5. Những đóng góp của luận án
3.7. ĐỐI PHÓ VỚI CÁC HOẠT ĐỘNG XÂM PHẠM AN NINH QUỐC GIA
3.7.1. Thẳng tay đàn áp những người Hoa chống đối ở Nam Kỳ
Giữa năm 1833, Lê Văn Khôi nổi dậy chống lại triều đình, thành lập bộ máy chính quyền có đầy đủ các bộ ban ở thành Gia Định. Sau đó lực lượng của Khôi tấn công và nhanh chóng chiếm được các tỉnh thành ở Nam Kỳ. Triều đình Huế phải đem quân khổ công đánh dẹp trong suốt mấy năm. Cuối cùng, lực lượng nổi dậy của Khôi cũng bị đánh bại, thành Gia Định bị san bằng, hơn hai ngàn người theo Khôi bị tàn sát dã man, chôn chung vào một chỗ gọi là mả ngụy, hàng ngàn người khác bị bắt bớ, giam cầm... Trong số những người theo Khôi làm binh biến đó có khá đông những người Hoa, cả Minh Hương và người Thanh. Đông đảo trong số họ là những khách thương người Quảng Đông, Phúc Kiến, Triều Châu, Hải Nam vốn là những người Thanh trước đây đã từng được Lê Văn Duyệt che chở tạo điều kiện làm ăn, buôn bán với những nhân vật có tên tuổi như Cương Phong, Lý Pháo, Bốn Bang...Ngay cả những người Minh Hương là các con cháu họ Mạc ở Hà Tiên như Mạc Hầu Hi, Hầu Diệu, là con của Mạc Công Du, Công Tài cũng theo Khôi, giúp đỡ binh lực và nhận chức vụ trong bộ máy chính quyền của Khôi.
Trong số những người theo Khôi làm binh biến, nhân vật Bốn Bang rất đáng lưu ý. Theo một số tài liệu, Bốn Bang chỉ là danh xưng thông thường của một nhân vật có thật tên là Lưu Hằng Tín, người Hải Nam, đã từng nhận Lê Văn Duyệt làm cha nuôi, kinh doanh thành đạt, gia sản lớn lao. Lưu đã tung tiền của, mộ người bắt trói, hỏi tội và giết Bạch Xuân Nguyên để trả thù cho Lê Văn Duyệt rồi sau đó đem toàn bộ gia sản tham gia quân của Khôi, nhận chức Phó tướng quản lãnh Thuỷ dinh quân. Lưu là tác giả của "Bốn Bang thơ" lưu truyền ở Nam Kỳ thời đó kể lại sự việc binh biến Gia Định, trần tình về việc tham gia quân binh biến của Lưu.
Tất cả những người Hoa theo Khôi chống lại triều đình đều bị liệt chung là
"bọn giặc người Thanh" và bị triều đình đàn áp thẳng tay.
Tháng 8 năm 1833, khi quân đội triều Nguyễn tấn công vào Gia Định, đã gặp phải sự chống đối quyết liệt của những người Thanh vũ trang. Nhiều người trong bọn họ bị quân đội triều đình bắt sống tại trận. Theo một chỉ dụ của Minh Mệnh truyền lệnh cho các tướng quân, Tham tán, Tổng đốc ở Nam kỳ, tất cả những người này đều bị "... tức thì đem chém đầu bêu cho mọi người biết..." [83, 13, tr. 26].
Sau đó mấy ngày, quân đội triều đình lại tiếp tục đụng đầu với những người Thanh vũ trang theo Lê Văn Khôi ở cảng An Thông, Vĩnh Hội, Sài Gòn. Nhiều người Thanh bị bắt và ra đầu hàng. Trước sau hơn 800 người Thanh đó đã được phân loại và xử lý theo hướng:
- Những người cầm đầu bị chém.
- Các binh lính bị chặt bốn ngón tay phải và bị chia ra đem đi "an trí ở những chổ rừng rú biên viễn" [83, 13, tr. 27]
- Những trẻ em, người già và những người bị thúc ép cầm khí giới chống lại triều đình trong họ thì bị chia ra cho về các xã thôn thuộc Gia Định để quản thúc;
"...nếu đứa nào còn dám mưu toan làm việc trái phép thì cho phép dân sở tại giết chết không cần xét hỏi; nếu đứa nào biết yên phận giữ phép thì cho lưu lại để làm nô lệ..." [83, 13, tr. 180].
Nhìn chung triều Nguyễn đã rất cứng rắn trong hình phạt đối với những người Thanh theo Khôi chống lại triều đình. Tuy nhiên, đối với những người Thanh vô can ở các nơi khác thuộc Nam Kỳ, Minh Mạng vẫn đối xử bình thường.
