Tổ chức bộ máy thực hiện thu NSNN và các phương thức thu NSNN

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THU NSNN QUA KHO BẠC NHÀ NƯỚC HÀ NỘI

3.2. TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NSNN QUA

3.2.1. Tổ chức bộ máy thực hiện thu NSNN và các phương thức thu NSNN

3.2.1.1. Bộ máy tổ chức quản lý thu NSNN địa bàn Thành phố Hà Nội

Trong những năm qua KBNN Hà Nội đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan thu và chính quyền các cấp trong việc tổ chức thu NSNN, đảm bảo tập trung đầy đủ và phân chia kịp thời các khoản thu của các cấp ngân sách cho mỗi cấp theo tỷ lệ quy định. Từ phương thức thu thụ động, thuần tuý là nhập quỹ, KBNN Hà Nội đã tiến tới tổ chức thu trực tiếp, tổ chức những điểm thu cố định, thu lưu động ở các trung tâm thương mại, các đầu mối giao lưu kinh tế . Công tác quản lý và tập trung các khoản thu NSNN đã được cải tiến một bước, toàn bộ các khoản thu phải được nộp trực tiếp vào KBNN Hà Nội, hạn chế tối đa việc thu tiền qua cơ quan thu, lạm dụng xâm tiêu tiền thuế của cán bộ thuế.

Từ năm 2010 đến nay, KBNN Hà Nội và các đơn vị KBNN quận, huyện trên địa bàn TP Hà Nội đã chủ động phối hợp chặt chẽ với cơ quan thu trên địa bàn triển khai đồng bộ các giải pháp, tập trung nhanh, hạch toán đầy đủ, kịp thời, chính xác các khoản thu NSNN, đồng thời đẩy mạnh việc trao đổi, cung cấp thông tin, tạo điều kiện thuận lợi cho đối tượng nộp thuế.

Bộ máy thu NSNN qua KBNN trên địa bàn Hà Nội được tổ chức về cơ bản giống như ở các địa phương khác trong cả nước, bao gồm KBNN Hà Nội các cơ quan thu, các cơ quan được uỷ quyền thu NSNN như Sơ đồ 3.2 dưới đây:

49 Quan hệ quản lý Quan hệ phối hợp

Bộ Tài chính Cơ quan thu

H§ND & UBND thành phố HN

Sở Tài chính Côc ThuÕ Cục Hải quan

Kho bạc nhà nước Hà Nội

Các cơ quan thu

được uỷ quyền

Phòng Tài chính Chi côc ThuÕ H§ND& UBND

quận, huyện

KBNN quËn, huyện

Sơ đồ 3.2. Hệ thống tổ chức bộ máy quản lý thu NSNN

Cơ quan Thuế: Bộ máy được tổ chức theo ngành dọc từ trung ương đến tỉnh, quận, huyện. ở thành phố Hà Nội, có Cục Thuế Hà Nội và các Chi cục Thuế quận, huyện với chức năng chủ yếu là tổ chức thực hiện thu thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác của NSNN (gọi chung là thuế) trên địa bàn quản lý theo quy định của pháp luật.

Cơ quan Hải quan: Bộ máy tổ chức theo ngành dọc từ trung ương đến tỉnh, ngoài ra dưới tỉnh có thể tổ chức các chi cục Hải quan khu vực thuộc tỉnh, thực hiện chức năng chủ yếu là quản lý đối tượng nộp thuế xuất nhập khẩu trên địa bàn Hà Nội.

Cơ quan Tài chính: Bộ máy tổ chức quản lý theo chiều ngang. Tại tỉnh có Sở Tài chính trực thuộc UBND thành phố; Tại quận huyện có Phòng Tài chính trực thuộc UBND quận, huyện; Tại phường xã có Ban Tài chính thuộc UBND xã, phường với chức năng quản lý tài chính trên địa bàn.

Bộ máy quản lý của các cơ quan thu được tổ chức chủ yếu theo yêu cầu nhiệm vụ phù hợp với tổ chức chung của từng hệ thống.

