Chương 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM KHẮC PHỤC SỰ LỆCH
4.1.2. Hoàn thiện các thang giá trị đạo đức mới trong xã hội
Sự biến động của các thang giá trị đạo đức trong xã hội là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự lệch chuẩn đạo đức ở một bộ phận sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay. Chính vì vậy việc hoàn thiện các thang giá trị đạo đức mới trong xã hội là một giải pháp vô cùng cần thiết trong việc khắc phục những lệch chuẩn đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
Bởi do mặt trái của quá trình toàn cầu hóa đã mang đến những tác động tiêu cực cho xã hội, đặc biệt là lĩnh vực kinh tế, đó là việc đặt mục tiêu lợi nhuận kinh tế lên trên hết, do đó một số tổ chức, cá nhân đã làm giàu bằng bất cứ giá nào, làm giàu bất chính. Điều đó góp phần làm băng hoại nền đạo đức xã hội, làm cho quan hệ giữa người với người trở nên lạnh lùng, xa lạ, đây thực sự trở thành một nguy cơ dẫn đến sự lệch chuẩn đạo đức của sinh viên nói chung, trong dó có sinh viên Đại học Thái Nguyên. Toàn cầu hóa đã và đang đưa lối sống phương tây vào trong đời sống của sinh viên, dẫn đến việc xa rời lối sống theo chuẩn mực đạo đức của dân tộc, tuyên truyền cho lối sống sùng bái vật chất, cá nhân, vị kỷ, thực dụng, đua đòi, ăn chơi xa hoa lãng phí... Cùng với lối sống hướng ngoại, lối sống tự do kiểu phương Tây cũng đang xâm nhập khá mạnh vào sinh viên, họ có quan niệm khá thoải mái trong quan hệ nam nữ. Từ đó dẫn đến những kiểu sinh hoạt bừa bãi làm băng hoại những chuẩn mực đạo đức của dân tộc như Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII (2016) đã chỉ ra:
Tình trạng suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng và trong xã hội chưa được ngăn chặn, đẩy lùi. Môi trường văn hóa còn những biểu hiện thiếu lành mạnh, ngoại lai, trái với thuần phong mỹ tục; tệ nạn xã hội và một số loại tội phạm có chiều hướng gia tăng [12, tr.111].
Để khắc phục những điều đó, hiện nay cần phải hoàn thiện các thang giá trị đạo đức mới, để sinh viên nói chung trong đó có sinh viên Đại học
Thái Nguyên lấy đó làm thước đo, làm tiêu chuẩn điều chỉnh hành vi đạo đức của mình. Để hoàn thiện các thang giá trị đạo đức mới trong giai đoạn hiện nay cần:
Một là, bảo tồn và phát huy hệ giá trị Chân - Thiện - Mỹ, giá trị nổi bật của văn hóa đạo đức, của chuẩn mực đạo đức. Trong đó, "chân" là cái thật, cái đúng. Giá trị của cái đúng, cái thật luôn có sức lôi cuốn người ta đi tìm chân lý, nhận thức chân lý. "Chân" yêu cầu không chỉ năng lực hiểu biết, khám phá, sáng tạo mà còn cả thái độ ứng xử một cách trung thực, chân thành. Chân giá trị là giá trị đích thực, nó đối lập với cái giả - cả sự giả dối, lừa bịp lẫn sự giả tạo. "thiện" là cái tốt, sự tử tế, tỉnh cảm vị tha, lòng nhân ái mà con người phấn đấu hướng tới. Đó chính là tình thương yêu con người và đồng loại.
"Thiện" đối lập với "ác" như cái tốt đẹp đối lập với cái xấu xa. "Thiện" là đặc trưng của tính người và tình người. Thính thiện, tấm lòng từ thiện và làm việc thiện là điều cơ bản của con người có đạo đức. "Mỹ" là cái đẹp. Cái đẹp nổi bật trong lĩnh vực sáng tạo, đồng thời cái đẹp cũng có mặt ở tất cả các lĩnh vực của đời sống con người: cái đẹp hình thể tự nhiên; cái đẹp trong đạo đức và lối sống, trong nhân cách, trong lời nói và trong cử chỉ giao tiếp, trong thái độ và hành vi ứng xử giữa người với người. Chân - thiện - mỹ là những cái thật, cái tốt và cái đẹp trong đời sống của con người, nó không tách rời nhau mà bổ sung cho nhau. Cái thật chỉ trở thành đẹp khi nó gắn liền với cái tốt.
Cái tốt làm cho cái thật và cái đẹp được tôn lên. Còn cái đẹp trước hết phải là cái tốt và cái thật. Cái đẹp hướng con người tới lý tưởng, tới sự hoàn thiện, hoàn mỹ. Cái đẹp được xem là hệ giá trị cao nhất quy định sự phát triển toàn diện cuộc sống con người, là cứu cánh của văn hóa. Do đó cái đẹp được xem là chuẩn mực bao quát nhất cho tính nhân văn để đánh giá và định hướng cho sự phát triển xã hội nói chung trong đó có định hướng về chuẩn mực đạo đức ở sinh viên nói chung trong đó có sinh viên Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn hiện nay.
