(Trích)
Á Nam Trần Tuấn Khải I-MỤC TIÊU BÀI DẠY:
Giuùp HS
Tieát1:
-Nắm bắt được những kiến thức cơ bản về tác giả, đặc điểm chính của thơ ông, đồng thời thấy được bối cảnh lịch sử của nước ta vào thế kỉ XV qua cuộc chia tay của hai cha con Nguyễn Trãi.
- Giáo dục lòng yêu nước, ý chí căm thù giặc cho HS - Rèn kĩ năng cảm thụ thơ song thất lục bát
Tieát 2:
- Tiếp tục nắm bắt được tình cảm, cảm xúc, nỗi đau mất nước và ý chí phục thù cứu nước của tác giả qua lời nói của Nguyễn Phi Khanh; Trên cơ sở đó, tìm hiểu sức hấp dẫn nghệ thuật của ngòi bút Trần Tuấn Khải cách khai thác đề tài lịch sử, lựa chọn thể thơ, tạo dựng không khí…
- Giáo dục lòng yêu nước, ý chí căm thù giặc cho HS - Rèn kĩ năng cảm thụ thơ song thất lục bát
II- CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH:
- ĐDDH: Bảng phụ, một số tư liệu có liên quan … - Phương án tổ chức lớp: thảo luận
- Nội dung kiến thức ôn tập, chuẩn bị ở nhà: bài soạn III-TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY:
1/ Ổn định tình hình lớp: (1’) -Só soá.
-Chuẩn bị kiểm tra bài cũ.
2/ Kiểm tra bài cũ: (5’)
♦ Câu hỏi : Đọc thuộc lòng bài thơ “Muốn làm thằng Cuội”. Phân tích những cái mới trong bài thơ (nội dung và nghệ thuật) so với các bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật khác?
♦ Trả lời : - Nội dung: thể hiện cảm xúc lãng mạn của một cái tôi cá nhân chứ không gắn với tình cảm lớn tình cảm đất nước.
- Ngôn ngữ bình dị, gần gũi, không tinh túy, bác học như các bài thơ khác.
3/ Bài mới:
Giới thiệu bài mới: (1’)
Tình yêu đất nước là một tình cảm lớn được nhiều nhà văn nhà thơ mới. Đó là tình cảm được Trần Tuấn Khải thể hiện khá sâu sắc trong bài thơ “Hai chữ nước nhà”
Tieát 1
TL Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Kiến thức
10’ Hoạt động 1: Tác giả, tác phẩm I- Giới thiệu tác giả,
Yêu cầu HS đọc chú thích (*) sgk HS đọc tác phẩm:
Giới thiệu lại những nét cơ bản về tác giả và tác phẩm?
HS dựa vào SGK trình bày SGK GV: đặc điểm nổi bật trong thơ
ông là mượn đề tài lịch sử để bộc lộ tâm sự của mình
Đặc điểm ấy thể hiện như thế nào trong văn bản?
Mượn lời Nguyễn Phi Khanh để thể hiện lòng yêu nước
GV giảng giải về cuộc chia tay của hai cha con Nguyễn Trãi khi quân Minh xâm lược nước ta, Nguyễn Trãi nghe lời cha trở về trả nợ nước
28’ Hoạt động 2:Đọc - hiểu II-Đọc, hiểu văn bản:
GV: đọc giọng trầm, chậm, thống
thiết. 1/ Đọc
GV đọc 1 đoạn, gọi HS đọc tiếp HS đọc bài. Nhậnxét 2/ Bố cục:
Dựa vào phần chuẩn bị, cho biết văn bản có thể phân làm mấy đoạn? Nội dung từng đoạn?
-P1: Từ đầu … cha khuyên:
Tâm trạng người cha trong cảnh chia tay
-P2: Tiếp theo …đó mà?:
GV nhận xét, tổng hợp Tình cảnh đất nước
-P3: Phần còn lại: Thế bất lực và lời nhắn nhủ của cha
Hoạt động 3: Tâm trạng người cha
Gọi HS đọc lại phần đầu văn bản HS đọc bài 2/ Phân tích:
a) Tâm trạng người cha trong luùc chia tay
Cuộc chia tay của cha con Nguyễn Trãi được diễn ra trong bối cảnh không gian như thế nào?
