- Nhân tố bên trong:
+ Vị trí địa lí:
+ Tài nguyên thiên nhiên:
+ Điều kiện kinh tế - xã hội:
Có ảnh hưởng rất quan trọng đến tổ chức lãnh thổ công nghiệp
- Nhân tố bên ngoài:
+ Thị trường:
+ Sự hợp tác quốc tế
có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
sản xuất cũng như các hình thức tổ chức lãnh thổ và bộ mặt kinh tế của đất nước nói chung và các vùng nói riêng.
Chuyển giao kinh nghiệm tổ chức, quản lí đến các nước đang phát triển đã và đang trở thành yêu cầu cầu cấp thiết. Kinh nghiệm quản trị giỏi không chỉ giúp cho từng doanh nghiệp làm ăn phát đạt, mà còn mở ra cơ hội cho họ hợp tác chặt chẽ với nhau, tạo ra sự liên kết bền vững trong một hệ thống sản xuất kinh doanh thống nhất. Chính sự liên kết đó là tiền đề để hình thành các không gian công nghiệp cũng như các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp.
* Hoạt động 3: Tìm hiểu điểm công nghiệp.
Hình thức: Cá nhân/ lớp.
Bước 1: HS dựa vào kiến thức đã học ở lớp 10, kiến thức trong bài học và bản đồ công nghiệp chung (hoặc Atlat Địa lí Việt Nam):
? Hãy nêu đặc điểm chính của điểm công nghiệp.
? Xác định một số điểm công nghiệp.
Bước 2: HS trả lời, GV chuẩn kiến thức.
* Hoạt động 4: Tìm hiểu khu công nghiệp
Hình thức: Cá nhân/ lớp.
Bước 1: HS dựa vào SGK, Bản đồ công nghiệp chung (hoặc At lat Địa lí Việt Nam) hãy:
? Nêu đặc điểm khu công nghiệp, tình hình phát triển các khu công nghiệp ở nước ta.
? Tại sao khu công nghiệp lại phân bố chủ yếu ở Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Hồng và duyên hải miền Trung.
(Đây là khu vực có vị trí địa lí thuận
3) Các hình thức chủ yếu của tổ chức lãnh thổ công nghiệp:
a) Điểm công nghiệp:
- Đặc điểm:
+ Đồng nhất với một điểm dân cư.
+ Gồm từ một đến hai xí nghiệp nằm gần khu nguyên liệu - nhiên liệu công nghiệp, hoặc vùng nguyên liệu nông sản.
+ Không có mối liên hệ với các xí nghiệp.
- Nước ta có nhiều điểm công nghiệp:
Các điểm công nghiệp đơn lẻ thường hình thành ở các tỉnh miền núi của Tây Bắc, Tây Nguyên
b) Khu công nghiệp:
- Đặc điểm:
+ Có ranh giới địa lí xác định, vị trí thuận lợi.
+ Chuyên sản xuất công nghiệp và thực hiện các dịch vụ hỗ trợ sản xuất công nghiệp.
+ Không có dân cư sinh sống.
- Khu công nghiệp được hình thành ở nước ta từ những năm 90 (thế kỉ XX).
Đến tháng 8 năm 2007, cả nước có 150 khu công nghiệp tập trung, khu chế xuất, khu công nghệ cao.
- Các khu công nghiệp phân bố không
lợi cho phát triển sản xuất, cho việc xuất và nhập hàng hóa, máy móc thiết bị.
- Có kết cấu hạ tầng tốt, đặc biệt về giao thông vận tải, thông tin liên lạc, khả năng cung cấp điện nước
- Có nguồn lao động đông, dồi dào với chất lượng cao.
- Có thị trường tiêu thụ rộng lớn cả trong và ngoài nước.
- Các ngành kinh tế phát triển ở trình độ cao hơn ở các vùng khác.
- Các nguyên nhân khác: cơ chế quản lí có nhiều đổi mới, năng động, sự có mặt của một số loại tài nguyên.)
Bước 2: HS trả lời, bổ sung, GV chuẩn kiến thức.
* Hoạt động 3: Tìm hiểu trung tâm công nghiệp.
Hình thức: Cá nhân/ lớp.
Bước 1: GV yêu cầu HS:
? Trình bày đặc điểm của trung tâm công nghiệp.
? Cách phân loại trung tâm công nghiệp.
? Dựa vào bản đồ công nghiệp chung (hoặc Atlat Địa lí Việt Nam) hãy xác định các trung tâm công nghiệp lớn và cơ cấu ngành của mỗi trung tâm.
Bước 2: HS trả lời, bổ sung, GV chuẩn kiến thức.
