bầu trời lỳc bỡnh mỡnh, hoàng hụn cú màu ủỏ rực mà khụng chuyển sang màu vàng, hiện tượng này chứng tỏ khí quyển chứa nhiều hơi nước.
Trường ðại học Nông nghiệp 1 - Giáo trình Khí tượng Nông nghiệp------ 202 Những triệu chứng ủịa phương bỏo sắp xảy ra dụng:
• Khí áp giảm xuống nhanh.
• Vào buổi sáng sớm trên bầu trời xuất hiện mây trung-tích, giống như những nắm bông.
• Mõy tớch xuất hiện, ủỉnh mõy phỏt triển nhanh chúng, phần trờn mõy tớch xuất hiện mõy ti toả ra như cỏi chổi. Nhỡn từ phớa trờn, mõy cú dạng như cỏi ủe, ủỉnh toả ra theo hướng di chuyển của giú. Sau ủú xuất hiện mõy dụng, ủụi khi cú mưa ủỏ kốm theo.
• Nhiệt ủộ và ủộ ẩm khụng khớ cao, thời tiết ngột ngạt.
• Sau khi dông xảy ra thời tiết thường trở nên mát mẻ. Nếu thời tiết về chiều vẫn còn mây trung-tớch và mõy tằng-tớch màu hồng lỳc mặt trời lặn, nhiệt ủộ khụng giảm xuống thỡ ban ủờm sẽ tiếp tục cú dụng.
• Khi dụng gần tới, giú thường thổi ngược hướng di chuyển của mõy dụng rồi sau ủú ủổi hướng.