B. Văn bản: “PHÒ GIÁ VỀ KINH” (Tụng giá hoàn kinh sư)
I. NHU CẦU BIỂU CẢM CỦA CON NGƯỜ
1. Nhu cầu biểu cảm của con người
* Ví dụ 1: 2 câu ca dao (sgk –71)
- Câu 1: thổ lộ tình cảm thương cảm, xót xa cho những cảnh đời oan trái.
- Câu 2: thể hiện cảm xúc vui sướng, hạnh phúc như chẽn lúa đòng đòng phơi mình tự do dưới ánh nắng ban mai.
-> Thổ lộ tình cảm để gợi sự cảm thông, chia sẻ , gợi sự đồng cảm.
? Khi nào con người cần thấy phải làm văn biểu cảm ?
-> Khi có những tình cảm tốt đẹp chất chứa, muốn biểu hiện cho người khác cảm nhận thì người ta có nhu cầu biểu cảm)
? Vậy thế nào là văn biểu cảm ?
? Người ta thường biểu cảm bằng những phương tiện nào ?
=> GV : văn biểu cảm còn gọi là văn trữ tình. Bao gồm các thể loại văn học như: thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tuỳ bút...
HS: đọc 2 đoạn văn.
? 2 đoạn văn trên biểu đạt những nội dung gì?
-> GV: trong thư từ, nhật kí , người ta thường biểu cảm theo lối này.
? Nội dung ấy có đặc điểm gì khác so với nội dung của văn bản tự sự và miêu tả?
-> Cả 2 đoạn đều không kể 1 chuyện gì hoàn chỉnh, mặc dù có gợi lại những kỷ niệm. Đặc biệt là đoạn 2 tác giả sử dụng biện pháp miêu tả, từ miêu tả mà liên tưởng, gợi ra những cảm xúc sâu sắc.
-> Văn biểu cảm khác tự sự và miêu tả thông thường.
? Có ý kiến cho rằng: Tình cảm, cảm xúc trong văn biểu cảm phải là tình cảm, cảm xúc thấm nhuần tư tưởng nhân văn. Qua 2 đoạn văn trên em có tán thành ý kiến đó không?
.
? Em có nhận xét gì về phương thức biểu đạt tình cảm, cảm xúc ở 2 đoạn văn trên ?
-> 2 đoạn văn có cách biểu cảm khác nhau.
+Đoạn 1: biểu cảm trực tiếp.
+Đoạn 2: bắt đầu bằng miêu tả tiếng hát đêm khuya trên đài, rồi im lặng, rồi tiếng hát trong tâm hồn, trong tư tưởng. Tiếng hát của cô gái biến thành tiếng hát của quê hương, đất nước, của ruộng vườn, của nơi chôn rau cắt rốn.
? Em hãy chỉ ra các từ ngữ và hình ảnh liên tưởng có giá trị biểu cảm ở 2 đoạn văn trên ?
=> GV khẳng định: văn biểu cảm chỉ nhằm cho người đọc biết được, cảm được tình cảm của người viết. Tình cảm là nội dung thông tin chủ yếu của văn biểu cảm.
? Văn biểu cảm là gì ?
? Văn biểu cảm được thể hiện qua những thể loại nào
?
=> Văn biểu cảm: là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc...
- Các thể loại văn biểu cảm: thư, thơ, văn...
2- Đặc điểm chung của văn biểu cảm:
* Ví dụ 2: 2 đoạn văn (sgk – 72)
- Đoạn1 : biểu hiện nỗi nhớ bạn và nhắc lại những kỉ niệm xưa.
- Đoạn 2 : biểu hiện tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước.
=> là những tình cảm đẹp thấm nhuần tư tưởng nhân văn
+ Phương thức biểu đạt:
- Đoạn 1: là biểu cảm trực tiếp
-> người viết gọi tên đối tượng biểu cảm, nói thẳng tình cảm của mình (cách này thường gặp trong thư từ, nhật kí, văn chính luận)
- Đoạn 2 : là biểu cảm gián tiếp -> tác giả không nói trực tiếp mà gián tiếp thể hiện tình yêu quê hương đất nước (đây là cách biểu cảm thường gặp trong tác phẩm văn học).
+ Các từ ngữ, hình ảnh có giá trị biểu cảm.
- Đoạn 1: Thương nhớ ôi, xiết bao mong nhớ, các KN.
- Đoạn 2: là chuỗi hình ảnh và liên tưởng.
? Tình cảm trong văn biểu cảm thường có tính chất như thế nào ?
? Văn biểu cảm có những cách biểu hiện nào?
-> HS đọc ghi nhớ
*Hoạt động 2: HD luyện tập.
HS: đọc, xác định yêu cầu BT.
? So sánh 2 đoạn văn và cho biết đoạn nào là văn biểu cảm? vì sao?
? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm của đoạn văn ấy?
HS: đọc, xác định yêu cầu BT
? Hãy chỉ ra nội dung biểu cảm trong bài thơ Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh ?
* Ghi nhớ: sgk-73 II. LUYỆN TẬP.
* Bài 1(73)
- Đoạn b: là biểu cảm vì nhà văn đã biến hoa hải đường thành tình cảm.
-> Nội dung biểu cảm của đoạn văn:
+ Hải đường rộ lên hàng trăm đoá hoa ở đầu cành phơi phới như 1 lời chào hạnh phúc.
+ Hải đường có màu đỏ thắm rất quí, hân hoan, say đắm.
+ Hoa hải đường rực rỡ, nồng nàn nhưng không có vẻ gì là yểu điệu thục nữ, cánh hoa khum khum như muốn phong lại cái nụ cười má lúm đồng tiền.