Hai là, kế thừa và phát huy vai trò của giá trị văn hóa truyền thống trong việc xây dựng chuẩn mực đạo đức cho sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
Bởi vì, "giá trị văn hóa truyền thống chính là những tư tưởng, biểu tượng, giá trị và chuẩn mực xã hội hóa, những tác phẩm văn hóa được cộng đồng tin tưởng và mong muốn gìn giữ, truyền đạt, noi theo" [109, tr.26].
Nói đến giá trị văn hóa truyền thống là nói đến cái lâu dài, trải qua nhiều thời gian thử thách mà cốt lõi bản chất của nó vẫn giữ. Nói đến giá trị văn hóa truyền thống là nói đến những giá trị tốt đẹp, tiêu biểu cho một nền văn hóa của dân tộc được chắt lọc, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Do đó, mỗi dân tộc cần phải bảo vệ, duy trì và phát triển, làm điểm tựa để sáng tạo ra những giá trị văn hóa mới, là cơ sở để giao lưu văn hóa quốc tế.
Có thể nói, giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc đã trở thành những nguyên lý đạo đức lớn mà dân tộc đó phải dựa vào để liên kết xã hội, tạo nên sức mạnh để xây dựng và bảo vệ đất nước vì sự tiến bộ của con người và xã hội. Nó là chỗ dựa đáng tin cậy và là điểm tựa vững chắc cho một dân tộc trong quá trình vận động lịch sử ở hiện tại cũng như tương lai. Chính vì vậy, kế thừa và phát huy vai trò của giá trị văn hóa truyền thống có vai trò vô cùng quan trọng trong việc xây dựng chuẩn mực đạo đức ở sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
Đối với dân tộc Việt Nam, các giá trị văn hóa truyền thống được thử thách qua quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước của nhân dân ta. Qua quá trình đó, các giá trị văn hóa truyền thống đã khẳng định được sức sống mãnh liệt của mình, đồng thời chúng cũng góp một phần sức mạnh vào quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc. Lịch sử đã chứng minh, qua những lần giao lưu, tiếp biến và hội nhập với các nền văn hóa trên thế giới, các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc đã tạo nên một sức mạnh phi thường, có
khả năng "đề kháng" và đấu tranh mạnh mẽ chống lại mọi kẻ thù xâm lược.
Các giá trị đó là: lòng yêu nước nồng nàn, ý chí tự lực tự cường, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái, khoan dung, trọng nghĩa tình, hiếu học,… Ngày nay các giá trị này vẫn giữ một vai trò vô cùng quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, các giá trị văn hóa truyền thống sẽ tạo nên sức mạnh cho công cuộc phát triển đất nước đồng thời góp phần hạn chế phát sinh từ mặt trái của kinh tế thị trường.
Ba là, khắc phục tình trạng suy đồi đạo đức xã hội, sự trỗi dậy của chủ nghĩa cá nhân cực đoan, sự tha hóa đạo đức, nhân cách trong một bộ phận dân cư xã hội, thậm chí cả trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức và sinh viên.
Như nghị quyết hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã chỉ ra như sau:
Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi, có mặt, có bộ phận còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn; tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn nghiêm trọng, tập trung vào số đảng viên có chức vụ trong bộ máy nhà nước [42].
Để làm được điều đó, trước hết, cần coi trọng các hoạt động giáo dục chuẩn mực đạo đức một cách sâu rộng không chỉ trong sinh viên mà toàn xã hội, bằng các hình thức đa dạng, phong phú mà hiệu quả. Đối với sinh viên, phải tăng cường giáo dục công dân, giáo dục đạo đức, giáo dục Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh trong các nhà trường bằng những phương pháp phù hợp, hiệu quả. Kết hợp giáo dục chuẩn mực đạo đức với giáo dục pháp luật cho sinh viên. Phải tạo ra một phong trào rộng khắp trong toàn xã hội, học tập và làm việc theo tấm gương người tốt, việc tốt. Đặc biệt là học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh như Chỉ thị 05-CT/TW đã chỉ ra, nhằm chuyển tri thức đạo đức thành tình cảm, niềm tin đạo đức, trên cơ sở đó hình thành các chuẩn mực đạo đức ở sinh viên. Bên cạnh đó, cần phát huy sức mạnh của dư luận xã hội trong việc giáo dục chuẩn mực đạo đức ở sinh viên, phải có chế độ thưởng phạt công minh, nhằm khích lệ, động viên những hành vi chuẩn mực đạo đức tiêu biểu, đồng thời phải xử phạt nghiêm minh đối với những hành vi lệch chuẩn đạo đức. Đặc biệt, cần phải nhận thức rõ vai trò của của các thầy cô giáo trong việc giáo dục chuẩn mực đạo đức ở sinh viên, mỗi thầy cô phải là một tấm gương mẫu mực để sinh viên noi theo, do đó các thầy cô phải không ngừng hoàn thiện bản thân, trau dồi trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức lối sống.