TP Hồ Chí Minh và Hà Nội trở thành hai trung tâm công nghiệp lớn nhất nước ta, vì:
- Có vị trí địa lí thuận lợi: Hà Nội nằm ở trung tâm của đồng bằng sông Hồng, trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, lại nằm gần những vùng giàu tài nguyên khoáng sản, lâm sản và thủy điện. TP Hồ Chí Minh ở trung tâm của Đông Nam Bộ, một vùng kinh tế năng động và phồn thịnh của đất nước, nằm ở trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Tiếp giáp với những vùng giàu tài nguyên, nằm gần những tuyến giao
đồng đều:
+ Tập trung ở Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Hồng, Duyên hải miền Trung.
+ Các vùng khác còn hạn chế.
c) Trung tâm công nghiệp:
- Đặc điểm:
+ Gắn với đô thị vừa và lớn, có vị trí địa lí thuận lợi.
+ Bao gồm khu công nghiệp, điểm công nghiệp và nhiều xí nghiệp công nghiệp có mối quan hệ chặt chẽ về sản xuất và kĩ thuật.
+ Có các xí nghiệp hạt nhân.
+ Có các xí nghiệp phụ trợ và bổ trợ.
- Dựa vào sự phân công lao động có các trung tâm công nghiệp có ý nghĩa:
+ Quốc gia gồm có TP Hồ Chí Minh và Hà Nội.
+ Vùng Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ.
+ Địa phương như Việt Trì, Thái Nguyên, Vinh, Nha Trang.
- Dựa vào giá trị sản xuất có trung tâm công nghiệp:
+ Rất lớn (TP Hồ Chí Minh)
+ Lớn ( Hà Nội, Hải Phòng, Biên Hòa, Vũng tàu).
+ Trung bình (Việt trì, Đà Nẵng, Cần Thơ...).
d) Vùng công nghiệp:
Có 6 vùng
- Vùng 1: Các tỉnh thuộc Trung Du và
thông quốc tế.
- Là hai thành phố có số dân đông nhất, năm 2006, số dân của Hà Nội là 3,2 triệu người, TP Hồ Chí Minh là 6,1 triệu người, chất lượng nguồn lao động dẫn đầu cả nước, đặc biệt là TP Hồ Chí Minh.
- Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất hoàn thiện nhất cả nước. Đây cũng chính là đầu mối giao thông vận tải lớn nhất nước ta.
- Là hai vùng thu hút mạnh nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài.
- Các nguyên nhân khác: Có nhiều chính sách năng động trong phát triển kinh tế, đối với Hà Nội còn là thủ đô của nước ta Vùng công nghiệp: (HS tự tìm hiểu trong SGK)
miền núi Bắc Bộ (trừ Quảng Ninh)
- Vùng 2: Các tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng và Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh.
- Vùng 3: Các tỉnh từ Quảng Bình đến Ninh Thuận.
- Vùng 4: Các tỉnh thuộc Tây Nguyên (trừ Lâm Đồng).
- Vùng 5: Các tỉnh Đông Nam Bộ, Bình Thuận, Lâm Đồng.
- Vùng 6: Các tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long.
Đặc điểm chính:
- Quy mô lãnh thổ lớn nhất trong các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp, nhưng ranh giới không mang tính pháp lí.
- Có thể bao gồm tất cả các hình thức lãnh thổ công nghiệp từ thấp đến cao và giữa chúng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau về sản xuất, công nghệ, kinh tế,..
- Có một số nhân tố tạo vùng tương đồng.
- Có một hoặc vài ngành công nghiệp chủ đạo tạo nên hướng chuyên môn hoá của vùng.
- Thường có một trung tâm công nghiệp lớn mang tính chất tạo vùng và là hạt nhân cho sự phát triển của vùng.
3. Củng cố:
- Bài tập trắc nghiệm.Chọn ý đúng nhất trong các câu sau:
Câu 1. Hình thức trung tâm công nghiệp không thấy xuất hiện ở vùng:
A. Tây Nguyên và Trung du miền núi phía Bắc B. Tây Nguyên
C. Đồng bằng sông Cửu Long D. Bắc Trung Bộ
D. Cơ sở hạ tầng
Câu 2. Nhân tố tác động mạnh tới hướng công nghiệp hoá và chi phối trực tiếp tới tổ chức lãnh thổ công nghiệp nước ta là:
A. Vị trí địa lí
B. Cơ sở hạ tầng - cơ sở vật chất kĩ thuật C. Dân cư
D. Thị trường bên ngoài
Câu 3. Hình thức trung tâm công nghiệp không thấy xuất hiện ở vùng:
A. Tây Nguyên và Trung du miền núi phía Bắc B. Tây Nguyên
C. Đồng bằng sông Cửu Long D. Bắc Trung Bộ
Câu 4. Nhân tố tác động mạnh tới hướng công nghiệp hoá và chi phối trực tiếp tới tổ chức lãnh thổ công nghiệp nước ta là:
A. Vị trí địa lí
B. Cơ sở hạ tầng - cơ sở vật chất kĩ thuật C. Dân cư
D. Thị trường bên ngoài 4. Dặn dò:
- Làm bài tập trong SGK
Ngày giảng lớp Sí số Học sinh vắng