CHƯƠNG 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI VÀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC
1.3. Kinh nghiệm quản lý thu BHXH bắt buộc của các nước trên thế giới và một số địa phương ở Việt Nam
1.3.3. Bài học từ kinh nghiệm quản lý thu BHXH bắt buộc
Từ kinh nghiệm của một số nước và một số địa phương về quản lý thu BHXH bắt buộc có thể vận dụng để tăng cường quản lý thu BHXH bắt buộc ở Việt Nam, TP.
Hồ Chí Minh và Quận Gò Vấp. Cụ thể:
1.3.3.1. Bài học rút ra từ kinh nghiệm quản lý thu các nước trên thế giới
- So với tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của một số nước trên thế giới thì tỷ lệ thu BHXH bắt buộc của Việt Nam ở mức trung bình. Tuy nhiên, có sự chênh lệch nhiều giữa tỷ lệ đóng của NLĐ và người SDLĐ; NLĐ đóng 8%, người SDLĐ đóng 18%;
trong khi đó ở một số nước như Đức và Singapore thì tỷ lệ đóng giữa NLĐ và người SDLĐ tương đương với nhau, thậm chí NLĐ còn phải đóng cao hơn cả người SDLĐ.
- Ở một số nước giữa cơ quan BHXH và cơ quan thuế có mối quan hệ chặc chẽ với nhau, mức tiền lương đóng thuế cũng chính là mức tiền lương đóng BHXH.
Như vậy, sẽ hạn chế được các trường hợp đóng BHXH không đúng với mức lương thực tế, làm giảm nguồn thu.
- BHXH ở Mỹ được xem như là một loại thuế, các trường hợp trốn đóng hoặc gian lận đều bị xử lý nặng bằng cách phạt từ 2 - 10% trên tổng số tiền chậm nộp, nếu trốn đóng thì tùy theo mức độ có các biện pháp xử lý khác nhau, nặng nhất là Chủ DN có thể bị xử phạt ở tù.
- Cần có sự phân chia ra việc quản lý và thực hiện các chế độ BHXH, không để một tổ chức cùng lúc thực hiện nhiều chế độ, mỗi tổ chức chỉ thực hiện và chịu trách nhiệm cho một số chế độ nhất định. Ở Đức, ngoài quy định NLĐ tham gia BHXH để đảm bảo các chế độ hưu trong hệ thống BHXH của Nhà Nước chi trả, thì NLĐ có thể tham gia vào nhiều hệ thống BHXH tư nhân khác để có mức thụ hưởng cao hơn. Khi có nhiều tổ chức BHXH cùng tham gia thực hiện các chế độ BHXH bao gồm cả các tổ chức BHXH tƣ nhân, sẽ tránh đƣợc việc độc quyền, giúp cho hoạt động BHXH có hiệu quả hơn và NLĐ có cơ hội được thụ hưởng BHXH tốt hơn.
32
- Giữa cơ quan BHXH và NLĐ cần có mối liên hệ với nhau, trường hợp đơn vị SDLĐ thu tiền đóng góp BHXH của NLĐ nhƣng không nộp cho cơ quan có thẩm quyền thì cần phải thông báo cho NLĐ biết. Ở Việt nam, thường thì khi chủ doanh nghiệp bỏ trốn hoặc khi NLĐ nghỉ việc không nhận đƣợc sổ BHXH thì mới biết đơn vị SDLĐ nợ tiền cơ quan BHXH.
1.3.3.2. Bài học rút ra từ kinh nghiệm quản lý thu của các địa phương có thể vận dụng tại BHXH quận Gò Vấp
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác BHXH, BHYT cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành có liên quan, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra liên ngành để phát hiện kịp thời những trường hợp trốn đóng và nợ BHXH, BHYT. Cơ quan có thẩm quyền cần phối hợp với cơ quan BHXH đồng cấp tổ chức những cuộc gặp gỡ đối thoại trực tiếp để nắm rõ và hiểu đƣợc tâm tƣ nguyện vọng, những khó khăn của đơn vị SDLĐ và NLĐ để công tác quản lý thu BHXH đƣợc thực hiện có hiệu quả.
- Phải mở rộng đối tƣợng tham gia BHXH bắt buộc làm cho nguồn quỹ BHXH đƣợc dồi dào, đảm bảo an toàn quỹ BHXH trong thời gian dài. Phối hợp với Cục thuế để lấy danh sách đơn vị đóng thuế nhƣng chƣa tham gia BHXH nhằm khai thác đơn vị mới tham gia BHXH.
- Thành lập các Tổ thu nợ chuyên đi đốc thu BHXH và khởi kiện ra Tòa án đối với những doanh nghiệp chây ỳ, cố tình trốn đóng BHXH. Tăng cường phối hợp với các cấp, các ngành tiến hành thanh tra diện rộng trong đó có lĩnh vực thực hiện chính sách BHXH để sớm phát hiện ra các trường hợp gian lận và trốn đóng BHXH.
- Cần có những cuộc cải cách đột phá nhƣ ở Kom Tum về cải cách thủ tục hành chính nhƣ thỏa thuận giữa cơ quan BHXH và đơn vị SDLĐ về thời gian tiếp nhận và trả hồ sơ BHXH; hoặc cử cán bộ thuộc bộ phận tiếp nhận và quản lý hồ sơ trực tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính tại đơn vị.
33
TÓM TẮT CHƯƠNG 1
Trong chương 1, tác giả trình bày về khái niệm, đối tượng, đặc điểm, chức năng, vai trò và các chế độ của BHXH bắt buộc. Tiếp đến, tác giả trình bày về khái niệm, vai trò, nội dung cơ bản về quản lý thu; một số chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý thu BHXH. Trên cơ sở khảo sát ý kiến của 172 cán bộ viên chức trực tiếp làm công tác quản lý thu BHXH trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, tác giả đã tổng hợp kết quả khảo sát và đưa ra một số yếu tố được cho là có ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc.
Từ kinh nghiệm về quản lý thu của một số nước trên thế giới như Mỹ, Đức, Singapore và một kinh nghiệm về quản lý thu BHXH của các địa phương như: thành phố Hà Nội, thành phố Đà Nẵng và tỉnh Kon Tum. Trên cơ sở đó, rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, thành phố Hồ Chí Minh mà cụ thể là Quận Gò Vấp về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc.
34