50

3.2.1.2. Phương thức thu ngân sách nhà nước qua KBNN Hà Nội.

*Kho bạc Nhà nước Hà Nội trực tiếp thu

Trước đây, KBNN Hà Nội đã tổ chức mạng lưới các điểm thu giải đều trên toàn địa bàn với 52 điểm thu NSNN gồm 31 điểm thu tại trụ sở KBNN với 21 điểm thu ngoài trụ sở KBNN. Kho bạc NN Hà Nội đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho các đối tượng nộp thuế đồng thời giảm tải khối lượng giao dịch tại trụ sở Kho bạc và tập trung nhanh các khoản thu vào KBNN.Tuy nhiên, hình thức thu trực tiếp tại Kho bạc vẫn bộc lộ nhiều hạn chế như mạng lưới thu chưa rộng khắp như ngân hàng, các đối tượng nộp thuế phải đến nộp trong giờ hành chính…

Thực hiện theo dự án Hiện đại hóa thu NSNN của Bộ Tài Chính, Kho bạc NN Hà Nội đã ủy nhiệm thu cho các chi nhánh ngân hàng thương mại thu các khoản thuế, phí, lệ phí, thu phạt và các khoản thu khác. Do vậy, phương thức thu NSNN do KBNN Hà Nội trực tiếp thu không còn là phương thức thu chiếm ưu thế trong các phương thức thu NSNN qua Kho bạc.Tuy vậy, tại trụ sở Kho bạc NN Hà Nội vẫn tổ chức thu trực tiếp các khoản thu NSNN bằng tiền mặt và chuyển khoản khi NNT có nhu cầu. Ngoài ra, Kho bạc NN Hà Nội đã chỉ đạo các Kho Bạc NN quận huyện tổ chức một số điểm giao dịch thu ngoài trụ sở Kho bạc( tại các nơi mà các ngân hàng không có các điểm giao dịch) như điểm thu lệ phí trước bạ tại quận Thanh Xuân, quận Hoàn Kiếm do Kho bạc NN Thanh Xuân, Kho bạc NN Hoàn Kiếm thực hiện.

*Ủy nhiệm thu NSNN qua Ngân hàng Thương mại

Đây là một phương thức thu NSNN có rất nhiều ưu điểm so với những phương thức thu khác, tạo điều kiện thuận lợi cho NNT khi thực hiện nghĩa vụ nộp tiền vào NSNN do NNT có thể lựa chọn những địa điểm thuận lợi nhất cho mình để nộp thuế và là vấn đề trọng tâm của dự án hiện đại hóa thu NSNN mà KBNN Hà nội đang thực hiện.

51

Trên cơ sở quy chế phối hợp thu NSNN giữa KBNN Hà Nội, cục Thuế Hà Nội và NHTM, liên ngành đã ký kết các hợp đồng ủy nhiệm thu NSNN, thực hiện thí điểm từ năm 2010.Cho đến nay, Kho bạc Nhà nước Hà Nội và từng đơn vị KBNN quận, huyện, chi cục thuế đã xây dựng và tổ chức ký kết các hợp đồng thỏa thuận hợp tác tổ chức ủy nhiệm thu NSNN với các NHTM lớn (NHTM cổ phần Công thương Việt Nam - Vietinbank; Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam - BIDV; Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - Agribank; Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam- Vietcombank).

Ngoài ra, KBNN Hà Nội cũng phối hợp với cơ quan thu xây dựng quy trình và tổ chức triển khai thí điểm công tác ủy nhiệm thu NSNN với một số NHTM cổ phần (NHTM cổ phần Tiên Phong - TienPhong Bank, NHTM cổ phần Liên Việt - LienViet Bank, NHTM cổ phần Quân đội - MB Bank).

Các khoản thu ủy nhiệm thu NSNN cho các NHTM( là toàn bộ các khoản thuế, phí, lệ phí, tiền nộp phạt vi phạm hành chính) của các tổ chức cá nhân có nghĩa vụ nộp NSNN theo quy định của Pháp luật. Đến nay trên toàn địa bàn có tất cả 95 điểm thu nộp ngân sách và thu phạt vi phạm hành chính, tỷ trọng số thu NSNN qua NHTM trên tổng số thu NSNN được nâng lên qua từng năm.

