4.1. Thực trạng khai thác ti ềm năng du lịch ở huyện Cẩm Xuyên
4.1.2. Thực trạng khai thác ti ềm năng du lịch ở huyện Cẩm Xuyên
Khai thác tiềm năng du lịch có ý nghĩa rất quan trọng đối với thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cũng như góp phần bảo tồn tự nhiên, bảo vệ đa dạng sinh học, các di sản lịch sử và văn hóa cộng đồng tại huyện Cẩm Xuyên. Thực tiễn những năm qua, Đảng, Nhà nước từ Trung ương đến địa phương đã quan tâm, thực hiện nhiều giải pháp cho việc khai thác tiềm năng du lịch qua nhiều nội dung như: điều tra và đánh giá tài nguyên du lịch, tạo lập sản phẩm du lịch có lợi thế cạnh tranh, bảo vệ tài nguyên du lịch. Các vấn đề đó được thể hiện cụ thể như sau:
4.1.2.1. Điều tra và đánh giá tài nguyên du lịch
Đề cập đến điều tra và đánh giá tài nguyên du lịch, đề tài tiến hành nghiên cứu 2 nội dung, thứ nhất là về giai đoạn điều tra bên trong và giai đoạn điều tra bên ngoài tài nguyên du lịch, thứ hai công tác đánh giá tài nguyên du lịch.
a) Giai đoạn điều tra bên trong tài nguyên du lịch
Điều tra bên trong về tài nguyên du lịch là giai đoạn tổng hợp các tư liệu văn bản liên quan đến khu vực điều tra như sử liệu, sách vở, báo, tư liệu thống kê, báo cáo, kế hoạch, dự trù, tư liệu quy hoạch đã có và các tài liệu không chính thức. Tháng 2
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 54
năm 2012, phòng nghiệp vụ du lịch - Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh có kết quả điều tra bên trong về các tài nguyên du lịch trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, trong đó huyện Cẩm Xuyên có cả tài nguyên du lịch nhân văn và tài nguyên du lịch tự nhiên, bao gồm các loại hình được tổng hợp khảo sát như sau: miếu, chùa, tháp, khu tưởng niệm, chợ trung tâm, đầm hồ, hang động, biển, khu bảo tồn.
Bảng 4.5. Tổng hợp khảo sát tài nguyên du lịch nhân văn về loại hình miếu, chùa, tháp, khu tưởng niệm
Tên tài
nguyên Tháp Am Chùa Yên Lạc Miếu Nguyễn Biên
Khu lưu niệm cố TBT Hà
Huy Tập Địa chỉ Xã Cẩm Duệ Xã Cẩm
Nhượng Xã Cẩm Huy Xã Cẩm Hưng Thời gian
khai thác 1990 2002 1990 1991
Đặc điểm hiện trạng
đã khai thác, đã trùng tu, có
tổ chức lễ hội
đã khai thác, đã trùng tu, có tổ
chức lễ hội
đã khai thác, đã trùng tu, có tổ
chức lễ hội
đã khai thác, đã trùng tu, Lượng khách
đến
5000 lượt/
năm
15.000 lượt/
năm 5000 lượt/ năm 6000 lượt/ năm Thuộc tính
tài nguyên
Khai thác quanh năm
Khai thác quanh năm
Khai thác quanh năm
Khai thác quanh năm Điều kiện
khai thác Dễ khai thác Dễ khai thác Dễ khai thác Dễ khai thác Nhân vật
được suy tôn
Quan thái giám Lê Am
(triều Lê)
Thờ phật Thượng tướng Nguyễn Biên
Cố TBT Hà Huy Tập
Loại kiến trúc
Kiến trúc phương đông
có điêu khắc
Kiến trúc phương đông có
điêu khắc
Kiến trúc phương đông có
điêu khắc
Kiến trúc phương đông
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 55 Vật liệu xây
dựng đá, vôi đá, gạch, gỗ đá, gạch, gỗ Tranh tre, gỗ Nguồn: Phòng nghiệp vụ du lịch – Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh
Trên thực tế, ở Cẩm Xuyên có rất nhiều tài nguyên du lịch nhân văn về loại hình miếu, chùa chưa được khảo sát.
