Chơng V. Nớc đại việt ở các thế kỷ xvi - xviii
I. Tình hình chính trị – xã hội
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức : Giúp Hs thấy đợc:
- Đến đầu TK XVI sự sa đọa của triều đình PK nhà Lê Sơ, những phe phái dẫn
đến xung đột về chính trị.
- Phong trào đấu tranh của nông dân pháp triển mạnh đầu thế kỷ XVI.
2,Về t tởng:
- Mâu thuẫn giai cấp thổi bùng bằng cuộc đấu tranh của nông dân.
- Tự hào truyền thống đấu tranh của nhân dân ta.
2.Kỉ năng:
- Rèn luyện kỹ năng sử dụng lợc đồ, nhận xét đánh giá tình hình..
B.Ph ơng tiện dạy học :
- Lợc đồ phong trào nông dân kháng chiến thế kỷ XVI.
C.Hoạt động dạy học:
ổ1. n định:
2.Bài cũ: Em có nhận xét gì về tình hình nhà Lê Sơ ở thế kỷ XV?
3.Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt
Hoạt động 1:
-HS đọc mục1 – SGK
- GV khái quát quá trình tồn tại và phát triển của triều đại Lê Sơ.
?Em có nhận xét gì về triều Lê Sơ ở thÕ kû XV?
?Sang đến thế kỷ XVI tình hình nhà Lê nh thế nào?
?Nguyên nhân nào dẫn đến sự suy thoái đó
+Vua ăn chơi xa xỉ
1.Triều đình nhà Lê
-Vua quan ăn chơi xa xỉ
-Nội bộ giai cấp thống trị tranh giành quyÒn lùc.
-Quan lại địa phơng ra sức hà hiếp vơ vét của cải của nhân dân
+Nội bộ g/c thống trị tranh giành quyÒn lùc
+Quan lại địa phơng vơ vét, nhũng nhiÔu.
-Gv sử dụng t liệu SGK nêu bật tình trạng đó
?Em có nhận xét gì về các vua Lê
đầu TK XVI so với vua Lê Thánh Tông?
(Kém về năng lực và nhân cách →
đẩy dân vào đời sống khổ cực – nhà Lê vào suy vong)
? Tình hình đó dẫn đến hậu quả gì ? Hoạt động 2:
- HS đọc đoạn: Từ đầu -> các cuộc khởi nghĩa.
?Theo em nguyên nhân nào dẫn đến phong trào kháng chiến của nông d©n ®Çu thÕ kû XVI.
- HS trả lời:
+Triều đình suy yếu mục nát không quan tâm đến đời sống nhân dân +Quan lại hà hiếp bóc lột vơ vét của cải đẩy nhân dân vào cảnh cùng cùc...
- Gv sử dụng lợc đồ: Khởi nghĩa nông dân thế kỉ XVI, yêu cầu HS quan sát.
? quan sát lợc đồ em có nhận xét gì
về phong trào nông dân đầu thế kỉ XVI?
( Nổ ra nhiều nơi, trên khắp cả nớc)
? Hãy kể tên 1 số cuộc khởi nghĩa nông dân thời kì này?
- GV hớng dẫn HS xã định địa bàn của các cuộc khởi nghĩa trên lợc đồ.
+K/n Trần Tuân (1511) ở Hng Hoá
và Sơn Tây
+K/n Lê Hy – Trịnh Hng (1512) ở NA và phát triển ra Thanh Hóa
-K/n Phùng Chơng (1515) ở vùng núi Tam Đảo
-K/n Trần Cảo (1516) là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất .
Địa bàn hoạt động của nghĩa quân Trần Cảo ở Đông Triều (Quảng Ninh), Nghĩa quân cạo trọc đầu, chỉ
⇒ Triều đình Lê suy yếu, mục nát
2.Phong trào khởi nghĩa của nông dân ở
®Çu TK XVI.
a, Nguyên nhân:
-Triều đình suy yếu, không quan tâm đ/s nh©n d©n.
-Quan lại vơ vét bóc lột thậm tệ.
⇒ Mâu thuẩn giai cấp gay gắt-> bùng nổ các cuộc khởi nghĩa.
b, DiÔn biÕn
-K/n Trần Tuân (1511) ở Hng Hoá và Sơn T©y
-K/n Lê Hy. Trịnh Hng( 1512) - K/n Phùng chơng ( 1515 )
-Tiêu biểu là k/n Trần Cảo (1516) ở Đông Triều – Quảng Ninh.