Theo hợp đồng đã được ký giữa Kho bạc NN Hà Nội và các Ngân hàng Thương mại có quy định thời điểm tạm ngừng truyền, nhận chứng từ thanh toán trong ngày để đối chiếu số liệu thanh toán trong ngày giữa KBNN và NHTM lúc 16 giờ gọi là thời điểm “cut off time”.

Các khoản thu nộp phát sinh tại chi nhánh NHTM trước thời điểm “cut of time” đều phải được NHTM ghi nhận và hạch toán đầy đủ, kịp thời vào tài khoản của KBNN Hà Nội (kể cả tài khoản tiền gửi và tài khoản chuyên thu ) để hạch toán thu NSNN trong ngày.

52

Dữ liệu thu NSNN tại NHTM truyền cho KBNN Hà Nội được thực hiện như sau:

+ Toàn bộ số phát sinh trong ngày đến thời điểm “cut off time”(16 giờ) truyền trước 17 giờ hàng ngày.

+ Các khoản thu, nộp NSNN phát sinh trong ngày sau thời điểm “cut of time” và các khoản phát sinh vào các ngày nghỉ được truyền trước 9 giờ sáng ngày làm việc kế tiếp, thì KBNN Hà Nội hạch toán thu NSNN vào ngày giao dịch kế tiếp.

Việc Kho bạc NN Hà Nội ủy nhiệm thu thuế cho các NHTM đã giảm tải số lượng lớn các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân đến nộp thuế tại KBNN Hà Nội cũng như các KBNN quận, huyện theo định kỳ hoặc đột xuất. Người nộp thuế có thể đến địa điểm nào tiện lợi nhất ở trụ sở KBNN hoặc NHTM gần nhất để làm thủ tục nộp tiền vào NSNN.

Phương thức thu này đã nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách nhà nước và tăng cường cải cách thủ tục hành chính, giảm thiểu thời gian và thủ tục nộp tiền cho người nộp thuế. Tuy vậy, thu NSNN qua NHTM đến nay đã chỉ là một trong nhiều nghiệp vụ của Ngân hàng mà mỗi giao dịch viên phải thực hiện. Việc nhập chứng từ của các giao dịch viên còn sai sót như nhập sai MLNS, sai mã số thuế....vẫn còn xảy ra. Để công tác thu NSNN ngày càng hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu quản lý thu NSNN thì KBNN Hà Nội cần tăng cường hơn sự trao đổi, kiểm tra, giám sát trong quá trình thực hiện ủy nhiệm thu với các NHTM.

* Thu NSNN qua cơ quan thu

Phương thức thu NSNN qua cơ quan thu hiện đang được áp dụng rộng rãi cho mọi đối tượng nộp thuế, đặc biệt đối với các địa bàn ở xa KBNN Hà Nội và các Kho bạc quận, huyện trên địa bàn TP Hà Nội hoặc chi nhánh các NHTM; đối tượng nộp phân tán; doanh số thu NSNN không lớn; thời gian

53

nộp không tập trung; việc thu trực tiếp vào Kho bạc và Ngân hàng gặp nhiều khó khăn. Phương thức thu này phù hợp với các khoản thu thuộc các đối tượng nộp không thường xuyên, không ổn định như: thu thuế của đối tượng là các doanh nghiệp nhỏ và các hộ kinh doanh cá thể, hộ kinh doanh theo phương pháp khoán; một số khoản phí, lệ phí, thu phạt có số tiền nhỏ.

Trên địa bàn thành phố Hà Nội, đối với một số hộ kinh doanh nhỏ (tại các chợ trên địa bàn), các chi cục Thuế ký ủy quyền thu NSNN cho Ban quản lý các chợ thực hiện thu thuế bằng Biên lai thu trên cơ sở tờ khai tính thuế do cơ quan thuế quản lý. Toàn bộ các khoản thu NSNN định kỳ phải được nộp vào KBNN Hà Nội hoặc thực hiện nộp vào NHTM nơi Kho bạc ủy quyền thu để hạch toán thu NSNN.Hiện nay hình thức thu này đang dần hạn chế tiến tới người nộp thuế nộp trực tiếp tại NHTM, hiện tại cơ quan Thuế thường áp dụng đối với các khoản thu ngân sách xã ở các huyện như Sóc Sơn, Ba Vì...

*Uỷ nhiệm thu cho UBND xã, phường, thị trấn

Thực hiện cải cách hành chính thuế, tập trung nguồn nhân lực vào việc quản lý các nguồn thu lớn chống thất thu có hiệu quả; đề cao trách nhiệm của chính quyền cấp xã trong việc tăng cường khai thác và quản lý tốt các khoản thuế được uỷ nhiệm, gắn thu ngân sách với nhu cầu chi, khuyến khích các xã chăm lo phát triển kinh tế, khai thác nguồn thu, chống thất thu để tăng thu có hiệu quả. Các khoản thuế, phí đang được cơ quan Thuế uỷ nhiệm cho các UBND xã, phường, thị trấn thu gồm có:

- Thuế sử dụng đất nông nghiệp - Thuế nhà đất

- Thuế đối với hộ kinh doanh công thương nghiệp, dịch vụ ngoài quốc doanh: hộ kinh doanh nộp thuế khoán ổn định từ 6 tháng đến dưới 1 năm; hộ kinh doanh vận tải, hộ xây dựng tư nhân, hộ khai thác thuỷ hải sản và các hộ

54

sản xuất kinh doanh thời vụ, hộ cho thuê nhà…

- Phí, lệ phí và các khoản thu khác do ngành thuế đang trực tiếp thu tại địa bàn xã theo quyết định của Bộ Tài chính.

Việc áp dụng phương thức thu trên nhìn chung đã góp phần bao quát tốt hơn mọi đối tượng nộp, mọi khoản thu, tuy nhiên, thực hiện theo phương thức thu này còn một số hạn chế, đó là tính tự giác của người nộp chưa cao, vẫn còn mang tính cưỡng chế, do đó dẫn đến tình trạng số thuế nợ đọng của các đơn vị còn tương đối lớn và để hoàn thành được kế hoạch thu hiện nay cơ quan thuế vẫn mất rất nhiều công sức đốc thúc.

* Phương thức thu thuế điện tử

Thu thuế điện tử là dịch vụ công trực tuyến do Cục Thuế TP Hà Nội cung cấp cho phép NNT kê khai nộp thuế và lập giấy nộp tiền vào NSNN trực tiếp trên cổng thông tin điện tử của cơ quan Thuế, sau đó được NHTM kiểm tra thông tin và xác nhận kết quả giao dịch ngay. Hiện tại hình thức thu này đang được thực hiện thí điểm trên địa bàn thành phố Hà Nội, các doanh nghiệp mới đang làm quen với hình thức thu mới này. Với những tiện ích thực sự của dịch vụ nộp thuế điện tử mang lại cho doanh nghiệp,Cục Thuế Hà Nội, KBNN Hà Nội và các ngân hàng cần tập trung triển khai quyết liệt hơn nữa các giải pháp thì mới có thể hoàn thành được mục tiêu mà Chính phủ, Bộ Tài chính giao cho ngành thuế trong việc thu thuế điện tử.

* Phương thức thu NSNN qua máy rút tiền tự động (ATM) và Dịch vụ uỷ nhiệm thu NSNN không chờ chấp thuận; dịch vụ nộp NSNN qua mạng Internet:

Hiện tại các hình thức thu trên đang triển khai thí điểm trên địa bàn TP Hà Nội nhưng chưa được đẩy mạnh do nhiều nguyên nhân như thói quen dùng tiền mặt của người dân, người nộp thuế chưa quen sử dụng các dịch vụ tiện ích hiện đại của Ngân hàng. Trong tương lai, hình thức thu này sẽ phát

55

triển mạnh mẽ phù hợp với sự phát triển hội nhập quốc tế trong điều kiện đời sống người dân được nâng cao, trình độ dân trí được cải thiện

