B. QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP
II. VAI TRÒ CỦA CÁC LOẠI HÌNH DOANH NGHIỆP THEO SỞ HỮU TRƠNG NỀN KINH TẾ QUỐC DÂN CỦA NƯỚC TA
1. Vai trò của doanh nghiệp nhà nước (DNNN)
OnThiCongChuc.Tk
1.1. Sự cần thiết khách quan phải có DNNN
Sở dĩ tất cả cỏc quốc gia ủều cú DNNN, tuy tỷ lệ cú khỏc nhau giữa cỏc nước, là vỡ:
- Nhà nước cần cú thực lực về kinh tế ủể thực hiện cỏc tỏc ủộng quản lý ủối với nền kinh tế núi riêng, xã hội nói chung.
- Nhà nước cần tớch tụ, tập trung tư bản xó hội ủể tạo nờn những bàn ủạp ban ủầu cho sự khởi phát kinh tế.
Trong thời kỳ tớch luỹ ban ủầu, lượng tớch luỹ của nhõn dõn cũn quỏ phõn tỏn và nhỏ bộ, khụng ủỏp ứng ủược yờu cầu về quy mụ vốn ủầu tư tối ưu cho cụng nghiệp hoỏ, hiện ủại hoỏ cơ sở vật chất, kỹ thuật của nền kinh tế quốc dõn. Phải cú sự tập trung của Nhà nước ủể mọi nguồn vốn nhỏ bộ, rải rỏc của nhõn dõn ủược dồn tớch lại, ủủ ủể xõy dựng nền múng chung cho toàn xó hội.
- Cú một số hàng hoỏ và dịch vụ mà doanh nghiệp khụng của Nhà nước khụng ủược làm, khụng làm ủược và khụng muốn làm, cũn Nhà nước thỡ khụng thể ủể xó hội thiếu sản phẩm hoặc dịch vụ.
Nhà nước khụng thể ủể cho xó hội thiếu sản phẩm và dịch vụ là vỡ: việc thiếu hàng hoỏ, dịch vụ cú thể gây nên các bất ổn về chính trị- xã hội.
1.2. Vai trò của DNNN
- DNNN là một cụng cụ kinh tế ủặc biệt trong hệ thống cỏc cụng cụ kinh tế ủể Nhà nước thực hiện sự quản lý nhà nước ủối với nền kinh tế quốc dõn núi riờng, toàn xó hội núi chung một cỏch hiệu lực.
Vai trò này thể hiện trên hai mặt:
+ Là cụng cụ kinh tế ủể Nhà nước gõy ỏp lực kinh tế ủối với cỏc ủối tượng mà Nhà nước muốn dựng ỏp lực kinh tế ủể ủiều chỉnh.
+ Là cụng cụ kinh tế ủể Nhà nước bày tỏ thiện chớ, thiện cảm, tớnh nhõn văn, nhõn ủạo của giai cấp cầm quyền, mà Nhà nước là ủại biểu, ủối với toàn thể cộng ủồng, ủể từ ủú dành lấy thiện cảm của toàn thể cộng ủồng xó hội ủối với giai cấp cầm quyền, mà Nhà nước là ủại diện.
Cả hai mục ủớch trờn của Nhà nước ủều cú thể ủạt ủược bằng nhiều cỏch khỏc.
- DNNN là con ủường tớch tụ và tập trung vốn ban ủầu cho quỏ trỡnh cụng nghiệp hoỏ , hiện ủại hoỏ nền kinh tế quốc dân ở các nước mới phát triển.
