Việc sản xuất kinh doanh của HSX có thể thất bại qua một đêm hay chỉ qua một sự biến động bất thường của thời tiết đối với các hộ sản xuất nông nghiệp, hộ nuôi trồng thủy sản, hay biến động của nền kinh tế, nhu cầu của thay đổi của thị trường,…
do vậy mà sự thất bại thường có một số dấu hiệu báo động. Có dấu hiệu mờ nhạt, có dấu hiệu biểu hiện rõ ràng. Ngân hàng cần phải chú ý là các dấu hiệu này đôi khi được nhận ra qua một quá trình xử lý chứ không hẳn là một thời điểm, do vậy, CBTD phải
26
biết cách nhận biết chúng một cách có hệ thống. Ta có thể xếp các dấu hiệu của RRTD thành các nhóm sau:
- Nhóm 1: Dấu hiệu liên quan đến ngân hàng, thể hiện:
+ Khách hàng thanh toán tiền vay không đúng kế hoạch. Đây là dấu hiệu rõ ràng và có ý nghĩa nhất để nhận biết rủi ro tín dụng xảy ra.
+ Lãi suất cao cho vay của Ngân hàng cao bất thường do Ngân hàng cố gắng bù đắp rủi ro. Lãi suất cho vay quá cao khiến cho chi phí trả lãi Ngân hàng của HSX tăng cao làm giảm thu nhập và khả năng trả nợ của HSX
+ Các nhà cung cấp hiện tại hoặc tương lai của HSX liên lạc với Ngân hàng để hỏi thăm những thông tin về tín dụng của khách hàng nợ. Các nhà cung cấp các yếu tố đầu vào như hàng hóa, nguyên vật liệu, máy móc thiết bị… cho sản xuất của hộ
+ Tài sản thế chấp không đủ tiêu chuẩn theo quy định
+ Việc trông chờ của khách hàng vào các nguồn vốn bất thường để đáp ứng nghĩa vụ thanh toán, còn có thể là thanh toán cho nhà cung cấp hay để trả nợ Ngân hàng.
+ Không có báo cáo hay dự đoán về dòng tiền. Sản xuất kinh tế hộ thông thường là sản xuất nông nghiệp, thương mại dịch vụ nhỏ lẻ. Khác với các doanh nghiệp các HSX thường không có báo cáo tài chính, báo cáo dự đoán dòng tiền. Điều đó gây khó khăn cho Ngân hàng trong việc xác định khả năng trả nợ vốn vay do sản xuất của hộ mang nặng tính thời vụ và phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên.
+ Yêu cầu gia hạn nợ kém hiệu quả, HSX đã được gia hạn nợ tuy nhiên không có hiệu quả (vốn gốc trước mỗi lần gia hạn giảm không đáng kể).
- Nhóm 2: Dấu hiệu liên quan đến phương pháp quản lý của khách hàng, thể hiện:
+ Chủ hộ và các thành viên trong hộ luôn bất đồng về mục đích, điều hành sản xuất kinh doanh, phương pháp điều hành sản xuất của chủ hộ độc đoán, hay quá dễ dãi trong quản lý sản xuất của hộ
+ Kế hoạch sản xuất kinh doanh của hộ, như buôn bán gì, nhu cầu mục đích sử dụng vốn như thế nào, tiêu thụ như thế nào, chỉ được quyết định bởi chủ hộ có trình độ hiểu biết kỹ thuật không cao dẫn đến tính khả thi, hiệu quả sản xuất không cao, Ngân hàng cho vay với những HSX như vậy dễ gặp rủi ro về vốn
+ Có mâu thuẫn xuất hiện giữa các thành viên trong HSX, giữa các thành viên có mâu thuẫn về lợi ích… làm cho hoạt động sản xuất kinh doanh bị đình trệ, không hiệu quả.
+ Các chi phí sản xuất của hộ không hợp lý: Chi phí sản xuất như mua máy móc thiết bị, xây dựng mặt bằng kho bãi, thuê nhân công, máy móc thiết bị… quá cao hay quá thấp so với thực tế đều cho thấy sự bất thường trong sản xuất của hộ.