Ải Bắc mây sầu, gió thảm, hổ thét, chim kêu -> Cuộc chia tay diễn ra nơi biên ải tận cùng
- Bối cảnh: không gian nơi biên ải heo huùt, hoang sô.
Gợi: Bối cảnh ấy được gợi tả qua những chi tiết nào? Chi tiết ấy diễn tả khung cảnh không gian như thế nào?
đất nước heo hút, hoang sơ, gợi sự tang tóc thê lương, gợi sầu, gợi buồn cho lòng người.
Nhân vật trong bài thơ bị đẩy vào hoàn cảnh như thế nào trong bối cảnh đó?
Gợi: Cần bám vào phần chú thích GV: chia tay là một sự dằn lòng, bắt buộc, phải đặt nợ nước lên đầu
Cha thì baét sang Trung Quoác, con muốn theo cha để phụng dưỡng. Nhưng nợ nước thù nhà chưa trả, nên người con phải nghe lời cha trở về để làm tròn bổn phận với quê hương.
- Hoàn cảnh: nước mất, nhà tan, cha con li bieọt
Trong tình cảnh éo le ngang trái đó, con người mang tâm trạng gì?
Con người hẳn là đau đớn, xót xa, bùi ngùi, có điều gì như quyến luyến, bịn rịn nhưng lại
- Đau đớn, xót xa
rất dứt khoát GV: Vì nghĩa lớn, quên đau
thương cá nhân. Thật là cao cả Nỗi niềm riêng hòa lẫn không gian cô quạnh, càng tô đậm thêm nỗi buồn, sự đau đớn, xót xa của nhân vật. Vì vậy, cuộc chia tay càng có sức truyền cảm, rung động lòng người.
Tieát 2
TL Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Kiến thức 5’ Hãy phân tích tâm trạng của
người cha trong cảnh chia tay? Cuộc chia tay diễn ra nơi biên ải đìu hiu, heo hút với hoàn cảnh éo le, ngang trái.
Đau đớn, xót xa sâu đậm tình nhà nghĩa nước.
27’ Hoạt động 2: Tình cảnh bi thương của đất nước
Yêu cầu HS đọc lại phần 2.
Chú thích một số từ khó.
GV treo bảng phụ ghi bài tập trắc nghiệm về PTBĐ chính của đọan2
Tự sự
Người kể lại sự việc là ai? (Tác giả đã nhập vai vào nhân vật nào?). Tự sự lại điều gì?
Tác giả nhập vai một nạn nhân vong quốc đang đi vào chỗ chết để miêu tả hiện tình đất nước và kể tội ác của quân xâm lược.
b) Tình cảnh bi thương của đất nước:
Người cha đã mở đầu lời khuyên của mình có điều gì đặt biệt? Điều đó có ý nghĩa gì?
Nhắc đến truyền thống lịch sử. Nòi giống cao quí, có lịch sử lâu đời, có nhiều anh hùng hào kiệt từng làm rạng danh non soâng
->Để khích lệ, khuyến khích lòng yêu nước, dòng máu tự hào dân tộc nơi con – khả năng truyền cảm rất lớn
- Nước mất, nhà tan, dân tình khốn đốn.
Tình cảnh đất nước lúc này ra sao?Được khắc họa qua những chi tiết nào?
Quaân Minh xaâm laêng, tang tóc, đau thương; bốn phương khói lửa, thành tung quách vỡ, bao thảm họa, bỏ vợ, lìa con, xiêu tán hao mòn
Thảm họa của đất nước vào thế
kỉ XV được kể ra có ý nghĩa gì Con người ở thế kỉ XX cũng là nạn nhân vong quốc,
trong thời điểm lịch sử của thế kỉ XX lúc đó?
sống dưới gót giày của thực dân Pháp -> Tạo nên sức truyền cảm cho đọan thơ Yêu cầu HS đọc đọan “Thảm
vong quốc … nỗi này”.
Nhận xét giọng thơ đọan này? Lâm li, thống thiết, phẫn
uất, căm hờn. -Giọng thơ thống thiết, phẫn uất, căm hờn.
Những từ ngữ, hình ảnh thơ nào trực tiếp bộc lộ cảm xúc của người cha?
Keồ sao xieỏt keồ, xeự taõm can, ngậm ngùi khóc, than, thửụng taõm.
