1. Giáo viên: - SGK, SGV, bảng phụ - Bản đồ Đại Việt thời Trần.
- Sơ đồ bộ máy nhà nớc thời trần.
2. Học sinh: - SGK, su tầm tranh, tài liệu liên quan bài học.
C. Hoạt động dạy học:– 1. ổ n định :
2. KiÓm tra 15 phót:
Đề ra: 1. Ta chủ động tấn công Tống nhằm những mục đích nào sau đây?
( Khoanh tròn trớc ý trả lời đúng).
B. Sợ chúng xâm lợc nớc ta. B.Tiêu hao sinh lực địch.
C. Giành thế chủ động. D.Vơ vét của cải, vũ khí của chúng.
2. Điền thời gian (...) vào các sự kiện sau sao cho đúng :
- Năm ... Lý Công Uốn dời đô về Đại La ( Thăng Long) - Năm...Nhà Lý đổi tên nớc là Đại Việt.
- Năm... Lý Thờng Kiệt đem quân tấn công sang đất Tống để tự vệ.
- Năm ... Quân Tống bị thất bại hoàn toàn.
3.Vào thời điểm quân giặc gặp khó khăn và hoang mang dao động nhất, Lý thờng kiệt bất ngờ tổ chức cuộc tiến công lớn tiêu diệt hơn một nửa số quân giặc, nhng sau đó ông không tiếp tục tấn công để tiêu diệt toàn bộ lực lợng của chúng mà lại
đề nghị giảng hoà kết thúc chiến tranh.
- Em hãy nêu nhận xét về cách đánh độc đáo này của lý Thờng Kiệt.
...
...
- Phơng pháp kết thúc chiến tranh nh vừa nêu ở trên là biểu hiện của một trong những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Đó là truyền thống gì?
...
...
4. Em hãy phác họa lại bức tranh kinh tế của nớc ta thời Lývề các lĩnh vực:
a. Nông nghiệp:
...
...
b. Thủ công nghiệp:
...
...
c. Thơng nghiệp:
...
...
3. Bài mới : Gv giới thiệu bài: Nhà Lý khi mới thành lập, vua quan rất chăm lo
đến việc phát triển đất nớc, chăm lo đời sống của nhân dân. Vì vậy, nhân dân hăng
hái tăng gia sản xuất và đạt nhiều thành tựu rực rỡ nhng đến cuối thế kỉ XII, nhà Lý đã đi xuống mức trầm trọng.
Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt Hoạt động cá nhân, cả lớp.
? Sau khi học xong chơng II, em hãy nhắc lại những nét chính của Đại Việt thời Lý?
- Nhà Lý thành lập 1009 trải qua 9 đời vua, đến
đời thứ 9 bị suy yếu trầm trọng.
? Nguyên nhân nào dẫn đến nhà Lý suy yếu nh vËy?
- Hs đọc phần chữ nhỏ Sgk.
? Việc làm trên của vua quan nhà Lý đã dẫn
đến hậu quả gì?
? Thái độ của các thế lực địa phơng nh thế nào?
? Nh vậy đến thời điểm này, nhà Lý đã gặp nh÷ng khã kh¨n g×?
- Quan tham lam vơ vét ND. ND nổi loạn - Đế quốc Nguyên-Mông lăm le bờ cõi.
? Trớc tình hình đó nhà Lý đã làm gì?
- Dựa vào thế lực của họ Trần để dẹp loạn. - Tháng 12. 1226, Lý Chiêu Hoàng nhờng ngôi lại cho Trần Cảnh → Nhà Trần thành lập.
Hoạt động cá nhân, nhóm.
? Sau khi lên ngôi nhà Trần đã làm gì?
- Dẹp yên rối loạn, xây dựng bộ máy nhà nớc.
? Bộ máy nhà nớc thời Trần đợc tổ chức ntn?
- Gv sử dụng bảng phụ vẽ sơ đồ.
- Hs vẽ sơ đồ.
* Thảo luận nhóm.
Vua - Thái thợng Hoàng Quan v¨n Quan vâ
Các chức quan.
Cơ quan chuyên trách Các lộ
Phủ- Châu- Huyện Xã
? Hãy nhận xét bộ máy nhà nớc thời Trần?
? So với bộ máy nhà nớc thời Lý, ở thời Trần có gì đặc biệt?
- HS thảo luận- trả lời:
- Thực hiện chế độ Thái Thợng Hoàng.
- Nhà Trần củng cố bộ màyNN hơn, ngời họ Trần đợc giữ nhiều chức vụ quan trọng.
