Bài 15 Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác
I. Giới thiệu tác giả, tác phÈm
II- Đọc và tìm hiểu văn bản
(?) Nếu là biểu cảm thì tình cảm ở đây đợc biểu lộ trực tiếp hay gián tiếp? Vì sao?
- Trực tiếp: vì tâm t tình cảm con ngời trực tiếp bộc lộ.
(?) Vậy nhân vật trữ tình ở bài thơ này là ai?
- Là nhà yêu nớc Phan Bội Châu.
(?) “Cảm tác” nghĩa là cảm xúc đợc viết ra thành sáng tác. Vậy
“cảm tác…QĐ” có nghĩa nh thế nào?
- Cảm xúc đợc viết ra khi bị giam trong nhà ngục Quảng Đông.
(?) Vì thế hoàn cảnh sáng tác bài thơ có gì đặc biệt?
- Đợc viết trong tù.
* HS đọc 2 câu đầu và giải thích các từ: hào kiệt, phong lu (theo chó ý)
-> Từ Hán Việt chỉ ngời có tài chí, phong thái ung dung, đờng hoàng.
(?) Phép tu từ gì đợc sử dụng ở ngay câu thơ đầu?- - Sử dụng điệp từ “vẫn”
(?) Điệp từ “vẫn” có tác dụng gì trong câu thơ?
- Điệp từ “vẫn” - Khẳng định phong thái ung dung, đàng hoàng của một bậc anh hùng không thay đổi trong bất kì hoàn cảnh nào.(?) Câu thơ thứ 2 nhịp thơ và giọng thơ có gì khác so với câu 1?
- Nhịp thơ thay đổi từ 4/3 ->3/4 với giọng thơ pha chút đùa vui, dÝ dám.
(?) Từ đó hiểu nh thế nào về quan niệm sống của PBC?
- PBC quan niệm rằng con đờng cứu nớc là một chặng đờng dài
đầy chông gai. Để về đến đích cần phải có quyết tâm cao nhng do những khó khăn khách quan thì nhà tù là nơi dừng chân tạm nghỉ để rồi lại tiếp tục đi tiếp (quan niệm này không chỉ của riêng PBC mà của cả các nhà Cách mạng nói chung).
- GV lu ý HS
Đặt 2 câu thơ vào hoàn cảnh tác giả lúc bấy giờ (đã lãnh bản án tử hình) mới thấy hết đợc t thế tinh thần, ý chí của tác giả.
- HS đọc tiếp câu 3,4
(?) Nhận xét giọng điệu có gì thay đổi so với hai câu đề?
- Giọng thơ trầm hẳn xuống để bộc bạch tâm sự của mình.
- Là “khách không nhà”và là “ngời có tội”.
- Tác giả tự nhận mình là ngời tự do đi đây đi đó giữa thế gian.
(?) Đó là tâm sự gì?(?) Em hiểu nh thế nào về lời tâm sự đó?
- Là cách gọi mỉa mai về hành động khủng bố ngời yêu nớc của thực dân Pháp (chúng gọi ngời yêu nớc là ngời có tội).
(?) Lời tâm sự đó đã thể hiện tâm sự gì của tác giả?- Tâm trạng
đau đớn, gắn nỗi đau của bản thân với nỗi đau của dân tộc. Vì
mất nớc nên ngời anh hùng trở thành ngời có tội. Đó là nỗi đau của một ngời anh hùng cứu nớc.
? Chỉ ra phép đối và phân tích tác dụng. Giọng thơ trầm lắng + phép đối sử dụng rất chỉnh góp phần bộc lộ tình cảm và tâm sự của tác giả đồng thời nổi bật lên khí phách hiên ngang trong hoàn cảnh tù đày
? Qua nghệ thuật đối và lời tâm sự giúp em hiểu gì về nhà thơ ? - HS đọc 2 câu 5, 6
Giải thích các từ: bủa tay, kinh tế (theo chú giải)
(?) Phát hiện giọng điệu và thủ pháp nghệ thuật ở hai câu luận-
1, Phần đề (Hai câu
®Çu)
- Hai câu đề với giọng
điệu cứng cỏi pha chút
đùa vui diễn tả một phong cách ung dung, bình thản, đàng hoàng tr- ớc tù ngục và quan niệm sống của ngời tù Cách mạng.