để ba chỏm tóc nên gọi ″quân ba chỏm”. Nghĩa quân ba lần tấn công vào kinh thành Thăng Long có lần khiến vua quan nhà Lê phải bỏ chạy vào Thanh Hóa.
?Em có nhận xét gì về phong trào
đấu tranh của nông dân TK XVI?
(Quy mô rộng lớn nhng nổ ra lẻ tẻ cha đồng loạt.)
-Gọi 2 HS lên bảng xác định vị trí,
địa bàn hoạt động của các cuộc K/n trên lợc đồ.
? Kết quả của các cuộc khởi nghĩa trên nh thế nào ?
HS Thảo luận: ? Nguyên nhân nào dẫn đến sự thất bại của các cuộc khởi nghĩa đó?
( Các cuộc khởi nghĩa nổ ra lẻ tẻ, rời rạc, cha có sự liên kết với nhau do đó cha tạo ra đợc sức mạnh để giành thắng lợi )
?Tuy thất bại, phong trào khởi nghĩa nông dân thế kỷ XVI có ý nghĩa gì?
c, Kết quả: Các cuộc khởi nghĩa trên đều bị thất bại.
d, ý nghĩa:
- Thể hiện tinh thần đấu tranh chống áp bức bóc lột.
-Giáng đòn mạnh vào chính quyền nhà Lê
đẩy triều Lê mau chóng sụp đổ.
D. Củng cố dặn dò:
? Kể tên các cuộc k/n nông dân đầu thế kỷ XVI.
? Chỉ trên lợc đồ những vùng hoạt động của phong trào nông dân bấy giờ ? Về nhà : Vẽ lợc đồ vào vở bài tập.
Học bài củ : Chuẩn bị bài mới.
E. Rút kinh nghiệm sau tiết dạy :
_______________________________
Ngày dạy : Tiết 48: Bài 22:
Sự suy yếu của nhà nớc phong kiến tập quyền (ThÕ kû xvi – xviii)
II. các cuộc chiến tranh Nam – Bắc triều và Trịnh – Nguyễn
A. Mục tiêu bài học : 1. Kiến thức :
- Tìm hiểu nguyên nhân các cuộc chiến tranh.
- Hậu quả của cuộc chiến tranh đối với dân tộc và sự phát triển của đất nớc.
2.Về t t ởng : - Bồi dỡng cho học sinh ý thức bảo vệ sự đoàn kết thống nhất chống lại âm mu chia cắt lãnh thổ.
3.Kĩ năng:
- Tập xác định các vị trí, địa danh và trình bày diễn biến các sự kiện lịch sử.
- Đánh giá nguyên nhân dẫn đến nội chiến.
B.Ph ơng tiện dạy học:
- Bản đồ chiến tranh Nam – Bắc triều ; chiến tranh Trịnh – Nguyễn.
C.Hoạt động dạy học:
ổ1. n định:
2.Bài cũ: ? Em có nhận xét gì về triều Lê đầu TK XVI?
? Kể tên và chỉ rõ địa bàn hoạt động của phong trào nông dân.
3.Bài mới: Phong trào kháng chiến của nông dân ở đầu TK XVI chỉ là bớc đầu cho sự chia cắt kéo dài, chiến tranh liên miên mà nguyên nhân chính là sự xung
đột giữa các tập đoàn phong kiến.
Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt
Hoạt động 1:
- HS đọc đoạn: từ đầu -> để phân biệt với Bắc triều của nhà Mạc.
? Tại sao nhà nớc PK càng suy yếu thì
xung đột giữa các phe phái phong kiến càng quyết liệt?
1.Chiến tranh Nam Bắc triều– a, Sự hình thành Nam- Bắc triều:
-Triều đình nhà Lê suy yếu, mục nát.
( §Ó tranh chÊp quyÒn lùc )
? Vì sao lại có sự hình thành Nam Triều và Bắc Triều?
-Triều Lê suy yếu, Mạc Đặng Dung là một võ quan lợi dụng sự xung đột giữa các phe phái → năm 1527 cớp ngôi, lập nhà Mạc → Bắc Triều.