- Đặt thêm chức quan, cơ quan.
Hoạt động cá nhân, cả lớp.
1. Nhà lý sụp đổ.
- Cuối thế kỉ XII, vua quan nhà Lý ăn chơi sa đoạ, không chăm lo đến đời sống nhân d©n.
- Hạn hán lụt lội xẩy ra triền miên→ nhân dân nổi dậy đấu tranh.
- Thế lực ở các địa phơng đánh giết lẫn nhau, chống triều đình.
- Tháng 12. 1226, Nhà Trần thành lập.
2 . Nhà Trần củng cố chế độ phong kiÕn tËp quyÒn.
- Bộ máy nhà nớc tổ chức theo chế độ quân chủ TƯ tập quyền
đợc phân 3 cấp:
+ Triều đìmh
+ Các đơn vị hành chính trung gian
+ Các cấp hành chính cơ sở (cả nớc chia làm 12 lộ ) … - Đặt thêm một số cơ quan và chức quan.
- Bộ máy nhà nớc quy củ và
đầy đủ hơn.
-> Chế độ tập quyền đợc củng cố hơn.
3. Pháp luật thời Trần.
Hs đọc Sgk.
? Em hãy trình bày những nét chính về pháp luËt thêi TrÇn?
? So sánh Hình th thời Lý với Hình luật thời TrÇn?
(Bổ sung thêm:
- Xác nhận và bảo vệ quyền t hữu tài sản - Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.)
? Để xét xử kiện cáo , nhà Trần đã làm gì?
- GV nói thêm: Vua Trần còn để chuông lớn trớc cửa điện Long Trì cho nhân dân gõ khi cần.
Những lúc vua đi thăm các địa phơng, nhân dân có thể đón rớc thậm chí xin vua dừng lại xem 1 vụ kiện oan …
-> Mối quan hệ giữa vua và nhân dân tuy có sự khác biệt nhng cha sâu sắc.
? Em cã nhËn xÐt g× vÒ bé “ Quèc triÒu h×nh luật” của nhà Trần?
Ban hành bộ luật mới: “Quốc triÒu h×nh luËt”:
- Xác nhận và bảo vệ quyền t hữu tài sản
- Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.)
- Đặt cơ quan thẩm hình viện
để xử kiện.
-> Đợc tăng cờng và hoàn thiện hơn.
4. Củng cố: Bài tập:
Những nguyên nhân nào dẫn đến sự sụp đổ của nhà Lý? ( hãy điền tiếp vào chỗ chÊm sau):
- Bộ máy triều đình:……….
………
- Quan lại địa phơng:………
……….
- Sản xuất và đời sống nhân dân:……….
………
2. Các vua Trần đặt ra lệ nhờng ngôi sớm cho con, rồi xng Thái thợng hoàng và cùng lo việc nớc. Lý do nào đúng nhất trong các lí do sau đây:
A. Vì vua cha đã già yếu không đủ sức khoẻ để làm việc.
B. Vua mới còn trẻ cha đủ kinh nghiệm, nên cần đợc giúp đỡ để
điều hành đất nớc.
C. Giúp vua trẻ điều hành công việc đất nớc, tránh đợc việc tranh giành quyền hành giữa các hoàng thân quốc thích.
D. Các lí do trên đều đúng.
3. Bộ máy nhà nớc thời Trần có gì khác so với thời Lý?
5. Dặn dò : - Học theo câu hỏi Sgk. Làm bài tập ở SBT.
- Xem tríc phÇn II.
* Rút kinh nghiệm sau tiết dạy:
Thứ ngày tháng năm 20 Bài 13: Nớc đại việt ở thế kỉ XIII ( tiếp theo)
Tiết 23 : nhà trần xây dựng quân đội và phát triển kinh tế.
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức : Học sinh nắm đợc: Thế kỉ XIII, nhà Trần đã thực hiện nhiều biện pháp tích cực để xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng, phục hồi và phát triển kinh tế. Do đó quân đội và quốc phòng thời đó rất hùng mạnh , kinh tế phát triển.