* Bài 2 (74)
Hai bài thơ đều là biểu cảm trực tiếp vì cả 2 bài đều trực tiếp nêu tư tưởng, tình cảm, không thông qua 1 phương tiện trung gian như miêu tả, kể chuyện nào cả.
4. Củng cố: ? Nêu các đặc điểm của văn biểu cảm? -Gv đánh giá tiết học.
5. Dặn dò: VN học bài, soạn bài đọc thêm: “Côn sơn ca….
Ngày soạn: 25/09/2011 Ngày dạy: 27/09/2011 TUẦN 6.
Tiết 21.
Văn bản: BÀI CA CÔN SƠN.
(Trích Côn Sơn ca- Nguyễn Trãi) Hướng dẫn đọc thêm:BUỔI CHIỀU ĐỨNG Ở PHỦ THIÊN TRƯỜNG TRÔNG RA.
(Thiên Trường vãn vọng – Trần Nhân Tông) A.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1.Kiến thức: - Sơ giản về tác giả Nguyễn Trãi.
- Sơ bộ về đặc điểm thể thơ lục bát.
- Sự hòa nhập giữa tâm hồn Nguyễn Trãi với cảnh trí Côn Sơn được thể hiện trong văn bản.
- HD đọc thêm: cảm nhận được bức tranh làng quê thôn dã trong sáng tác của Trần Nhân Tông Và tâm hồn cao đẹp của một vị vua tài đức.
2.Kĩ năng: - Nhận biết thể thơ lục bát.
- Phân tích đoạn thơ chữ Hán được dịch sang tiếng Việt theo thể thơ lục bát.
3.Thái độ: Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước.
4.Tích hợp:
B.CHUẨN BỊ:
1. Giáo viên: Nghiên cứu bài. Soạn bài chu đáo.
a. Phương tiện dạy học: Bảng phụ, bút lông.
- Tranh ảnh cảnh Côn Sơn, đền thờ các vua Trần (Tức Mặc, Thiên Trường, Nam Định) - Chân dung Nguyễn Trãi, ảnh tượng Trần Nhân Tông.
- Ảnh Bác Hồ đang đọc bia đá ở Côn Sơn.
b. Các phương pháp/ kĩ thuật dạy học tích cực có thể sử dụng.
- Động não: suy nghĩ, phân tích…
- Trình bày một phút.
2. Học sinh: Học bài. Đọc kĩ và soạn bài theo câu hỏi SGK.
C.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP.
1.Ổn định tổ chức:
2.Kiểm tra bài cũ: ? Đọc thuộc lòng hai bài dịch thơ “Sông núi nước Nam” và “Phò giá về kinh”?
? Nêu ý nghĩa của hai văn bản?
? Em hiểu thế nào về thể thơ tứ tuyệt Đường luật, thất ngôn và ngũ ngôn?
3.Bài mới: GV giới thiệu vào bài.
Phong cảnh non sông đất nước ta đời Trần-Lê cách chúng ta ngày nay gần chục thế kỉ đã hiện ra trong cảm nhận của một ông vua anh hùng và một ông quan anh hùng thời ấy như thế nào? Bạn đã về thăm Thiên Trường, đã hành hương về Côn Sơn-Kiếp Bạc chưa? Chắc phong cảnh những nơi ấy giờ đây phải khác xưa nhiều lắm.
Hoạt động của GV - HS Nội dung kiến thức
* Hoạt động 1:HD tìm hiểu chung văn bản “Bài ca Côn Sơn”
Hs: Đọc chú thích *
? Dựa vào chú thích*, em hãy nêu một vài nét về tác giả ? -> GV: giới thiệu chân dung Nguyễn Trãi.
? Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
-> GV: giới thiệu ảnh Bác Hồ đang đọc bia đá ở Côn Sơn.
GV: HD đọc: giọng êm ái, ung dung, chậm rãi.
-> GV: đọc mẫu, gọi Hs đọc lại.
? Nhận xét số tiếng trong từng dòng thơ? Cách gieo vần?
GV: Thể thơ lục bát (sáu tám) không hạn định về số câu, chữ cuối của câu sáu chữ bắt vần với chữ thứ sáu của câu tám chữ, chữ cuối của câu tám chữ bắt vần với chữ cuối của câu sáu chữ tiếp theo…Thể thơ lục bát cũng có luật bằng trắc, cứ hai câu thì đổi vần mà là vần bằng.
* Hoạt động 2: HD phân tích.
? Xác định nhân vật trữ tình? (ta ).
? Xác định đối tượng trữ tình? (cảnh vật Côn Sơn)
? Bài thơ miêu tả cảnh gì? (cảnh vật Côn Sơn và con người giữa cảnh vật Côn Sơn)
? Cảnh vật Côn Sơn được giới thiệu qua những câu thơ nào?
? Tác giả miêu tả những nét tiêu biểu nào của cảnh?
? Có gì độc đáo trong cách tả suối, tả đá? (Tả suối bằng âm thanh, tả đá bằng màu rêu)
? Cách tả đó gợi cảnh tượng thiên nhiên như thế nào ?
? Hình ảnh thông mọc như nêm và trúc bóng râm gợi tả nét đặc sắc nào của rừng Côn Sơn? (Rừng Côn Sơn nhiều thông, trúc nên thoáng mát)
? Trong quan niệm người xưa, thông và trúc là loại cây gợi sự thanh cao. Vậy thông và trúc Côn Sơn gợi cảm giác về một thiên nhiên như thế nào ?