Nhà nước bằng cỏc hoạt ủộng tập hợp vốn của mỡnh trong nhõn dõn, những lượng vốn nhỏ bộ, rải rỏc, chưa ủủ ủể lập nờn cỏc cơ sở cụng nhiệp nhà nước ban ủầu. Từ những ủiểm tựa này, cụng dõn từng bước trưởng thành tớch luỹ thờm vốn và kinh nghiệm, ủến một giai ủoạn nào ủú sẽ tự thõn lập nghiệp, hỡnh thành các cơ sở sản xuất của riêng minhf, hoặc tiếp quản sự chuyển giao các DNNN của Nhà nước theo trỡnh tự từng phần hoặc toàn bộ. Sứ mạng này của DNNN ủó từng cú ở nhiều quốc gia vào cỏc năm sau ủại chiến thế giới lần thứ hai. Lỳc ủú cỏc nước này phải qua Nhà nước mà tập trung vốn ủể gõy dựng nền tảng ban ủầu cho nền cụng nghiệp của ủất nước, mà nếu khụng làm như vậy thỡ khụng ai cú ủủ vốn tối thiểu cần thiết cho sự nghiệp cụng nghiệp hoỏ ủất nước.
- DNNN có vai trò hỗ trợ công dân lập nghiệp
OnThiCongChuc.Tk
+ Thông qua DNNN, Nhà nước dựng nên những trung tâm công nghiệp , có khả năng thu hút quanh mình các vệ tinh, thuộc các thành phần kinh tế khác, với những quy mô và kỹ thuật khác nhau, thực hiện một số cụng ủoạn hoặc cung ứng dịch vụ cụng nghiệp cho trung tõm, theo sự ủặt hàng của trung tõm, hoặc ủược trung tõm cung cấp cỏc phế liệu, phế thải ủể dựng làm nguyờn liệu cho cỏc doanh nghiệp vệ tinh này.
Bằng cách này, nhà nước tạo ra việc làm cho dân.
+ Thụng qua DNNN, Nhà nước thực hiện cỏc ý ủồ phõn bố cụng nghiệp theo hướng ủem lại ỏnh sỏng văn minh cho mọi vựng lónh thổ, xoỏ bỏ sự cỏch biệt quỏ mức giữa thành thị và nụng thụn, ủồng bằng và vùng núi.
+DNNN giữ vai trò bổ sung thị trường khi cần thiết:
Chức năng này ủược cỏc DNNN thực hiện thụng qua việc chỳng cung cấp cho thị trường những hàng hoá và dịch vụ theo chủ trương, kế hoạch nhà nước nhằm vào các khoảng trống của cung.
2. Vai trò của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh
2.1. Sự cần thiết khách quan phải có các doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DNNQ):
- Sự hình thành các DNNQ ở nước ta gắn liền với sự xuất hiện của nền kinh tế thị trường. Kinh tế thị trường ủó làm xuất hiện ngày càng nhiều hỡnh thức sở hữu về tư liệu sản xuất. Đõy là tiền ủề cho sự ra ủời tất yếu của DNNQD.
- Chuyển sang kinh tế thị trường, ủời sống của nhõn dõn khụng ngừng ủược cải thiện, sự tớch luỹ của nhân dân ngày càng tăng cao. Đối với Nhà nước, muốn thu hút vốn cho công cuộc CNH-HĐH thì tất yếu phải xõy dựng nờn cỏc mụ hỡnh kinh doanh ủa dạng ủể mọi ngưũi dõn cú thể tham gia sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế.
- Trong quỏ trỡnh mở cửa nền kinh tế, sự tồn tại của cỏc DNNQD trở nờn tất yếu bởi ủõy là hỡnh thức doanh nghiệp phự hợp với cỏc hoạt ủộng hợp tỏc ủầu tư với những nhà ủầu tư nước ngoài, là “ chiếc cầu nối” quan trọng cho sự hội nhập kinh tế với khu vực và thế giới.
2. Vai trò của DNNQD
- Là nhõn tố chủ yếu thỳc ủẩy sức cạnh tranh của nền kinh tế. Trong nền kinh tế kế hoạch hoỏ tập trung, nhà nước khụng cụng nhận thị trường, giỏ cả, cũng khụng chấp nhận cạnh tranh, do ủú khụng cú yờu cầu nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của sản phẩm. Ngày nay, khi chấp nhận nền kinh tế thị trường với nhiều thành phần kinh tế, nhất là trước yờu cầu hội nhập, cạnh tranh là ủiều khụng thể trỏnh khỏi thỡ nhõn tố thỳc ủẩy cạnh tranh ủương nhiờn thuộc về doanh nghiệp tư nhõn, cú sự tham gia của doanh nghiệp cú vốn ủầu tư nước ngoài.