2. Kĩ năng: Rèn luyện phơng pháp so sánh.
3. Thái độ: Bồi dỡng lòng yêu nớc, tự hào dân tộc với công cuộc xây dựng và phát triển đất nớc thời Trần.
B. Ph ơng tiện dạy học:
1. Giáo viên: - SGK, SGV; - Tranh ảnh: + Hình chiến binh thời Trần + Sản phẩm TCN thời Trần.
2. Học sinh: - SGK, su tầm tranh, tài liệu liên quan bài học.
C. Hoạt động dạy học:– 1. ổ n định:
2. Bài cũ: ? Bộ máy quan lại thời Trần đợc tổ chức nh thế nào?
3. Bài mới : Gv giới thiệu bài: Nhà Trần thay thế nhà Lý quản lí đất nớc không những đã tăng cờng củng cố nhà nớc quân chủ trung ơng tập quyền vững mạnh mà còn thực hiện nhiều chủ trơng và biện pháp để xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, khôi phục và phát triển kinh tế.
Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt Hoạt động cá nhân, cả lớp.
- Hs t×m hiÓu Sgk.
? Vì sao khi mới thành lập, nhà Trần rất quan tâm tới việc xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng?
(ổn định đất nớc, đứng trớc nguy cơ chống giặc ngoại xâm: Mông Cổ đang lăm le ở ngoài bờ câi)
? Quân đội nhà Trần đợc tổ chức nh thế nào?
- Hs đọc hàng chữ nhỏ: Cấm quân...
? Cấm quân đợc lựa chọn theo tiêu chuẩn nào và có nhiệm vụ gì?
? Vì sao nhà Trần chỉ kén chọn những thanh niên khoẻ mạnh ở quê họ Trần để vào cấm quân? (tăng độ tin cậy bảo vệ kinh thành, triều
đình)
- Gv liên hệ xây dựng nhà nớc PK tập quyền.
? Quân đội nhà Trần đợc tuyển dụng theo chủ trơng, chính sách nào?
-Hs quan sát hình 27.
? Qua H27 cho em thÊy ®iÒu g×?
(ND thời Lý rất a chuộng võ nghệ, các lò luyện tập mở khắp nơi→ quân đội luôn đợc tập binh pháp và võ nghệ. Ngoài ra ở làng xã còn có hơng binh, khi có chiến tranh còn có quân đội của v-
ơng hầu. Nhà Trần cho phép tôn thất đợc tuyển mộ quân theo số lợng nhất định.
1. Nhà Trần xây dựng quân
đội và củng cố quốc phòng.
* Quân đội: - Cấm quân - Quân các lộ (chính binh, phiên binh)
- Chủ trơng: quân lính cốt tinh nhuệ không cốt đông.
- Chính sách: “Ngụ binh nông”
* Quốc phòng:
? Việc xây dựng quân đội thời Trần có gì giống và khác với quân đội thời Lý?
- Giống: QĐ 2 bộ phận, chính sách: "ngụ...”
- Khác: cấm quân, chọn ngời ở quê nhà Trần, .
? Bên cạnh việc xây dựng quân đội, nhà Trần đã
làm gì để củng cố quốc phòng?
? Em có nhận xét gì về việc xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng thời Trần?
Hoạt động cá nhân, nhóm .
? Nhà Trần đã làm gì để phát triển NN?
* Thảo luận nhóm. + Đẩy mạnh khẩn hoang.
+ Đắp đê phòng lụt + Nạo vét kênh mơng…
+ LËp ®iÒn trang.
? Chức qua Hà đê sứ để làm gì? (trông coi, đốc thúc việc đắp đê)
- Gv: Nhà Trần cho đắp đê từ đầu đến cuối sông, chú trọng đảm bảo tới tiêu, nếu đê lấn ruộng của dân thì đợc đền bù.
? Em có nhận xét gì về những biện pháp của vua Trần trong việc khôi phục và ptriển NN?
? Trình bày sự phát triển TCN thời Trần?
- Hs quan sát hình 28: Em thấy kĩ thuật làm gốm ntn? (đẹp, nhiều đờng nét tinh vi..)
? NN, TCN có tác động gì đến thơng nghiệp?
- Hs đọc chữ nhỏ cuối Sgk
? Những địa điểm nào buôn bán tấp nập nhất?
- Các cửa biển: Hội Thống, Hội Triều, Vân Đồn.
? Em có nhận xét gì về TCN và TN thời Trần?
- Cử tớng giỏi canh giữ nơi hiÓm yÕu.
- Vua thờng xuyên đi tuần tra.
-> Các vua trần rất quan tâm
đến việc củng cố quốc phòng.
=> Quân đội vững mạnh, quốc phòng đợc giữ vững.