3.2.2. Công tác quugười dân, người nộp thuế chưa quen sử dụn 3.2.2.1. Tổ chức phối hợp thu NSNN qua KBNN Hà Nội

Hà Nội là một trung tâm kinh tế lớn của cả nước, nên số lượng đối tượng nộp thuế rất lớn, toàn địa bàn Hà Nội có khoảng 220.000 đối tượng nộp thuế, trong đó có trên 140.000 hộ kinh doanh cá thể tập trung ở 5 quận nội thành.Địa bàn Hà Nội là nơi hội tụ đủ các thành phần kinh tế hoạt động kinh doanh như: các doanh nghiệp nhà nước, các công ty trách nhiệm hữu hạn, các công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân, hợp tác xã, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (100% vốn nước ngoài và liên doanh). Đặc biệt là bộ phận kinh tế hộ gia đình tham gia trên thị trường rất phong phú với số lượng lớn. Hoạt động kinh doanh của các đối tượng này thường tập trung ở các trung tâm kinh tế lớn của Thành phố và ở các làng nghề truyền thống ở ngoại ô thành phố.

KBNN Hà Nội đã tổ chức thu trực tiếp tại trụ sở (bằng cả hai hình thức chuyển khoản và tiền mặt)và các điểm lưu động ( thu bằng tiền mặt) các khoản thuế, phí, lệ phí áp dụng đối với các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, cá nhân, hộ kinh doanh ; các khoản thu tiền phạt do đối tượng nộp phạt cũng được nộp trực tiếp vào Kho bạc Nhà nước.

Từ năm 2010, thực hiện theo dự án Hiện đại hóa thu NSNN của Bộ Tài Chính, quy trình, tổ chức quản lý thu NSNN đã có nhiều thay đổi. Bên cạnh phương thức thu trực tiếp tại Kho bạc, KBNN Hà Nội đã phối hợp với Cục Thuế Hà Nội, Cục Hải quan TP Hà Nội và các ngân hàng thương mại trong việc tổ chức thu và quản lý thu NSNN, đảm bảo thực hiện đúng quy trình mới. Từ phương thức thu bằng chuyển khoản tại các NHTM nơi đối tượng nộp NSNN mở tài khoản, KBNN Hà Nội đã ủy quyền cho một số NHTM thu

56

các loại thuế, phí, lệ phí bằng tiền mặt. Ngoài ra, KBNN Hà Nội còn ủy quyền cho các NHTM thu bằng biên lai thu các loại phạt vi phạm hành chính (VPHC).

KBNN Hà Nội thực hiện công tác tổ chức phối hợp thu theo quy định, cụ thể là: Hàng ngày, phòng Kế toán nhận thông tin, dữ liệu điện tử về số đã thu tại các chi nhánh NHTM để hạch toán đầy đủ, kịp thời vào NSNN. Việc lưu trữ thông tin cần đảm bảo tính an toàn, bảo mật, toàn vẹn, đầy đủ, không bị thay đổi, sai lệch trong suốt quá trình lưu trữ; lưu trữ đúng và đủ thời hạn như quy định đối với việc lưu trữ chứng từ giấy về thu NSNN; in phục hồi chứng từ ra giấy và tra cứu khi có yêu cầu. Ngoài ra, KBNN Hà Nội thực hiện hoàn thuế, thu nợ thuế theo lệnh thu, chi của cơ quan thu và cơ quan tài chính. Hàng ngày và cuối tháng, KBNN Hà Nội cung cấp dữ liệu về số thuế đã hoàn trả và số nợ thuế thực thu cho cơ quan thu để rà soát, kiểm tra, đối chiếu.

Các cơ quan Thuế Hà Nội, Hải Quan Hà Nội truyền cơ sở dữ liệu về danh mục dùng chung( cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời thông tin về mã số thuế, tên người nộp NSNN, mục lục NSNN, kỳ thuế) số thuế phải nộp của từng đối tượng nộp NSNN, danh sách tờ khai hải quan và các thông tin dữ liệu trên tờ khai hải quan theo quy định, đối chiếu số đã thu NSNN với KBNN Hà Nội.

Cơ quan Thuế tiếp nhận thông tin theo định kỳ từ KBNN Hà Nội và các NHTM cung cấp về các tổ chức, cá nhân còn nợ thuế để thực hiện các biện pháp cưỡng chế thuế.

Cơ quan Hải quan tổng hợp số thu NSNN hàng ngày do KBNN Hà Nội và NHTM thông báo qua Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Hải quan để thực hiện các thủ tục thông quan hàng hóa xuất, nhập khẩu theo quy định.