Từ đó giúp diễn tả tâm trạng gì của người cha?
Noói ủau, nieàm phaón uaỏt.
Trong hòan cảnh cha con li biệt, nhưng nỗi đau ấy được tập trung cho đối tượng nào? Qua những từ ngữ nào?
Vong quốc, cơ đồ, đất khó, giời than, nòi giống. -> Đất
nước. -Nỗi đau thiêng liêng
cao cả, thiêng liêng, vượt lên số phận cá
Em có suy nghĩ gì về những nỗi niềm của người cha?
nhân trở thành nỗi đau non nước.
GV: Cả đoạn thơ là tiếng nói phẫn uất hờn căm, mỗi dòng thơ là một tiếng than, một tiếng nấc uất nghẹn, xót xa. Vì vậy nó có sức rung động lớn.
Yêu cầu HS đọc 8 câu cuối HS đọc bài 3/ Lời trao gởi kí thác dành cho con:
Nhận xét về giọng điệu? Chân thành, tha thiết
Người đã tâm sự về bản thân mình qua những chi tiết, hình ảnh thơ nào?
Tuổi già sức yếu, sa cơ,chịu
bó tay, thân lươn. - Giọng thơ chân thành, truyền cảm
Em hiểu người cha muốn gởi
vào đó tâm sự gì? -Tuổi già sức yếu, sa
cơ,chịu bó tay, thân lửụn.
->Thế bất lực của người cha.
Người cha đã kết thúc lời khuyên của mình bằng lời kí thác.
Người cha kí thác điều gì?
“Giang sơn gánh vác sau này cậy con”
-Giang sơn gánh vác sau này cậy con
Từ “cậy” trong câu có ý nghĩa
gì trong lời trao gởi ấy? Cậy là nhờ, là gởi gắm với tất cả niềm tin, niềm hy vọng vào người được nhờ
Niềm hy vọng niềm tin đặt vào con
Vì sao trước khi trao gửi, kí thác, người cha lại nói đến tình theá cuûa mình?
Kích thích , hun đúc ý chí cho con
Bản thân em, em có suy nghĩ gì Thế hệ đi sau, làm tròn
về lời nhắn gửi kí thác của người cha?
trách nhiệm với đất nước.
10’ Hoạt động 3: III- Tổng kết:
Thảo luận:
Nước và nhà vốn là 2 lĩnh vực khác nhau. Tại sao bài thơ được lấy nhan đề là Hai chữ nước nhà?
(Cần phải bám vào ý nghĩa của buoồi chia tay)
Với hoàn cảnh cha con Nguyễn Trãi thì hai chữ nước nhà là một, không thể tách rời. Vì nước mất thì nhà tan thù nhà không thể rửa nếu nợ nước chưa đền. Vì vậy Nguyeãn Phi Khanh mong con lấy nước làm nhà lấy cái nghĩa với nước thay cho chữ hieáu
Nhận xét chung về giọng điệu
thơ của bài? NT: Giọng điệu thơ trữ
tình, thoáng thieát
Bài thơ đã thể hiện được những
tình cảm nỗi niềm gì của tác giả? ND: Bộc lộ tình cảm sâu đậm, mãnh liệt đối với nước nhà; Khích lệ lòng yêu nước, ý chí cứu nước của đồng bào.
Hoạt động 4: Luyện tập IV- Luyện tập:
Tìm từ ngữ, hình ảnh mang tính ước lệ, sáo mòn?Nhưng vẫn có sức truyền cảm?
ải Bắc, hạt máu nóng Hồng Lạc, hồn nước-> Trong hòan cảnh đó đối với cha và con thì tình nhà nghĩa nước đều sâu đậm, hết sức chân thật nên có sức truyền cảm lay động lòng người.
4/ Củng cố, hướng dẫn về nhà: (3’)
*Bài cũ: - Hoàn tất các bài tập vào vở.
- Chọn học thuộc lòng một đoạn thơ trong đoạn trích
- Nắm vững giá trị về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích.
*Bài mới: Chuẩn bị cho bài: Kiểm tra tổng hợp cuối HK I Tự ôn tập tất cả các kiến thức Ngữ văn
III-RUÙT KINH NGHIEÄM, BOÅ SUNG
Ngày soạn: Tuần :17 Tieát : 67, 68