- Là khu vực góp phần ngày càng quan trọng vào sự tăng trưởng của tổng sản phẩm trong nước (GDP). Cho ủến nay, mặc dự vẫn chịu nhiều rào cản, nhiều ủối xử bất cụng và nhũng nhiễu của cụng chức tiờu cực, kinh tế dõn doanh ủó trở thành lực lượng chủ cụng trong nhịp ủộ tăng trưởng của nền kinh tế, trong tất cả cỏc ngành, từ nụng nghiệp ủến cụng nghiệp, từ thương nghiệp nội ủịa ủến xuất nhập khẩu. Vị trớ của kinh tế dõn doanh mỗi năm ủược tăng lờn trong ủầu tư phỏt triển cũng như trong tăng trưởng ủó trở thành xu thế tất yếu của nền kinh tế Việt Nam, khụng chỉ hiện nay mà cú ý nghĩa quyết ủịnh cả trong tương lai.
- Là lực lượng chủ yếu thực hiện việc chuyển dịch cơ cấu của nền kinh tế từ nông nghiệp lạc hậu sang nền kinh tế phỏt triển ủa dạng, cả cụng nghiệp, nụng nghiệp, dịch vụ, thỳc ủẩy cụng nghiệp hoỏ- hiện ủại hoỏ, theo yờu cầu của thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. Cú thể khẳng ủịnh rằng, nếu chỉ ủơn thuần
OnThiCongChuc.Tk
dựa vào ủầu tư của Nhà nước, khụng dựa vào lực lượng của kinh tế dõn doanh thỡ chắc chắn khụng thể thực hiện ủược yờu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng thị trường.
- Là nơi ủảm bảo ủại ủa số chỗ làm việc cho người lao ủộng, là lực lượng to lớn nhất trong cỏc hoạt ủộng xó hội, từ thiện, xoỏ ủúi giảm nghốo, giảm bớt chờnh lệch giàu nghốo trong xó hội. Trờn thực tế, nơi giải quyết việc làm chủ yếu và quyết ủịnh nhất cho số người ủến tuổi lao ủộng dụi dư từ cỏc doanh nghiệp nhà nước ủược sắp xếp lại vẫn phải dựa vào kinh tế dõn doanh.
- Cũng chớnh khu vực kinh tế dõn doanh là nơi ủang hỡnh thành một lớp người mới, một tầng lớp xó hội mới, ủú là doanh nhõn. Đú chớnh là những người lớnh xung kớch thời bỡnh ủược xó hội cụng nhận. Họ cú ủủ dũng cảm ủưa tài sản, vốn liếng ra kinh doanh trong một mụi trường chưa ủủ thụng thoỏng, cũn nhiều rủi ro; khỏ nhiều người trong họ ủang trở thành nhà quản lý tài năng, nắm ủược tri thức hiện ủại về quản lý và cụng nghệ ủể bảo ủảm và khụng ngừng nõng cao sức cạnh tranh của từng sản phẩm hàng hoỏ cũng như hiệu quả kinh doanh của từng doanh nghiệp dân doanh trong sóng gió của kinh tế thị trường.