Bảng 4.6. Kết quả khảo sát tài nguyên du lịch nhân văn về loại hình chợ (chợ trung tâm) – chợ Hội
Địa phương Cẩm Xuyên Lượng khách đến 400.000 lượt/ năm Tên tài nguyên Chợ Hội Thuộc tính tài
nguyên
Khai thác quanh năm Địa chỉ Thị trấn Điều kiện khai
thác Dễ khai thác Thời gian khai
thác Từ thời pháp thuộc Sản phẩm chủ yếu Hàng hóa tổng hợp Đặc điểm hiện
trạng Đã khai thác Thời gian diễn ra Ban ngày, 7 ngày/
tuần Nguồn: Phòng nghiệp vụ du lịch – Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh
Năm 2014, chợ Hội được dỡ bỏ và thay thế bằng trung tâm Trung Tâm Thương Mại Chợ Hội – cơ sở hạ tầng góp phần thu hút khách du lịch.
Bảng 4.7. Tổng hợp khảo sát tài nguyên du lịch tự nhiên về loại hình tài nguyên đầm hồ
Tên tài nguyên Hồ Kẻ Gỗ Hồ sông Rác
Địa chỉ Xã Cẩm Mỹ Xã Cẩm Minh
Thời gian khai thác 1990 2005
Lượng khách đến 8000 lượt/ năm 7.000 lượt/ năm
Hiện trạng Đã khai thác Đã khai thác
Thuộc tính tài
nguyên Khai thác mùa hạ Khai thác xuân, hè Điều kiện khai thác Dễ khai thác Dễ khai thác
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 56 Đặc điểm
Hồ rộng 29km2, có đảo, có bãi tắm, có thảm thực vật bao quanh, khí hậu mát mẻ
Hồ chứa nước Sông Rác (Cẩm Xuyên): Khởi công 03/2/1987, hoàn thành 1/5/1993. Tưới 4800 ha và cấp nước sinh hoạt cho hai huyện Cẩm Xuyên và Bắc Kỳ Anh
Nguồn: Phòng nghiệp vụ du lịch – Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh
Bảng 4.8. Tổng hợp khảo sát tài nguyên du lịch tự nhiên về loại hình tài nguyên hang động, biển, khu bảo tồn
Tên tài nguyên Hang Hồ Qúy Ly Biển Thiên Cầm Khu bảo tồn thiên nhiên hồ Kẻ Gỗ Địa chỉ Thị trấn Thiên
Cầm Thị trấn Thiên Cầm Xã Cẩm Mỹ
Thời gian khai
thác 1990 1995 1990
Lượng khách
đến 40.000 lượt/năm 300.000 lượt/ năm 8000 lượt/ năm
Hiện trạng Sơ khai Đã khai thác Sơ khai
Thuộc tính tài nguyên
Khai thác quanh
năm Khai thác xuân, hè Khai thác mùa xuân, hè
Điều kiện khai
thác Dễ khai thác Dễ khai thác Thuận lợi
Đặc điểm
Có 3 hang, tổng chiều dài hang khoảng 500m
Có 3 bãi tắm, với bãi chính dài hơn 3km, có thể tắm xa bờ hơn 100m
Diện tích: 37.672ha, khu bảo vệ nghiêm ngặt gần 25.000ha Nguồn: Phòng nghiệp vụ du lịch – Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh
Để đưa ra các giải pháp bảo tồn, tôn tạo, giữ gìn tốt các giá trị nhân văn cũng như kết hợp khai thác du lịch có hiệu quả trên địa bàn Cẩm Xuyên, cần thiết phải được kiểm chứng, bổ sung thông qua điều tra bên ngoài hay còn gọi là điều tra dã ngoại.
