Chương 3: NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN HÌNH TƯỢNG TÁC GIẢ
3.4.2. Một số thể thơ khác
Bên cạnh sự thành công trong việc sử dụng thể thơ tự do, song những thể thơ cũ năm chữ, bảy chữ, tám chữ vẫn được Lưu Quang Vũ sử dụng trong các tập thơ của ông. Theo số liệu thống kê ở trên, chúng ta thấy các bài thơ viết theo thể năm chữ, bảy chữ, tám chữ chiếm tỉ lệ rất ít, nhƣng chúng đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
* Thể thơ năm chữ
Thơ năm chữ là hình thức quen thuộc của thơ ca hiện đại, đã đƣợc rất nhiều nhà thơ hiện đại lựa chọn để sáng tác. Có thể nhắc đến bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải, Sóng của Xuân Quỳnh ... Trong số các bài thơ của Lưu
86
Quang Vũ chỉ có sáu bài thơ năm chữ, chiếm 5,2%. Thơ năm chữ của Lưu Quang Vũ, không nhiều nhưng đã để lại trong lòng người đọc những vần thơ đầy ắp tâm sự, cảm động, giàu ý nghĩa. Có những bài thơ Lưu Quang Vũ tạo đƣợc ấn tƣợng bởi hình ảnh thơ trong sáng, mát lành, bởi phép so sánh trùng điệp. Đó là một cảm giác trong trẻo thanh bình, của một buổi chiều Hà Nội.
Một khoảnh khắc hiếm hoi giữa những trận đánh hiện lên:
Chiều xuống cánh chim bay Như nụ cười thoáng gặp Nhƣ vầng trăng mới mọc Nhƣ mối tình mới yêu
(Chiều)
Chúng ta, cũng thấy hiện lên hình ảnh của cuộc sống tươi nguyên trong không gian đó, cùng với đó là hình ảnh của nhân vật trữ tình hiện lên thật đời thường:
Không ai nói chi nhiều Chỉ phà sang, sóng hát Anh vào trong phố mát Khói đạn áo còn lem Trời vụt sao hôm lên Bừng theo muôn mắt đợi Mở cửa phòng ra em Để chiều thêm chói lói
(Chiều)
Có bài thơ nhƣ một câu chuyện nhỏ, một lời giãi bày của tình yêu tha thiết, cuồng nhiệt, đắm đuối:
Anh hôn từng ngón tay Anh hôn làn tóc xõa Trên trán buồn âm u
87
Anh hôn lên đôi mắt Môi chạm vào bao la Ôm em trong vạt áo Nhƣ hoa hồng ngày xƣa
(Thơ tình viết về một người đàn bà không có tên II) Những khát khao, khắc khoải, chờ mong, rồi thất vọng, cũng được Lưu Quang Vũ dùng thể thơ năm chữ để giãi bày:
Đã qua cả ngày hè chờ em, em chẳng tới hết mùa thu ngắn ngủi bây giờ đông đã sang.
(Em sang bên kia sông)
Lưu Quang Vũ viết về con với tất cả sự dịu dàng, nâng niu và chiều chuộng trên những trang thơ năm chữ. Ông chắt chiu từ niềm vui buổi chiều đi đón con, đến những lời ru đã cũ của cha để gửi gắm vào đó biết bao yêu thương:
Sau mỗi ngày bận rộn Bố có niềm vui lớn Buổi chiều đi đón con
(Buổi chiều đón con) Ôi ngày mai của con
Chắc sẽ nhiều mới lạ Bố mẹ thì sẽ già Nhƣ lời ru đã cũ
Chẳng đƣợc cùng con qua Những mùa thu mùa hạ Dòng sông và biển cả Cánh buồm nào chờ con?
(Thằng Mí)
88
Đọc thơ năm chữ của Lưu Quang Vũ, chúng ta thấy có sự đối lập giữa dung lƣợng ngắn, nhỏ hẹp của câu chữ với sự tràn trề mãnh liệt của tình cảm, cảm xúc. Đây chính là một khám phá sáng tạo của Lưu Quang Vũ.