- Nhóm 3: Dấu hiệu liên quan tới các ƣu tiên trong kinh doanh, thể hiện:
+ Dấu hiệu hội chứng hợp đồng lớn: HSX bị ấn tượng với một khách hàng (khách hàng này thường là các công ty lớn, có nhu cầu về nguồn cung lớn, ổn định…) do đó để cắt giảm lợi nhuận đạt được hợp đồng lớn
+ Dấu hiệu hội chứng sản phẩm chạy theo thị trường: Mặt hàng được ưa chuộng, nhu cầu đột biến của khách hàng, sản phẩm là nhất thời… các HSX do còn yếu kém về thông tin, cũng như nhận định về thị trường, thì sẽ đua nhau làm, đến khi rớt giá lại đua nhau bỏ, chuyển sang mặt hàng mới, gây ảnh hưởng rất lớn đến nhu cầu kinh doanh của HSX
- Nhóm 4: Dấu hiệu liên quan đến vấn đề kĩ thuật và thương mại, biểu hiện:
+ Khó khăn trong việc phát triển các mặt hàng mới, có thể thay thế phù hợp cho những sản phẩm cũ không còn được ưa chuộng trên thị trường, phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng.
+ Thay đổi ngành nghề kinh doanh, thay đổi ngành nghề sản xuất là một việc không dễ dang tiến hành trong thời gian ngắn. Vì vậy một sự thay đổi nhanh chóng của HSX đối với ngành nghề kinh doanh của hộ mình là dấu hiệu cho thấy có thể rủi ro
+ Những thay đổi trong chính sách của nhà nước theo hướng bất lợi cho sản xuất của hộ
- Nhóm 5: Dấu hiệu phi tài chính, thể hiện:
+ Có biểu hiện cắt giảm chi phí đầu tư sản xuất, mở rộng sản xuất, chi phí cải tạo + Có sự xuống cấp của tư liệu sản xuất, cơ sở sản xuất, kinh doanh (nguyên vật liệu, mặt bằng kho bãi, phương tiện vận chuyển…)
+ Thay đổi trên thị trường về lãi suất, tỷ giá, mất khách hàng lớn nhất, mất nhà cung ứng, thêm đối thủ cạnh tranh, vấn đề thay đổi thị hiếu khách hàng… Tất cả đều tác động cũng như ảnh hưởng tới hoạt động kinh doanh của hộ.
+ Nơi lưu trữ, bảo quản sản phẩm quá nhiều, bị hư hỏng và lạc hậu.
Như vậy: Dựa trên hệ thống các dấu hiệu nhận biết rủi ro tín dụng đối cới HSX kết hợp với kinh nghiệm của bản thân mà CBTD có thể sớm nhận xét, đánh giá được tình hình rủi ro với các khoản vay của HSX mà mình quản lý. Qua đó đề ra các biện pháp phù hợp để phòng ngừa và hạn chế rủi ro cho Ngân hàng. Trong các dấu hiệu đó, dấu hiệu rõ ràng và có ý nghĩa nhất mà CBTD cần phải chú ý để xem xét rủi ro với khoản vay là sự trì hoãn, chậm thanh toán cho khoản vay của khách hàng vay
28
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Qua các lý luận về hộ sản xuất và những ảnh hưởng của rủi ro tín dụng đến hoạt động Ngân hàng cũng như nền kinh tế đã được nghiên cứu trong chương I có thể thấy rằng rủi ro tín dụng trong bất cứ hoạt động cho vay với bất cứ khách hàng nào là điều không tránh khỏi. Vấn đề đặt ra cho các Ngân hàng là làm thế nào để hạn chế rủi ro tín dụng ở mức thấp nhất mà không ảnh hưởng đến việc mở rộng tín dụng, đặc biệt là tín dụng hộ sản xuất
Muốn vậy, bản thân mỗi Ngân hàng phải đánh giá được đúng thực trạng tín dụng HSX của chính mình trong bối cảnh của nền kinh tế, xã hội trong mỗi giai đoạn phát triển phải đưa ra các biện pháp nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng HSX một cách tốt nhất nhằm hạn chế tổn thất cho chính Ngân hàng.