3. Vai trũ của doanh nghiệp cú vốn ủầu tư nước ngoài
a. Sự cần thiết khỏch quan phải cú doanh nghiệp cú vốn ủầu tư nước ngoài
- Hợp tỏc quốc tế ủó và ủang trở thành xu thế tất yếu của thời ủại. Để thực hiện thành cụng sự nghiệp CNH-HĐH ủất nước, chỳng ta cần mở cửa hợp tỏc kinh tế với thế giới bờn ngoài, mà trước hết phải tạo lập ra cỏc hỡnh thức doanh nghiệp mới nhằm thu hỳt sự ủầu tư vốn, cụng nghệ, nhõn lực… từ những cỏ nhân, tổ chức nước ngoài vào nền kinh tế Việt Nam
- Quỏ trỡnh CNH-HĐH nền kinh tế quốc dõn cần một khối lượng lớn vốn ủầu tư, song nhu cầu về vốn cho phỏt triển kinh tế của Việt Nam ủó vựot xa khả năng cung cấp vốn của nền kinh tế. Do ủú, Đảng và Nhà nước ta ủó cú quyết sỏch mở cửa nền kinh tế, hội nhập vào nền kinh tế thế giới, thu hỳt vốn ủầu tư nước ngoài.
- Thừa nhận cỏc doanh nghiệp cú vốn ủầu tư nước ngoài chớnh là ủũi hỏi khỏch quan, là phương thức thuận lợi và thớch hợp nhất ủể tiếp thu những thành tựu khoa học kỹ thuật và học hỏi những kỹ năng, kỹ thuật cũng như kinh nghiệm quản lý kinh tế.
b. Vai trũ của cỏc doanh nghiệp cú vốn ủầu tư nước ngoài
- Đõy là con ủường nhanh nhất, ngắn nhất ủể giải quyết việc làm cho ủụng ủảo người lao ủộng, nhờ ủú mà ổn ủịnh ủời sống nhõn dõn, ổn ủịnh chớnh trị.
- Đõy cũng là con ủường nhanh nhất, ngắn nhất ủể nước ta sớm bắt kịp trỡnh ủộ khoa học cụng nghệ tiờn tiến, hiện ủại của thế giớ. Bởi thụng qua quỏ trỡnh ủầu tư, cỏc nhà ủầu tư nước ngoài sẽ mang vào Việt Nam trang thiết bị hiện ủại, bớ quyết cụng nghệ sản xuất, cụng nghệ quản lý kinh doanh, chất xỏm ứng dụng
…Nếu biết tiếp thu một cỏch cú chon lọc, cỏc doanh nghệip cú vốn ủầu tư nước ngoài sẽ tiếp cận nhanh chúng và hiệu quả, tạo ra ủược một mụi trường trớ tuệ cụng nghiệp hiện ủại cho việc ủào tạo nguồn nhõn lực cho ủất nước sau này.
- Doanh nghiệp cú vốn ủầu tư nước ngoài là những khỏch hàng tiềm năng ủể Việt Nam xuỏt khẩu tại chỗ những hàng hoá, nguyên liẹu, tài nguyên có số lượng ít, phân bố rải rác và khó bảo quản. Đồng thời, việc tăng cường thu hỳt ủầu tư nước ngoài hướng về xuất khẩu ủó tạo thuận lợi cho việc tiếp cận và mở rộng thị trường quốc tế, nâng cao năng lực xuất khẩu của Việt Nam.
OnThiCongChuc.Tk
- Doanh nghiệp cú vốn ủầu tư nước ngoài là một phương cỏch ủể thu hỳt vốn ủầu tư nước ngoài, là nguồn vốn quan trọng cho ủầu tư phỏt triển, cho quỏ trỡnh cụng nghiệp hoỏ-hiện ủại húa, gúp phần tớch cực thỳc ủẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế của ủất nước.
- Doanh nghiệp cú vốn ủầu tư nước ngoài, ủặc biệt là cỏc liờn doanh, cũn là ủịa thế thuận lợi, tạo cơ hội ủể Nhà nước ta thực hiện cỏc ý ủồ quản lý theo hướng cú lợi cho mỡnh. Thụng qua người ủại diện vốn của Nhà nước trong cỏc liờn doanh, với vị trớ cổ ủụng thành viờn Hội ủồng quản trị…nhà nước cú thể tỏc ủộng ớt nhiều lờn hoạt ủộng của cụng ty, giỏm sỏt thường xuyờn cỏc hành vi kinh tế và ủiều chỉnh một cỏch giỏn tiếp hoạt ủộng của cỏc nhà ủầu tư nước ngoài.