-Nguyễn Kim, võ quan nhà Lê ủng hộ nhà Lê dấy quân ở Thanh Hóa ″Phù Lê diệt Mạc” ⇒ Nam Triều (1533)
- GV xác định ranh giới Nam – Bắc triều trên bản đồ.
? Nguyên nhân nào dẫn đến chiến tranh?
-Gv têng thuËt diÔn biÕn cuéc chiÕn tranh trên lợc đồ.
*Hs đọc phần chữ in nghiêng
? Cuộc chiến tranh Nam Bắc triều đã– gây tai họa gì cho nhân dân ta?
(Gây tổn thất lớn về ngời và của.
Năm 1570 nhiều ngời bị lắt đi lính, đi phu).
? Em có nhận xét gì về tính chất của cuéc chiÕn tranh?
(Cuộc chiến tranh phi nghĩa) - HS đọc bài ca dao trong SGK
-Gv: Trong khi cuéc chiÕn tranh Nam – Bắc triều để lại hậu quả nặng nề cha thể giải quyết thì ở phía Nam lại xuất hiện 1 cơ sở cát cứ mới, ở đó đang nhen nhóm một cuộc chiến tranh quyết liệt và tàn khốc, đó là chiến tranh Trịnh – Nguyễn ( ChuyÓn môc 2 )
Hoạt động 2:
? Sau chiến tranh Nam Bắc Triều tình– hình nớc ta có gì thay đổi?
-N¨m 1545 NguyÔn Kim chÕt con rÓ Trịnh Kiểm nắm Đàng Ngoài binh quyền. Con thứ của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng lo sợ xin vào trấn thủ Thuận Hóa,Quảng Nam → Đàng Trong.
-1527 Mạc Đặng Dung lập nhà Mạc → Bắc Triều
-Năm 1533 Nguyễn Kim dấy quân ở Thanh Hoá , lập chính quyền riêng → Nam TriÒu.
b, Chiến tranh Nam – Bắc triều:
* Nguyên nhân:
+ Do mâu thuẫn giữa nhà Mạc và nhà Lê-> chiến tranh bùng nổ.
*DiÔn biÕn:
+Đánh nhau triền miên hơn 50 năm.
+ chiến trờng chính từ Thanh Hoá, Nghệ Tĩnh ra Bắc.
-1592 Nam TriÒu chiÕm Th¨ng Long nhà Mạc rút lên Cao Bằng.
*Hậu quả:
- Gây tổn thất lớn về ngời và của.
* T/c: Đây là cuộc chiến tranh phi nghĩa.
2.Chiến tranh Trịnh Nguyễn và sự– chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài.
? Nguyễn Hoàng xin vào vùng Thuận Quảng nhằm mục đích gì?
? Vì sao dẫn đến chiến tranh?
? Chiến tranh Trịnh Nguyễn diễn ra– nh thế nào?
? Kết cục của chiến tranh Trịnh – NguyÔn?
- Dải đất lớn từ NA đến QBình là chiến trờng khốc liệt.
- Dân 2 bên bờ sông Giang phải chuyển
đi nơi khác.
- Sự chia cắt ĐT-ĐN kéo dài 200 năm gây trở ngại về mọi mặt cho đất nớc.
? Tính chất của cuộc chiến tranh.
-Phi nghĩa chỉ vì giành giật quyền lợi và
địa vị
? Nhận xét về tình hình chính trị Xh n– - íc ta TK XVI XVIII?–
(Không ổn định, chính quyền luôn luôn thay đổi , chiến tranh liên tiếp xảy ra,
đời sống nhân khổ cực, lầm than).
*Nguyên nhân:
-Mâu thuẩn giữa tập đoàn PK Trịnh – NguyÔn
*DiÔn biÕn
-1627-1672 đánh nhau 7 lần → ác liệt.
- Chiến trờng chính : Hà tĩnh, Quảng B×nh
*KÕt côc:
- Không phân thắng bại, lấy sông Gianh làm giới tuyến chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài.
* T/c : Chiến tranh phi nghĩa.
D. Củng cố dặn dò:
? Nêu hậu quả của cuộc chiến tranh Nam – Bắc Triều và chiến tranh Trịnh – NguyÔn ?
Về nhà : Soạn bài 23 : Kinh tế văn hóa TK XVI - XVIII E. Rút kinh nghiệm sau tiết dạy :
_______________________________
Ngày dạy :2-3-2009 Tiết 49: Bài 23: