CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG PHỐI HỢP GIỮA TRƯỜNG ĐẠI HỌC VỚI CÁC LỰC LƯỢNG XÃ HỘI TRONG GIÁO DỤC PHÒNG CHỐNG TỆ NẠN XÃ HỘI CHO SINH VIÊN
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài
1.2.1. Tệ nạn xã hội
Tệ nạn xã hội là một hiện tượng xã hội tiêu cực, có tính phổ biến, biểu
hiện bằng những hành vi sai lệch chuẩn mực xã hội, vi phạm đạo đức và gây hậu quả nghiêm trọng trong đời sống cộng đồng.
Tệ nạn xã hội là những hành vi sai lệch chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực xã hội, như:
+ Thói hư, tật xấu.
+ Phong tục tập quán cổ hủ, lạc hậu.
+ Nếp sống xa đoạ truỵ lạc, mê tín đồng bóng, bói toán...
Tệ nạn xã hội là biểu hiện cụ thể của lối sống thực dụng, coi thường các chuẩn mực đạo đức, xã hội và pháp luật, làm xói mòn các giá trị đạo đức truyền thống, thuần phong mỹ tục của dân tộc, phá vỡ tình cảm, hạnh phúc gia đình, phá hoại nhân cách, phẩm giá con người, ảnh hưởng đến kinh tế, sức khoẻ, năng suất lao động, làm băng hoại giống nòi dân tộc... là con đường dẫn đến tội phạm.
Hiện nay có rất nhiều quan điểm khác nhau về tệ nạn xã hội nhưng xét về phương diện lý thuyết, để có được một quan niệm tổng quát về những TNXH đòi hỏi phải có sự tiếp cận và phân tích một cách khoa học các vấn đề thuộc bản chất và các dấu hiệu đặc trưng cả các TNXH. Nói đến TNXH trước hết phải thấy đó là những hiện tượng xã hội phức tạp, trong đó có những loại đã tồn tại hàng thế kỷ, không thể loại trừ chúng trong một thời gian ngắn hay bằng một biện pháp đơn giản. Các TNXH đều có nguồn gốc trong đời sống xã hội, sự phát sinh và tồn tại của chúng gắn liền với những điều kiện nhất định của xã hội. Các TNXH có mối quan hệ tác động qua lại chặt chẽ với các hiện tượng, các quá trình khác nhau trong đời sống xã hội.
Xã hội là môi trường không chỉ có những điều kiện và các yếu tố khách quan tác động đến các hành vi của con người, mà xã hội còn là nơi hoạt động thường xuyên của con người, nhằm tạo ra hoặc làm thay đổi các yếu tố đó.
Điều đó đã chứng minh được tại sao có những TNXH có thể bị loại trừ trong
những điều kiện xã hội nhất định và cho thấy khả năng của con người trong việc giải quyết bài trừ các TNXH. Đây là vấn đề rất quan trọng về mặt phương pháp luận nhằm đấu tranh phòng chống các TNXH.
Thí dụ: Cần phải đặt ra nhiệm vụ là làm cho các mặt, các yếu tố của môi trường xã hội phải trở thành điều kiện cho sự nhận thức tự giác của cá nhân. Trong trường hợp chưa loại bỏ được các yếu tố xã hội tiêu cực trong một thời gian ngắn, thì việc cố gắng làm giảm bớt sự ảnh hưởng của những yếu tố tiêu cực bằng cách tạo ra hoặc đưa các cá nhân vào một tập hợp các yếu tố tích cực tác động trực tiếp đến họ bằng các hình thức tuyên truyền, giáo dục và những biện pháp cụ thể cấp bách khác như: Cưỡng chế, quản lý…là việc làm cần thiết.
Như vậy các TNXH là những hiện tượng có tính chất lịch sử có thể thay đổi cùng với sự phát triển của xã hội. Các loại TNXH cụ thể và cách thức biểu hiện của chúng phụ thuộc vào sự phát triển và thay đổi của cơ cấu kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn phát triển của xã hội. Nó không chỉ xuất hiện ở giai đoạn suy thoái của nền kinh tế mà TNXH xuất hiện ngay cả khi nền kinh tế phát triển. Do đó vấn đề là làm thế nào để hạn chế tới mức thấp nhất và tiến tới loại bỏ dần ra khỏi đời sống xã hội.
Từ những trình bày trên ta có thể đi đến một khái niệm về TNXH như sau:
TNXH (Social evils) là hiện tượng xã hội bao gồm những hành vi sai lệch chuẩn mực xã hội có tính phổ biến (từ đó vi phạm những nguyên tắc về lối sống, truyền thống văn hóa, đạo đức xã hội, trái với thuần phong mỹ tục, các giá trị xã hội cho đến các vi phạm những quy tắc đã được thể chế hóa bằng pháp luật) gây ảnh hưởng xấu về đạo đức, truyền thống văn hóa và những hậu quả nghiêm trọng trong đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội của nhân dân.