Bốn là, cần có những giải pháp cụ thể để giải quyết mâu thuẫn giữa hệ giá trị chuẩn mực đạo đức với sự lệch chuẩn đạo đức.
Thực tế hiện nay, trong xã hội vấn đề đạo đức đang diễn ra cuộc đấu tranh gay gắt giữa cái chuẩn mực và cái lệch chuẩn. Trong đó, cái chuẩn mực đang từng bước khẳng định vị trí của mình trong đời sống xã hội, trong khi cái lệch chuẩn cũng không ngừng len lỏi, vươn lên trong cuộc sống. Chính vì vậy, với cái danh giới mong manh đó sinh viên là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất. Bởi họ là những người có tuổi đời còn trẻ, ở họ có nhiều mặt tích cực, đó là lòng nhiệt tình, hăng hái hòa mình vào cuộc sống để vươn lên khẳng định bản thân, sống có ước mơ, hoài bão, lý tưởng, nhiệt tình trong công việc, dám nghĩ, dám làm... Tuy nhiên, đối lập với những điểm tốt đẹp đó là những hạn chế của tuổi trẻ, là sự bồng bột, chủ quan, nóng vội, nhẹ dạ, cả tin, dễ hoang mang trước những khó khăn của cuộc sống, dễ sa ngã, dễ bị kích động... Bởi vậy, cần tăng cường giáo dục chuẩn mực đạo đức cho sinh viên Đại học Thái Nguyên để tạo ra "hành lang pháp lý" vững chắc về trách nhiệm đạo đức, thức tỉnh lương tâm và nhất là tạo ra "cơ chế phòng ngừa" tốt nhất với cái lệch chuẩn đạo đức.
Năm là, xây dựng và thực hiện một chiến lược mới về đạo đức, lối sống, nhân cách con người Việt Nam, đặc biệt là sinh viên Việt Nam hiện nay, trong đó có sinh viên Đại học Thái Nguyên thỏa mãn các tiêu chí sau:
- Có lối ứng xử văn hóa, đây là yêu cầu khách quan trong sự phát triển của xã hội. Chính vì vậy, sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay phải luôn nỗ lực học tập, rèn luyện nhằm hiểu đúng đạo lý, biết ứng xử có văn hóa trong mọi mối quan hệ xã hội. Để làm được điều đó, đòi hỏi mỗi sinh viên phải có sự nhận thức đúng đắn, hiểu biết sâu sắc phong tục tập quán, bản sắc văn hóa của dân tộc mình và của các dân tộc khác, từ đó có cách ứng xử đúng đắn, tạo nên quan hệ tốt đẹp trong quan hệ giữa người với người, như kính trọng thầy cô, yêu thương gia đình, thân thiện với bạn bè, thấy được nghĩa vụ lớn lao đối với xã hội, có quan niệm đúng đắn về tình yêu để giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa tình yêu và sự nghiệp, từ đó có sự nỗ lực, cố gắng, vượt qua mọi khó khăn, thử thách để hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, để có sự nghiệp vững vàng, tình yêu trong sáng.
- Có lối sống văn minh, nghiêm chỉnh thực hiện pháp luật, tôn trọng và thực hiện tốt nội quy, quy chế của nhà trường, có ý thức bảo vệ môi trường sinh thái, cảnh quan của nhà trường. Đây là những yêu cầu cơ bản trong quá trình xây dựng lối sống mới ở mỗi sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
Bên cạnh đó là sự duy trì thói quen tốt trong sinh hoạt hàng ngày của mỗi sinh viên, như thói quen đọc sách, thuởng thức nghệ thuật, chơi thể thao...
- Có một lối sống với những lý tưởng, ước mơ, hoài bão vì ngày mai lập thân, lập nghiệp, có nghị lực và tự tin trong cuộc sống là tất yếu đối với mỗi sinh viên Đại học Thái Nguyên hiện nay.
- Có thái độ đúng mực trong tình bạn, tình yêu. Vấn đề tình bạn, tình yêu luôn là vấn đề thu hút sự quan tâm và là vấn đề khá nhạy cảm, tế nhị.
Chính vì vậy, chúng ta phải làm thế nào để họ có nhận thức đúng đắn về một
tình bạn, tình yêu đẹp, điều này có ảnh hưởng rất lớn tới động lực và chi phối các hoạt động của sinh viên hiện nay. Tình bạn trong sáng, chân thành; tình yêu đúng đắn, cao đẹp chính là điểm tựa, là nguồn sức mạnh tinh thần giúp sinh viên vươn lên trong cuộc sống, giúp họ gắn bó với tập thể, với cộng đồng, nhờ đó mà hình thành lối sống mới đoàn kết, tiến bộ.
4.2. NHÓM GIẢI PHÁP CẢI CÁCH GIÁO DỤC ĐẠI HỌC THEO HƯỚNG HỘI NHẬP QUỐC TẾ, ĐỒNG THỜI NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC VÀ QUẢN LÝ SINH VIÊN, TỪNG BƯỚC KHẮC PHỤC NHỮNG LỆCH CHUẨN ĐẠO ĐỨC Ở SINH VIÊN ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN HIỆN NAY