Một chỉ dụ của vua gửi cho Bộ Binh vào tháng 9 năm 1833 đã nêu rõ sự quan tâm của Minh Mạng về vấn đề này: "...Còn như những người Thanh ở các tỉnh từ trước chưa hề dính líu đều được vô can, chắc rằng có thể giữ được không xảy ra việc gì;
nhưng e rằng trong đó còn có một vài người còn sợ và ngờ, phải nên săn sóc bảo ban cặn kẽ. Vậy truyền dụ cho các đốc, phủ, lộ, án ở các tỉnh Vĩnh Long, Định Tường, An Giang, Hà Tiên, phải hiểu dụ cho các người Thanh ở trong tỉnh mình:
ai nấy nên giữ phép, yên tâm làm ăn, không được mang lòng ngờ vực. Từ các quan quân đến dân chúng cũng không được bậy bạ trỏ mặt chê bai, hùa nhau dọa nạt, đến nổi làm chúng không được ở yên; việc phát giác ra sẽ trị tội nặng..." [83, 13, tr. 145]
Cũng thời điểm này, những người Thanh theo Lê Văn Khôi ở phố Lạc Dục, huyện Long Xuyên, tỉnh Hà Tiên là Lâm Đại Minh, Lâm Nhĩ, Trịnh Đại Nô tự xưng là nhất, nhị, tam ca tụ họp đến vài trăm quân giết Tri huyện Nguyễn Văn Năng cùng với vợ con và môn thuộc của ông ta đến 12 người. Hai người Thanh khác ở phố Lạc Tân là Trịnh Thần Thông và Trần Biện "nguỵ xưng là chánh phó thống binh, cùng với bọn trên kết bè đảng, rông rở cướp bóc" [83, 13, tr. 86]. Cũng ở Hà Tiên, tại phủ Hà Châu, một người Thanh là Trần Thục Ân, đem lực lượng nổi dậy theo Khôi, nhận chức Cai phủ, đánh giết quan viên sở tại. Tất cả những người Thanh này đều bị quân đội triều Nguyễn ở Hà Tiên tấn công và tiêu diệt:
Trịnh Thần Thông bị bắt sống, Trần Biện bị chém cùng hơn 30 người Thanh khác tại trận, Lâm Đại Mạnh và hơn 20 tuỳ tùng bị bắt và bị giết ở phủ Ba Thắc, Trần Thục Ân bị bắt và bị giết với nhiều binh lính người Thanh.
Ngay cả những con cháu của họ Mạc ở Hà Tiên là Mạc Hầu Hi, Hầu Diệu, vốn được nhiều ân sủng của triều đình cũng nổi dậy theo Khôi, nhận quan chức của Khôi phong. Tình hình người Thanh ở Hà Tiên chống lại triều đình nghiêm trọng đến độ Minh Mạng đã có chỉ dụ riêng cho Hà Tiên: "...Ở hạt ấy có nhiều người nhà Thanh đến kiều ngụ; trước đây đã từng dụ bảo xử trí cho ổn thỏa; nay truyền dụ cho bọn Trinh Đường, Đặng Văn Nguyên nên lập tức phân biệt người tốt xấu: đối với những kẻ hung tợn, quyết phải trừng trị nghiêm ngặt; đối với những người lương thiện, phải vỗ về yên ủi ưu hậu hơn lên; chớ để cho họ còn mang lòng ngờ vực, sợ hãi và khiến ai nấy đều phải yên phận, giữ phép, ở yên để cùng hưởng phúc thái bình..." [83, 13, tr. 209].
Nhìn chung chính sách của triều Nguyễn đối với những người Hoa chống đối triều đình, tiêu biểu là những người tham gia cuộc binh biến của Lê Văn Khôi ở Gia Định, là hết sức cứng rắn, nặng về đàn áp, mặc dù có sự phân biệt, vẫn đối
xử bình thường với những người vô can ở các tỉnh. Sau này, lác đác có một vài vụ người Thanh nổi loạn chống lại triều đình hoặc tham gia các cuộc chống đối chính quyền địa phương ở Ba Xuyên, Hà Tiên...triều Nguyễn đều thẳng tay đàn áp nhưng mức độ cứng rắn có giảm hơn so với thời Minh Mạng.
Tuy nhiên, tình hình ở vùng biên giới Bắc Kỳ mới là sự quan ngại to lớn của triều Nguyễn trong việc gìn giữ an ninh quốc gia có liên quan đến người Hoa.
Đối phó với bọn Thanh phỉ ở vùng Thượng du Bắc Kỳ thu hút nhiều tâm lực của triều Nguyễn, trong suốt mấy đời vua, nhất là thời Tự Đức.