2. Phục hồi và phát triển kinh tÕ.
- Nông nghiệp: Nhanh chóng phục hồi và phát triển do nhà níc quan t©m, khuyÕn khÝch sản xuất, đặt các chức quan trong nông nghiệp -> Mùa màng bội thu..
=> Kịp thời và phù hợp để phát triển nông nghiệp.
- Thủ công nghiệp: TCN nhà nớc và TCN nhân dân-> Trình
độ ngày càng cao.
- Thơng nghiệp:
+ Làng xã: chợ mọc nhiều nơi ( Th¨ng Long cã 61 phêng hoạt động tấp nập).
+ Giao lu buôn bán với nớc ngoài đợc mở rộng
→ Đang từng bớc khôi phục và phát triển nhanh.
4. Củng cố: Bài tập: 1. Nếu nh chọn nhiều nhất là 3 trong 5 tiêu chí sau để khẳng định quân đội nhà Trần là một quân đội mạnh thì em sẽ chọn những tiêu chí nào trong các tiêu chí sau:
A. Nhà Trần tiếp tục thi hành chính sách “ Ngụ binh nông”.
B. Nhà Trần coi trọng chất lợng trong quân đội “ Quân lính cốt tinh ”…
C.Chế độ luyện tập của binh lính, tớng lĩnh đợc thực hiện thờng xuyên, qui củ.
D. Những nơi hiểm yếu ở vùng biên giới đều giao cho các tớng giỏi đảm nhiệm.
E. Các vua Trần thờng trực tiếp đi kiểm tra việc phùng bị những nơi hiểm yếu.
2. Nêu những chủ trơng và biện pháp của nhà Trần nhằm phục hồi và phát triển kinh tế nông nghiệp: Công tác thuỷ lợi, chính sách ruộng đất .…
5. Dặn dò: Học kĩ nội dung bài học. Làm Bt ở SBT. Xem bài 14.
* Rút kinh nghiệm sau tiết dạy:
Thứ ngày tháng năm 20 Bài 14 : Ba lần kháng chiến chống quân xâm lợc
mông – nguyên (thế kỉ XIII).
Tiết 24: cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm lợc mông cổ (1258).
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức : Học sinh nắm đợc:
- Âm mu xâm lợc Đại Việt của quân Mông Cổ.
- Chủ trơng, chính sách, những việc làm đối phó của vua quan nhà Trần 2. Kĩ năng:
Rèn luyện kĩ năng sử dụng bản đồ, phân tích, nhận xét, đánh giá sự kiện lịch sử.
3. Thái độ: - Giáo dục ý chí tự cờng, bất khuất.
- Giáo dục lòng tự hào về truyền thống dân tộc.
B. Ph ơng tiện dạy học:
1. Giáo viên: - SGK, SGV; Tranh ảnh. Lợc đồ kháng chiến chống xâm lợc Mông Cổ (1258).
2. Học sinh: - SGK, su tầm tranh, tài liệu liên quan bài học.
C. Hoạt động dạy học:– 1. ổ n định:
2. Bài cũ: ? Nhà Trần đã làm gì để xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng?
? Để phục hồi và phát triển kinh tế nhà Trần đã làm gì?
3. Bài mới: Gv giới thiệu bài: Sau khi nắm chính quyền, nhà Trần đã bắt tay ngay vào công cuộc xây dựng bộ máy nhà nớc, phục hồi sản xuất. Vua quan nhà Trần còn chuẩn bị nhiều mặt để đối phó với âm mu xâm lợc của Mông Cổ. Vậy Mông Cổ đã có những âm mu gì và nhà Trần đã đối phó nh thế nào ta tìm hiểu bài mới:
Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt
Hoạt động cá nhân, cả lớp.
- Gv cho Hs quan sát H29.
? Hình 29 giúp em hiểu đợc những gì về quân Mông Cổ?
Quân đội mạnh có tổ chức , trang bị tốt.
? Vì sao vua Mông Cổ lại đem quân đánh Đại Việt?
? Để thực hiện âm mu đó, trớc khi kéo vào nớc ta, tớng Mông Cổ đã làm gì? (sứ giả đa th dụ vua Trần đầu hàng)
? Em có nhận xét gì về việc làm đó?
? Vua Trần đã có phản ứng nh thế nào khi sứ giả Mông Cổ đến? (bắt tống giam vào ngục)
? Thái độ đó nói lên điều gì? (dứt khoát bảo vệ lãnh thổ, không chịu đầu hàng trớc kẻ mạnh...) - Gv: Sau khi bắt giam sứ giả ta thấy rất rõ thái
độ của vua quan nhà Trần đó là kiên quyết chống ngoại xâm. Nhà Trần tích cực chuẩn bị kháng chiến.