b) Giai đoạn điều tra bên ngoài và công tác đánh giá tài nguyên du lịch Căn cứ kết quả điều tra bên trong, tổng hợp tài nguyên có tiềm năng khai thác du lịch tiến hành giai đoạn điều tra bên ngoài, điều tra thực tế điều kiện tự
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 57
nhiên, kinh tế - xã hội nhằm thu thập, kiểm chứng tài liệu, phát hiện cái mới, xác định các điều kiện, yếu tố có ảnh hưởng đến tài nguyên du lịch cần điều tra, nghiên cứu. Là nền tảng vững chắc cho công tác đánh giá, mổ xẻ phân tích sâu đối với tài nguyên du lịch và các điều kiện liên quan. Để đưa ra giải pháp xây dựng quy hoạch chung, quy hoạch chi tiết nhằm phát triển du lịch trên địa bàn huyện Cẩm Xuyên có hiệu quả cần căn cứ vào quy mô cần điều tra, khảo sát cũng như nội dung cần đánh giá đã được UBND tỉnh Hà Tĩnh quyết định phê duyệt trước đó.
Trên thực tế, du lịch là một hiện tượng kinh tế - xã hội phức tạp, là ngành kinh tế tổng hợp liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau, nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau của nền kinh tế xã hội.
Trong quá trình triển khai thực hiện các quy hoạch phát triển du lịch ngoài xuất hiện những tình huống về kỹ thuật thì còn có những tình huống về kinh tế, xã hội, môi trường, pháp luật mà nếu không được nhìn nhận, giải quyết tốt thì sẽ gây ra nhiều lãng phí và những hậu quả lâu dài về sau. Vì thế, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã ký Quyết định số 4160, ngày 20/12/2013 về việc chấm dứt hoạt động và thu hồi giấy chứng nhận đầu tư đối với Công ty CP Đầu tư phát triển Thiên Cầm. Công ty CP Đầu tư phát triển Thiên Cầm sau khi được cấp giấy chứng nhận đầu tư số 28121000081 cho dự án khu du lịch Bắc Thiên Cầm với diện tích hơn 260 ha, ngày 18/11/2010 nhưng đến cuối năm 2013 dự án vẫn “nằm trên giấy”, chưa giải phóng mặt bằng xong, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của 147 hộ dân nằm trong vùng quy hoạch, cũng như đến tiến độ, chất lượng dự án đã được quy hoạch và gây lãng phí đối với xã hội.
Thực tế trên cho thấy, chất lượng công tác điều tra, đánh giá còn chưa hiệu quả, chưa đánh giá đúng tài nguyên du lịch và các điều kiện thực tế có liên quan, gây ra nhiều lãng phí cho xã hội cần thiết phải chú trọng đầu tư, nâng cao chất lượng.
4.1.2.2. Tạo lập sản phẩm du lịch có lợi thế cạnh tranh a) Các sản phẩm du lịch huyện Cẩm Xuyên
Sản phẩm du lịch là một tổng thể, bao gồm những vật hữu hình và vô hình.
Ngoài tài nguyên du lịch, sản phẩm du lịch còn là những hàng hóa du lịch, những
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 58
dịch vụ và kinh nghiệm. Ở Cẩm Xuyên, thời gian qua đã mạnh dạn đầu tư xây dựng, mở rộng không gian và đa dạng hóa các sản phẩm du lịch nhằm tăng cao sức hấp dẫn và thu hút khách du lịch đến với Cẩm Xuyên, đặc biệt là du lịch biển Thiên Cầm. Nhưng nhìn chung sản phẩm du lịch Cẩm Xuyên vẫn còn ít, chưa đáp ứng được những nhu cầu ngày càng cao của khách du lịch.
