B. Các bớc lên lớp
I. Đọc – hiểu văn bản
1. Long Quân cho nghĩa quân mợn gơm thần:
a. Hoàn cảnh mơm:
+ Giặc Minh đô hộ nớc Nam Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy chống lại, lực lợng yếu
+ Đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mợn gơm để đánh giặc
=> Tính chất chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn
40
nghĩa quân mợn gơm có ý nghĩa gì?
(Việc cho mợn guơm cho thấy cuộc khởi nghĩa có tính chất chính nghĩa đã đợc tổ tiên, thần thiêng ủng hộ, giúp đỡ. Nhng đó là gơm thần nên không thể cho một cách đơn giản, mà phải vòng vèo, quanh co -> chuyển sang ý b)
- Em hãy kể lại quá trình đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mợn gơm?
(Chàng đánh cá Lê Thận bắt đợc lỡi gơm dới nớc. Lỡi gơm khi gặp chủ tuớng Lê Lợi thì sáng rực lên hai chữ
“Thuận thiên” (Thuận theo ý trời) . Lê lợi cùng mọi ngời xem gơm nhng không ai biết đó là báu vật. chủ tớng Lê Lợi trên đờng bị giặc đuổi, thấy
“ánh sáng lạ” - chính là chuôi gơm nạm ngọc – ở ngọn cây đa)
- Những chi tiết này có tính chất nh thế nào? Có tác dụng gì?
- Cách Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn và Lê Lợi mợn Gơm thần có ý nghĩa gì ?
-> Điểm lặng
(Các nhân vật đợc lỡi gơm dới n- ớc, chuôi gơm trên rừng: khả năng cứu nớc có ở khắp nơi, từ miền sông nớc
đến vùng rừng núi, miền ngợc, miền xuôi cùng đánh giặc -> Điểm chốt)
- Chuôi gơm và lỡi gơm hai vật ở xa nhau khi khớp lại thì vừanh in, điều
đó có ý nghĩa gì ?
(Nguyện Vọng của dân tộc là nhất trí, nghĩa quân trên duới một lòng.
b. Cách cho mợn:
+ Lê Thận bắt đợc lỡi gơm dới n- íc
+ Lê Lời bắt đợc chuôi gơm trong rõng
=> Chi tiết tởng tợng kỳ ảo Từ miền xuôi đến miền núi, nhân dân đều một lòng cứu nớc.
+ Tra gơm vào chuôi thì vừa nh in:
Hợp nhất sức mạnh ở khắp nơi, trên dới đồng lòng đánh giặc cứu nớc (tính chất nhân dân của cuộc khởi nghĩa)
41
Trong sự kiện này, ta nhớ lại âm vang tiếng của cha ông “Kẻ miền núi.... lời hẹn”)
- Câu nói của Lê Thận khi dâng g-
ơm lên Lê Lợi có ý nghĩa gì?
(Khằng định, đề cao vai trò “minh chủ”, “chủ tớng“ của Lê Lợi. Khẳng
định quyết tâm tự nguyện chiến đấu, hy sinh vì sự nghiệ cứu nớc, cứu dân của minh chủ Lê Lợi, của Lê Thận và muôn dân Đại Việt)
- Trong tay Lê Lợi gơm thần đã
phát huy tác dụng nh thế nào?
(Sức mạnh của nghĩa quân đợc dâng lên gấp bội nhờ có gơm thần.
Lòng yêu nớc, căm thù giặc, đoàn kết quân dân lại đợc trang bị vũ khí thần diệu là nguyên nhân dẫn đến thắng lợi hoàn toàn. Đó là thắng lợi của chính nghĩa, của lòng dân, ý trời hoà hợp)
* Đức Long Quân cho mợn gơm thần để Lê Lợi cùng nghĩa quân làm nên chiến thắng. Vậy thì lúc nào ngời
đòi lại gơm. Vì sao? Chúng ta sang phần 2 của bài học.
- Vì sao Long Quân đòi uơm báu?
(Vì chiến tranh kết thúc, đất nớc trở lại thanh bình. Giờ đây, thứ mà muôn dân Đại Việt cần hơn là cái cày, cái cuốc, cần cuộc sống lao động, xây dựng đất nớc của mình vừa qua 10 năm binh hoả. Bởi vậy, sứ giả của Long Quân: Thần Kim Quy – Rùa Vàng mới hiện lên trên sóng hồ Lục Thuỷ để đòi lại gơm báu).