Hoạt động cá nhân, nhóm.
? Trớc âm mu xâm lợc của quân Mông Cổ, nhà Trần đã chuẩn bị đối phó nh thế nào?
1. Âm m u xâm l ợc Đại Việt của Mông Cổ.
- Đầu thế kỉ XIII, nhà nớc phong kiến Mông Cổ thành lập -> ngày càng mạnh.
- Thôn tính, đặt ách cai tri ở
Đại Việt.
- Ngột Lơng Hợp Thai + 3 vạn quân xâm lợc Đại Việt.
-> Dùng Đại Việt làm bàn đạp tấn công Trung Quốc.
2 . Nhà Trần chuẩn bị và tiến hành kháng chiến
- Gv: thái độ kiên quyết đánh giặc thể hiện qua việc bắt giam sứ giả, sự chuẩn bị kháng chiến của vua quan nhà Trần.
?Em có nhận xét gì về sự chuẩn bị của vua tôi nhà Trần?
- Hs t×m hiÓu Sgk.
? Em có suy nghĩ gì về câu nói của Trần Thủ
Độ?( Thể hiện quyết tâm chiến đấu và thể hiện niềm tin chiến thắng).
- Gv sử dụng lợc đồ: Cuộc kháng chiến chống Mông Cổ 1258.
- Gv trình bày diễn biến.
- HS trình bày lại DB.
? Trớc sức mạnh của quân ta, tình hình quân
địch nh thế nào?
Địch hoang mang , thiếu lơng thực.
? Theo em vì sao quân Mông Cổ mạnh mà vẫn bị nhà Trần nhanh chóng đấnh bại? (sử dụng cánh đánh thông minh: biêt rút lui, chớp thời cơ
hợp lí. Sự kiên quyết đánh giặc của cả nớc.)
? Kết quả cuộc kháng chiến chống quân Mông lần thứ nhất?
* Thảo luận nhóm:
? Qua trận đánh đó, ta rút ra bài học kinh nghiệm nào về cách đánh giặc của dân ta? (sự khôn khéo... lấy yếu đánh mạnh , lấy ít địch nhiÒu...)
chống quân Mông Cổ.
a. Sự chuẩn bị của nhà Trần. - Ban lệnh cả nớc sắm sửa vũ khÝ.
- Quân đội ngày đêm luyện tập.
→ khẩn trơng, chuđáo
→ tinh thần kiên quyết chống giặc.
b. DiÔn biÕn.
- Tháng 1- 1258: 3 vạn quân Mông Cổ tiến vào nớc ta theo
đờng sông Thao→ Bạch Hạc→Bình Lệ Nguyên.
- Ta chặn đánh ở Bình Lệ Nguyên → rút về Thiên Mạc.
Thực hiện “vờn không nhà trèng”.
- Giặc đốt phá→ giữ Thăng Long -> gặp nhiều khó khăn.
- Ta đánh lớn ở Đông Bộ Đầu.
c. Kết quả:
- 29-1-1258 quân Mông Cổ phải rút về nớc.
- Ta giành thắng lợi.
d. ý nghĩa : Cổ vũ tinh thần đấu tranh của nhân dân ta.
4.Củng cố: Bài tập :
? Nêu những sự kiện cụ thể biểu hiện tinh thần quyết tâm chống giặc của quân dân ta trong cuộc kháng chiến lần thứ nhất?
? Trình bày diễn biến cuộc kháng chiến?
Khoanh tròn trớc ý trả lời đúng trong các câu sau :
A.Vua Mông Cổ cho quân xâm lợc Đại Việt để đánh lên Nam Tống.
B. Trớc thế giặc rất mạnh quân nhà Trần lo sợ bỏ chạy.
C. Ta thực hiện kế sách ô ‘’Vờn không nhà trống’’ đẩy giặc vào tình thế khó kh¨n.
D. Quân Mông Cổ bị thất bại phải rút khỏi Thăng Long chạy về nớc.
5. Dặn dò: Trả lời câu hỏi ở Sgk. Làm Bt – Sách bài tập. Xem trớc phần II.
* Rút kinh nghiệm sau tiết dạy :
Thứ ngày tháng năm 20 Bài 14 : Ba lần kháng chiến chống quân xâm lợc
mông - nguyên (thế kỉ XIII).
Tiết 25: . cuộc kháng chiến lần thứ hai chống quân