* Thể thơ bảy chữ, tám chữ
Thể thơ bảy chữ, tám chữ xuất hiện nhiều trong thơ ca truyền thống, nhưng lại ít xuất hiện trong thơ Lưu Quang vũ. Nhưng những bài thơ này, vẫn tạo cho người đọc những ấn tượng khó quên. Thơ Lưu Quang Vũ đầy ắp những hình ảnh đẹp, bởi cảm xúc chan chứa trong mỗi trang thơ:
Đêm tím nhòe đi hoa mận rơi Cỏ mềm rạo rực gót chân nai Lòng anh hồi hộp nhƣ con suối Thao thức mùa xuân giữa đất trời
(Mùa xuân lên núi) Thơ Lưu Quang Vũ mang theo nỗi nhớ của sự đợi chờ:
Ở nơi ấy có một đồi mua chín Có con đường đất mịn mát chân đi Ở nơi ấy có một rừng bưởi chín Có người em bé nhỏ ngóng ta về
(Nơi ấy)
Những bài thơ tám chữ, Lưu Quang Vũ có thiên hướng sử dụng nhịp thơ chậm rãi, đều đều khiến cho các bài thơ của ông có vẻ buồn buồn, lặng lặng:
Hoa tìm mùa xuân suốt đời chẳng gặp Anh suốt đời chẳng gặp sắc tầm xuân Em hồn nhiên em chẳng biết anh buồn Em cứ kể về loài hoa bé nhỏ
Những chùm hoa nở bừng trong gió Những chùm hoa ngày cũ chết lâu rồi
(Hoa tầm xuân)
89
Ở thể thơ tám chữ, Lưu Quang Vũ vẫn viết theo cách của riêng ông. Đôi khi ông phá cách, tạo phong cách riêng để không dễ lẫn. Đây là nét đặc trƣng trong thể thơ tám chữ của ông. Trong bài thơ Mùa thu ấy vẫn còn nguyên ở đó, có mười tám câu trong đó có mười bảy câu tám chữ và một câu bảy chữ: Điều anh không biết nói hôm nay. Hay trong bài thơ Tiếng Việt, chúng ta cũng thấy sự phá cách đó:
Tiếng thao thức lòng trai ôm ngọc sáng Dưới cát vùi sóng dập chẳng hề nguôi Tiếng tủi cực kẻ ăn cầu ngủ quán
Thành Nguyễn Du vằng vặc nỗi thương đời (tám chữ)
Mỗi sớm dậy nghe bốn bề thân thiết
Người qua đường chung tiếng Việt cùng tôi
Nhƣ vị muối chung lòng biển mặn (bảy chữ) Như dòng sông thương mến chảy muôn đời
Dù ở bất cứ thể thơ nào, nhà thơ cũng có những đóng góp cho sự phát triển đa dạng hóa của các thể thơ. Ở thể thơ nào thì Lưu Quang Vũ cũng đều viết theo mạch cảm xúc. Cảm xúc nhà thơ không bị gò ép vào số chữ, có lẽ vì thế mà thơ ông luôn phóng túng, bay bổng.
Tiểu kết: Trên phương diện nghệ thuật hình tượng tác giả trong thơ Lưu Quang Vũ đƣợc thể hiện khá đa dạng. Qua sự xuất hiện những hình ảnh biểu tƣợng, các biểu tƣợng trong thơ luôn đồng hành với tâm trạng nhà thơ. Một hệ thống ngôn ngữ giàu sắc thái biểu đạt và giàu tính tạo hình, giọng điệu thơ đa dạng, độc đáo cùng với hệ thống thể thơ đa dạng về thể loại. Tất cả những yếu tố này, tác động đến việc tạo ra ý nghĩa biểu trƣng nhiều mặt cho hình tƣợng tác giả trong thơ Lưu Quang Vũ. Chính những điều đó, góp phần quan trọng định hình phong cách thơ Lưu Quang Vũ.
90