Dựa vào độ âm điện của các nguyên tố trong hệ thống tuần hoàn, nhận
thấy:
1. Trong một phân nhóm chính của hệ thống tuần hoàn, độ âm điện của
các nguyên tố giảm dần theo chiều từ trên xuống dưới.
2. Trong một chu kỳ, độ âm điện tăng dần theo chiều từ trái sang phải.
3. Đối với dãy nguyên tố chuyển tiếp, độ âm điện tăng dần khi điện tích
hạt nhân nguyên tử tăng.
* Sử dụng các thang độ âm điện:
Các trị số độ âm điện được sử dụng để nghiên cứu một cách định tính một số tính chất của phân tử.
• Phân bố mật độ electron trong phân tử: Liên kết giữa các nguyên tử có
độ âm điện khác xa nhau thì phân cực mạnh (có nhiều tính chất ion), cịn liên
kết giữa các ngun tử có độ âm điện gần nhau thì chủ yếu có tính chất cộng
hoá trị. Một số tác giả (như Paulinh ...) đề nghị một tỷ lệ gần đúng giữa tính
chất ion của liên kết đơn và hiệu số độ âm điện giữa 2 nguyên tử đó (χA - χB)
như sau:
Bảng 1.7
χχχχA - χχχχB % tính chất ion χχχχA - χχχχB % tính chất ion
0,0 0 1,4 32 0,2 1 1,6 40 0,4 3 1,8 47 0,6 7 2,0 54 0,8 12 2,2 61 1,0 18 2,4 68 1,2 25 2,6 74
• Xác định gần đúng độ bền của liên kết: Nếu hiệu số độ âm điện giữa 2
Chương 1 – Hệ thống tuần hồn các ngun tố hóa học
_______________________________________________________________ toả nhiệt càng lớn; phản ứng giữa 2 nguyên tố có độ âm điện càng gần nhau thì càng ít toả nhiệt hoặc có khi thu nhiệt, liên kết của chúng kém bền.
Ví dụ: H2 + F2 = 2HF ∆H = - 128 kcal/mol H2 + Cl2 = 2HCl ∆H = - 44 kcal/mol H2 + Br2 = 2HBr ∆H = - 25 kcal/mol
Độ âm điện của một nguyên tố không phải là một hằng số đặc trưng cho
nguyên tử cô lập mà phụ thuộc vào trạng thái hoá trị của nguyên tố, vào bản chất của phân tử trong đó nguyên tố đó tham gia vào việc hình thành liên kết. Chẳng hạn, nguyên tử hydro tự do và nguyên tử hydro trong các phân tử H2, H2O khơng có tính chất như nhau; nguyên tử crom trong các hợp chất Cr(OH)3, H2CrO4, H2Cr2O7 có khả năng hút electron khác nhau ...
Như vậy, mỗi nguyên tố có khả năng thể hiện một số trị số độ âm điện tuỳ thuộc vào những điều kiện hình thành liên kết hố học. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có thang độ âm điện nào phản ánh được điều đó.