2)PhÇn thùc ( Hai c©u 3,4):
Giọng thơ trầm lắng + phép đối làm nổi bật lên khí phách hiên ngang trong hoàn cảnh tù đày 3)PhÇn luËn:( Hai c©u 5,6)
Giọng thơ trở lại hào hứng, sảng khoái.
- Lối nói khoa trơng và phép đối Bủa tay/ ôm chặt/ bồ/ kinh tế Mở miệng/ cời tan/ cuộc/ oán thù.
(?) Lối nói khoa trơng và phép đối có tác dụng gì trong việc biểu hiện hình ảnh ngời anh hùng hào kiệt này?
- HS đọc hai câu kết.
(?) Các từ “thân ấy”và “sự nghiệp” đợc hiểu nh thế nào?
- “Thân ấy” chỉ PBC
- “Sự nghiệp”chỉ sự nghiệp mà PBC theo đuổi.
(?) Câu thứ 7 sử dụng nghệ thuật gì?- Điệp từ “còn”
(?) Điệp từ “còn” làm thơ cho lời thơ nh thế nào?
- > lời thơ đanh thép, hùng hồn
(?) Làm em cảm nhận đợc gì từ hai câu thơ ấy?
(?) Đọc bài thơ em hiểu gì về giá trị nội dung và hình thức của văn bản này?
1. Hình thức: lời thơ hào hùng trong thể thất ngôn bát cú có sức lôi cuốn mạnh mẽ ngời đọc.
2. Nội dung: thể hiện phong thái ung dung, đàng hoàng, khí phách hiên ngang, bất khuất niềm tin mãnh liệt vào sự nghiệp cứu nớc trong chốn lao tù của nhà yêu nớc PBC.
-> Đây chính là những phẩm chất tốt đạp của những ngời tù yêu nớc những năm đầu thế kỉ XX.
- HS đọc ghi nhớ SGK
- GV cung cấp thêm kiến thức về luật đối (ở 4 câu thực và luận) Câu 3,4; câu 5,6 bắt buộc phải đổi ý, đổi lời.
Đã/ khách không nhà/ trong/ bốn biển Lại/ ngời có tội/ giữa/ năm châu Bủa/ tay/ ôm chặt/ bồ/ kinh tế Mở miệng/ cời tan / cuộc/ oán thù.
-> Tạo nên sự đăng đối, hài hoà làm cho tầm vóc nhân vật trở nên lớn lao, kì vĩ.
- Gợi tả khí phách hiên ngang, hoài bão lớn lao, kì vĩ của ngời anh hùng 4) PhÇn kÕt Hai c©u(5,6) .Khẳng định ý chí hiên ngang, bÊt khuÊt, coi th- ờng tù ngục và cái chết – còn sống là còn chiến
đấu, còn tin tởng vào sự nghiệp chính nghĩa của mình vì thế mà không sợ bất kì thử thách nào?
III. Tổng kết (Ghi nhí/tr148/sgk)
V. Luyện tập
3. Củng cố- H ớng dẫn về nhà
1- Hãy tìm thêm những bài thơ thể hiện phẩm chất tốt đẹp của ngời tù yêu nớc.
2- Ôn lại thể thơ thất ngôn bát cú Đờng luật.
--- TuÇn 15 TiÕt 58:
Ngày soạn:25/11/2010 Ngày dạy: 2/12/2010
Bài 15 Đập đá ở Côn Lôn
A. Mục tiêu cần đạt :
Qua bài giảng GV giúp HS cảm nhận đợc vẻ dẹp của những chí sĩ yêu nớc đầu thế kỉ XX.
Những ngời mang chí lớn cứu nớc, cứu dân. Phong thái ung dung, khí phách hiên ngang, bất khuất với niềm tin không đổi dời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Hiểu đợc sức truyền cảm nghệ thuật qua giọng thơ khẩu khí hào hùng của tác giả.