Ta có thể thấy rõ quá trình khai thác và sử dụng các tiềm năng, sản phẩm du lịch ở Cẩm Xuyên qua thời gian. Trước năm 2005: Du lịch tắm biển, nghỉ ngơi, thưởng thức hải sản ở biển Thiên Cầm; Tri ân, du lịch thăm quan và tìm hiểu các di tích lịch sử cách mạng tại Khu lưu niệm cố Tổng bí thư Hà Huy Tập. 2005 – 2010:
Khu du lịch Thiên Cầm phát triển đa dạng hơn về các dịch vụ phao bơi, áo tắm, chụp ảnh, xe lai; Phát triển du lịch tâm linh với đền chùa: chùa Cầm Sơn, chùa Yên Lạc; Du lịch thăm quan, tìm hiểu di tích Tháp Am. Từ 2010 đến nay: Khu du lịch Thiên Cầm hình thành nhiều dịch vụ bổ sung xe thăm quan du lịch, dịch vụ xe đạp đôi, dịch vụ thuyền đi câu trên đảo Bớc, đảo Én; Xuất hiện khu vui chơi giải trí cho trẻ em;
Tổ chức các Lễ khai trương du lịch biển Thiên Cầm với tiêu đề “Thiên Cầm biển nhớ”, “Thiên Cầm biển gọi” với các hoạt động Văn hóa – Văn nghệ – Thể dục, thể thao; Đồng thời kết hợp tổ chức các lễ hội văn hóa dân gian; Tổ chức
“tuần lễ biển và hải đảo” tại khu du lịch Thiên Cầm.
Song, chất lượng các sản phẩm du lịch chưa thật sự tốt, những năm qua biển Thiên Cầm không ngừng khai thác những sản phẩm du lịch mới nhưng về chất lượng thì chưa được tương xứng. Hầu hết quy mô của cơ sở lưu trú nhỏ, còn ít khu vui chơi giải trí, chưa có hệ thống siêu thị, đặc biệt chưa phát triển khu lưu trú và vui chơi cấp cao phục vụ tầng lớp có thu nhập cao.
b) Thực trạng tạo lập sản phẩm có lợi thế cạnh tranh
Sản phẩm du lịch có những tính chất đặc biệt. Dựa trên các tài nguyên du lịch có sẵn để tạo nên các sản phẩm du lịch khác biệt, hấp dẫn khách du lịch thì đòi hỏi người làm kinh doanh du lịch không chỉ cần có kiến thức tổng quát mà còn phải có kiến thức về marketing du lịch. Chính vì lẽ này, đề tài nghiên cứu thực trạng tạo
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 59
lập sản phẩm du lịch có lợi thế cạnh tranh dưới góc độ của những nhà làm marketing, tiến hành phân tích 2 mô hình 4S và 3H theo điều kiện của địa bàn.
Quan điểm du lịch 4S lấy từ bốn chữ cái đầu tiên trong các từ tiếng Anh: Sea (biển), Sun (ánh nắng chói chang), Shop (cửa hàng lưu niệm, mua sắm), Sand (bãi cát tắm nắng đẹp). Dường như du lịch biển Thiên Cầm đáp ứng được 3S trong mô hình 4S, bãi biển Thiên Cầm đẹp với ba bãi cát dài hàng chục km, bãi cát trắng, mịn, thoai thoải, ít lồi lõm, nước biển xanh trong vắt màu ngọc bích và đầy nắng gió. Xét 3S đầu tiên thì đây là thế mạnh của đất Cẩm Xuyên nhưng chưa phải là lợi thế cạnh tranh để làm nên sự khác biệt so với các điểm du lịch trong khu vực Trung Bộ, vì không phải chỉ mỗi Thiên Cầm được ban tặng những thế mạnh này mà cả ở Đà Nẵng, Nha Trang… cũng có và đẹp hơn nhiều, giờ nắng cũng nhiều hơn. Ngoài ra họ đã đi trước quảng bá hình ảnh của họ ra bên ngoài thế giới thì du lịch Thiên Cầm đang trong giai đoạn khởi đầu. Là huyện thuần nông của tỉnh Hà Tĩnh, Cẩm Xuyên chưa phát triển hệ thống cửa hàng lưu niệm, mua sắm phục vụ khách du lịch để lại ấn tượng, tuy nhiên S này có thể phát triển trong tương lai.
Du lịch Thiên Cầm cần phát triển 3S đầu và đẩy mạnh S thứ tư nhưng không thể tạo ra lợi thế cạnh tranh, làm nên sự khác biệt so với các địa phương khác trên đất Trung Bộ ít nhất là trong tương lai gần.
