CHƯƠNG III CÁC TÁC GIẢ TIÊU BIỂU CỦA THẾ KỶ XIX
III.5 Nền âm nhạc Ba Lan
Sau khởi nghĩa 1794, Ba Lan bị chia nhiều mảnh do nhiều đế quốc chiếm đóng (Áo , Nga…). Đầu thế kỷ XIX, nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra nhưng đều thất bại (1830-1831, 1846, 1863).
Nhân dân Ba Lan chứng tỏ tinh thần dân tộc trong lĩnh vực văn hóa. Bấy giờ, văn học dẫn đầu trong nghệ thuật dân tộc Ba Lan.
Trung tâm âm nhạc thời đó là Varsovie, có các nhà hát, tổ chức âm nhạc và trường đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp. Cơ sở nghệ thuật là âm nhạc dân gian; Có nhiều nhạc sĩ nổi tiếng; nghệ thuật opéra đóng vai trò quan trọng.
Trong lĩnh vực khí nhạc, nhạc sĩ nổi tiếng nhất là Frédéric Chopin, nghệ sĩ biểu diễn piano và sáng tác cho piano xuất sắc của thế kỷ XIX.
Frédéric Chopin
(1810-1849)
Chopin là nhạc sĩ lãng mạn dân tộc Ba Lan sáng tác những tác phẩm piano dựa trên cơ sở văn hóa dân tộc Ba Lan và tinh hoa âm nhạc Tây Âu.
Chopin có công nâng cao và hoàn chỉnh các thể loại tiểu phẩm cho piano như polonaise, mazurka, étude, nocturne, scherzo, ballade, impromptus…
I. Thân thế sự nghiệp
Ông sinh tại Zelazawa Wola, gần thủ đô Varsovie. Sau đó gia đình Chopin chuyển về Varsovie sống. Nhà Chopin là một trong những trung tâm tụ họp của giới trí thức yêu nước. Vì vậy Chopin sớm lãnh hội những kiếm thức văn học, nghệ thuật và lòng yêu nước.
- Từ nhỏ Chopin đã giỏi piano. Năm 1826, ông vào học nhạc viện Varsovie với thầy Elsner và tốt nghiệp năm 1829. Ông sưu tầm, nghiên cứu âm nhạc dân gian và các truyền thuyết dân gian Ba Lan, mang vào tác phẩm âm nhạc bản sắc dân tộc độc đáo. Ngoài ra ông còn nghiên cứu các tác phẩm trường phái cổ điển Vienne và âm nhạc cổ điển Ba Lan.
- Năm 1829, ông đến biểu diễn piano tại Vienne rất thành công. Về nước, ông tiếp tục hoạt động âm nhạc đến tháng 11/1830 ông vĩnh viễn rời khỏi Ba Lan.
- Các tác phẩm thời kỳ ở Ba Lan của Chopin thể hiện ước mơ tuổi trẻ, tình cảm nội tâm. Ông lấy giai điệu và tiết tấu từ âm nhạc dân gian. Giai điệu mang tính du dương, hoa mỹ, điêu luyện. Tác phẩm nổi bậc có concerto piano f moll và e moll, trio piano+violon+cello giọng g moll, polonaise cho cello+piano giọng C dur, op.3
- Rời Ba Lan, Chopin đến Vienne sống một thời gian nhưng cảm thấy không thích hợp nên sau đó ông đến Paris. Tại đây, ông thường gặp gỡ các kiều dân Ba Lan và các nhà nghệ thuật nổi tiếng như Liszt, Rossini, Mendelssohn, Paganini, Bellini, Victor Hugo, Alexandre Dumas… Ông được công nhận là một trong những nghệ sĩ biểu diễn piano xuất sắc của thế giới.
- Thập niên 30 và 40, ông sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị cho piano như sonate 2,3, ballade 3,4, fantaisie f moll… Những năm này ông sống với nữ văn sĩ George Sand. Sau đó hai người chia tay, cuộc sống của Chopin trở nên nặng nề.
Ông đau yếu luôn, phải sang Anh chữa bệnh. Trở về Paris, ông mất ngày 17/10/1849.
- Cuối đời, ông có những tác phẩm nổi tiếng như các mazurka op.33, 50, 59, 63, 67, 68, polonaise op.40, 44,, 53, 61, Polonaise fantaisie, nocturne cis, Des, G, c, fis, f, Es, các étude, prélude, ballade, valse, impromptus…
III. Tác phẩm:
- Thể loại sáng tác tiêu biểu của Chopin là tác phẩm cho piano. Các tác phẩm tiêu biểu có concerto piano f moll, e moll, ballade 3,4, sonate 2,3, fantaisie f moll, Polonaise fantaisie…
- Tính chất âm nhạc: Âm nhạc liên quan chặt chẽ với dân ca, dân vũ Ba Lan cả hình thức lẫn nội dung. Chủ đề thơ mộng, trữ tình. Nội dung mang tâm lý sâu sắc.
Ông thực hiện nhiều đổi mới trong giai điệu, hòa âm, tiết tấu, hình thức âm nhạc.
Ông chú trọng làm nổi bậc giai điệu piano. Giai điệu thường có những chùm nốt ước lệ, nốt hoa mỹ. Màu sắc hòa âm thay đổi một cách tự nhiên.
Polonaise Adur, op.40-N.1 (Militair Polonaise)
Ballade Gmoll, op.23
Concerto piano f moll:
Chương I, Chủ đề 1:
Chủ đề 2: Con anima
Chương III, chủ đề 1: Allegro vivace
Henryk Wieniawski
(1835-1880)
- Wieniavsky là nhạc sĩ sáng tác và nghệ sĩ biểu diễn violon lãng mạn Ba Lan. Ông sinh ra trong một gia đình nhạc sĩ Ba Lan tại Lublin và mất tại Moscow.
Năm 1843, ông đến Paris học nhạc với Clavel và Massart. 1846, ông đoạt giải nhất violon tại nhạc viện. Từ 1848 đến 1872, ông là nhạc công tài năng của cung điện Saint Pétersbourg. Sau đó ông sang Mỹ với nhạc sĩ Rubinstein. Năm 1875, ông vào dạy tại nhạc viện Bruxelles. Ông đã từng lưu diễn ở nhiều nơi.
- Ông viết khoảng 22 tác phẩm, trong đó có những tác phẩm nổi tiếng như 2 concerto cho violon, Légende cho violon và dàn nhạc op.17, 2 polonais, tác phẩm Kỷ niệm Moscow, các mazurka, fantaisie, étude…
- Tác phẩm của Wieniavsky chủ yếu viết cho violon. Âm nhạc nồng nhiệt, trữ tình lãng mạn, giàu chất thơ. Giai điệu mang tính legato và tính chất ngẫu hứng, nhịp phách tự do.
Trích tác phẩm Scherzo-Tarantelle- op.16