Rèn kĩ năng phân tích và cảm nhận thể thơ thất ngôn bát cú Đờng luật Giáo dục lòng tự hào dân tộc,lòng biết ơn các vị anh hùng dân tộc B. Chuẩn bị
G/v:+ Tìm hiểu về cuộc đời sự nghiệp của Phan Châu Trinh.
+ Bảng phụ.
H/s: Học thuộc lòng bài thơ ,trả lời câu hỏi ở mục tìm hiểu bài
C. Tiến trìnhtổ chức các hoạt động dạy và học :
1. kiểm tra bài cũ.
Em hãy đọc thuộc lòng bài thơ “vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác”. Phân tích vẻ đẹp hai c©u cuèi.
2. Bài mới:Tiết trớc các em đã nghiên cứu xong bài thơ “vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác”tiết học này chúng ta đi nghiên cứu tiếp một bài thơ nữa của nhà nho yêu nớc khác thời kì
này Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt
? Hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
- Đầu năm 1908 nhân dân Trung Kỳ nổi dậy chống su thuế Phan Châu Trinh bị bắt, bị kết án chém và đày ra Côn đảo (tháng 4 - 1908). Nhiều tháng sau nhiều thân sĩ yêu nớc khắp Trung Kỳ, Bắc kỳ cũng bị đày ra đấy. Ông đã viết bài thơ này để động viên an ủi mình và các đồng chí.
* Cho HS đọc và tìm hiểu chú thích:
*G/v: Nêu phơng pháp đọc?
- Khẩu khí ngang tàng giọng điệu hào hùng của tác giả.
- G/v đọc mẫu một lợt sau đó gọi hai h/s đọc lại .
* G/v :Đây cũng là bài thơ thất ngôn bát cú Đờng luật nhng chúng ta không phân tích theo cấu trúc đề,thực, luận,kết mà ta đi theo mạch cảm xúc của nhà thơ .
? Mạch cảm xúc của nhà thơ đợc phân ra nh thế nào?
- Bốn câu đầu -> T thế của ngời tù - Bốn câu cuối -> khí phách của ngời tù
* Cho h/s đọc lại 4 câu thơ đầu
? Em hãy phân tích bối cảnh không gian và con ngời đứng giữa đất trời Côn Lôn?
GV mở rộng: quan niệm nhân sinh truyền thống làm trai nh Nguyễn Công Trứ nói:
Chí làm trai, Nam Bắc Tây Đông Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể.
? Em phân tích hoàn cảnh không gian Đứng giữa đất Côn Lôn?
- Đứng giữa đất Côn Lôn: đứng giữa biển rộng núi cao đội trời đạp
đất.? Em có cảm nhận gì về t thế của ngời chí sĩ?
(sừng sững hiên ngang toát lên vẻ đẹp hùng tráng)
? Đọc 3 câu thơ tiếp ? Nêu công việc làm của ngời tù?
Lừng lẫy làm cho lở núi non Xách búa đánh tan năm bảy đống Ra tay đập bể mấy trăm hòn - Dùng búa khai thác đá ở hòn núi ngoài Côn Đảo,
? Ba câu thơ tác giả dùng nghệ thuật gì? Có phải đơn thuần chỉ diễn tả nỗi vất vả cực nhọc của công việc đập đá không? Mà tác giả muốn nói với chúng ta điều gì lớn hơn về tầm vóc ngời tù?
- Bằng bút pháp ẩn dụ khoa trơng,cách sử dụng hàng loạt động từ mạnh câu thơ miêu tả chân thực công việc lao động nặng nhọc vất vả và khắc hoạ tầm vóc khổng lồ, sức mạnh to lớn, khí thế hiên ngang lừng lẫy nh bớc vào cuộc chiến đấu.
? Nhận xét các từ miêu tả hành động?
Xách búa, ra tay, làm cho lở núi non, đánh tan năm bảyđống, đập bể mấy trăm hòn.
? Em có suy nghĩ và cảm nhận gì về hành động việc làm đập đá