- Cảnh đòi gơm và trao gơm đã
c. Kết quả
Thanh Gơm tung hoành, quân Minh bạt vía
=> Đất nớc không còn bóng giặc
2. Lê Lợi trả gơm – Sự tích Hồ gơm.
+ Đất nớc thanh bình; Lê Lợi lên ngôi vua dời đô về Thăng Long
+ Lê Lợi dạo chơi trên hồ + Rùa Vàng nhô đầu lên cao và 42
diễn ra nh thế nào?
(Nhân dịp vua Lê Lợi ngự thuyền rộng dạo chơi trên Hồ Tả Vọng, một năm sau khi đuổi hết giặc Minh, Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gơm thần. Khi thuyền vua đến giữa hồ rùa Vàng nhô lên, vua thấy lỡi gơm thần
đeo bên ngời động đậy, Rùa Vàng nhô
đầu lên cao tiến về phía thuyền vua...
nói: “Xin bệ hạ hoàn gơm lại cho Long Quân. Vua trao gơm, rùa đớp lấy lặn xuèng”)
-? Nhng tại sao nhận gơm ở Thanh Hoá, trả gơm lại ở Thăng Long?
(Bởi vì mở đầu cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Thanh Hoá, còn nơi kết thúc cuộc kháng chiến lại chính ở Đông Đô.
Nếu để nơi nhận và trả gơm là một chỗ thì mới không hợp lý. Hoàn kiếm thần ở Hồ Tả Vọng thủ đô, trung tâm chính trị, văn hoá của cả nớc là để mở ta một thời kỳ mới – thời kỳ hoà bình lao
động dựng xây ; để tên con Hồ Thủ Đô
từ nay đợc đổi Thành Hồ Gơm hay Hồ Hoàn Kiếm; một cái tên độc đáo và rất có ý nghĩa: từ một địa phơng vơn rộng ra cả nớc).
-? Nhận xét chi tiết Rùa Vàng nổi lên nói tếng ngời và đòi gơm?
(Chi tiết kỳ lại mang lại ý nghĩa t- ợng trung. Hình tợng thần Kim Quy – Rùa Vàng, một vị phúc thần từng có công lớn trong việc giúp ADV xây thành Cổ Loa, giữa nớc Âu Lạc từ trớc công nguyên, nay một lần nữa lại xuất hiện giúp vua và dân Đại Việt. Rùa Vùng – hình tợng có nguồn gốc từ
nói “Xin bệ hạ hoàn gơm lại cho Long Qu©n”
+ Vua trao gơm, Rùa Vàng đớp lấy lặn xuống
+ Hồ Tả Vọng -> Hồ Gơm (Hồ Hoàn Kiếm)
Chi tiết tởng tợng kỳ ảo mang ý nghĩa tợng trng
43
văn hoá phơng nam – văn hoá lúa n- ớc. Rùa là một trong “tứ linh”: Long, li, quy, phợng. Rùa tợng trng cho sức mạnh và sự sáng suốt, trầm tĩnh của nhân dân trong lịch sử dựng nớc và giữ
níc.)
-? Việc trả gơm có ý nghĩa gì?
(Điểm lặng)
(Đánh dấu sự toàn thắng hoàn toàn của nghĩa quân Lam Sơn đối với giặc Minh, phản ánh t tởng tình cảm yêu hoà bình đã thành truyền thống của dân tộc ta. Khi có giặc, cần phải cầm gơm đánh giặc, khi hoà bình không cần phải cầm gơm đánh giặc, khi hoà bình không cầm gơm nữa; trả
những kẻ có ý nghĩa cảnh giác, răn đe
đối với những kẻ có ý dòm ngó nớc ta.
Trả gơm cũng có ý nghĩa là gơm vẫn còn đó -> Điểm chốt)
-? Qua những phần phân tích trên, em cảm nhận đợc gì về nội dung và nghệ thuật?
Hoạt động 3
Giao viên chốt lại phần ghi nhớ;
học sinh đọc ghi thớ sgk/43 Hoạt động 4
Học sinh làm phần luyện tập sgk/43
-? Hãy đọc bài án kiến Tây Sơn để thấy rõ tính lặp lại của chi tiết trao g-
ơm thần.
-? Vì sao tác giả dân gian không
để Lê Lợi đợc trực tiếp nhận cả chuôi gơm và lỡi gơm cùng một lúc?
Đánh dấu sự toàn thắng, thể hiện ớc vọng hoà bình, cảnh giác răn
đe những kẻ so ý dòm ngó nớc ta