Quan điểm du lịch 3H bao gồm Hotel (chỗ lưu trú, cơ sở hạ tầng), Health (lành mạnh, sức khỏe) và Humanity (nhân văn). Nếu xét riêng từng chữ H thì rõ ràng tại thời điểm hiện tại du lịch Cẩm Xuyên khó cạnh tranh được với các điểm đến nổi tiếng trong khu vực vì cơ sở hạ tầng du lịch nơi đây chưa được hoàn chỉnh, yếu tố sức khỏe chưa được đề cao và tính nhân văn còn bỏ ngõ. Cẩm Xuyên các khách sạn tập trung chủ yếu ở biển Thiên Cầm, số lượng khách sạn còn hạn chế và chất lượng khách sạn còn kém chưa cạnh tranh được các khách sạn ở Sầm Sơn (Thanh Hóa) thì khó mà cạnh tranh lại với những nơi khác.
Hiện nay, ngoài mục đích du lịch công vụ, hầu hết khách đi du lịch vì mục đích hưởng thụ, đi nghỉ dưỡng để bù đắp vào sự mất mát sau khoảng thời gian dài làm việc căng thẳng, nhàm chán và cật lực cùng với những áp lực lo toan trong cuộc
Học viện Nông nghiệp Việt Nam – Luận văn Thạc sỹ Khoa học Kinh tế Page 60
sống hiện đại làm cho con người mất thăng bằng thật sự, gây nên chứng bệnh thời đại, đó là chứng bệnh căng thẳng thần kinh (stress). Người ta cần sự thanh thản và muốn tìm về với thiên nhiên, muốn được tận hưởng những phút giây yên tĩnh để thư giãn tinh thần, được nhìn lại cảnh thiên nhiên núi non hùng vĩ, hoang sơ, đi tìm cái màu xanh của núi rừng, của biển cả để xua đi cái xám xịt của khói bụi, của bê tông cốt thép, sự nặng nề của những nhà máy, công xưởng và những tòa nhà chọc trời.
Mong muốn này Cẩm Xuyên có thể đáp ứng được, một mảnh đất thuần nông, rừng núi và biển cả còn hoang sơ, nơi đây con người vẫn giữ được nét chân thành, thuần hậu, giản dị, mộc mạc đậm chất người Hà Tĩnh nhưng mang lại cho du khách sự thoải mái, thời gian nghỉ dưỡng tốt, trong bài thơ “Gửi em cô thanh niên xung phong” của Phạm Tiết Duật có viết: “Cái miệng em ngoa cho bạn cười giòn. Tiếng Hà Tĩnh nghe buồn cười đáo để. Anh lặng người như trôi trong tiếng ru”. Cẩm Xuyên đang có thế mạnh với H thứ 2 là lành mạnh, sức khỏe. Tuy nhiên các dịch vụ nghỉ dưỡng ở Cẩm Xuyên chưa hoàn thiện, chưa thể cạnh tranh được với khu nghỉ dưỡng Bà Nà tại Đà Nẵng.
Cẩm Xuyên, là mảnh đất giàu truyền thống văn hóa, là vùng đất địa linh nhân kiệt. Thời nào Cẩm Xuyên cũng có những người con ưu tú từ các quan văn, quan võ, danh tướng lừng lẫy trong các triều đại phong kiến đến những nhà cách mạng lỗi lạc, Anh hùng quân đội trong hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm.
Con em Cẩm Xuyên ngoài truyền thống yêu nước sâu sắc còn giữ cho mình đức tính cần cù, chịu thương, chịu khó. Cùng với những giá trị nhân văn khác mà cha ông đã để lại giúp du lịch Cẩm Xuyên đa dạng, phong phú hơn nhưng điều này vẫn chưa phải là lợi thế.
Đến thời điểm hiện tại, dù xét mô hình 4S hay 3H thì vẫn chưa tìm thấy ở Cẩm Xuyên sản phẩm du lịch có lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, vẫn có thể tận dụng khai thác để làm nên sự khác biệt của một vùng du lịch mà không nơi nào có thể sao chép được, khi kết hợp 2 H cuối là tính nhân văn và lành mạnh.