1.3. Mô hình kinh doanh thương mại điện tử
1.3.3. Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử điển hình
Có rất nhiều loại mô hình kinh doanh thương mại điện tử đã được ứng dụng và được phân chia thành các nhóm mô hình khác nhau, thể hiện ở bảng 1.2 như sau:
Bảng 1.2. Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử điển hình
Nhóm mô hình kinh doanh Mô hình kinh doanh thương mại điện tử
Mô hình bán hàng
Bán hàng trực tuyến Đấu giá trực tuyến Chọn giá thích hợp
Cá nhân hoá sản phẩm và dịch vụ Giảm giá
Mô hình mua hàng
Đặt giá cố định Đấu thầu điện tử Mua nhóm
Mô hình sàn giao dịch Đổi trác
Thành viên
Mô hình tích hơp chuỗi giá trị Nhà cung cấp dịch vụ trong chuỗi giá trị Mô hình trung gian thông tin Cổng thông tin
Liên kết
Mô hình quảng cáo Lan tỏa
Mô hình bảng hiệu
Mô hình các trang vàng trực tuyến Mô hình cuốn sách điều khiển trên mạng
Nguồn: Trần Hoài Nam, bài giảng Thương mại điện tử, Trường Đại học Thương mại Hà Nội
a. Mô hình bán hàng
Trong nhóm mô hình bán hàng, có các mô hình kinh doanh như sau:
- Mô hình bán hàng trực tuyến
Mô hình bán hàng trực tuyến là mô hình bán sản phẩm, dịch vụ trực tuyến từ nhà sản xuất tới khách hàng (loại bỏ trung gian hoặc các cửa hàng hữu hình) hoặc từ người bán lẻ tới khách hàng, phân phối hiệu quả hơn. Mô hình này đặc biệt hiệu quả đối với những sản phẩm
15Công ty Dell thành lập năm 1984 với ý tưởng bán hàng trực tiếp giúp khách hàng tiếp cận được sản phẩm nhanh nhất với giá cả thấp và chất lượng cao. www.dell.com ra đời năm 1994. Hệ thống dịch vụ bán hàng điện tử chính thức đi vào hoạt động năm 1996. Một năm sau, Dell trở thành công ty đầu tiên đạt 1 triệu USD doanh thu bán hàng qua Internet. Hiện nay, mỗi quí trang web chính thức của công ty nhận được trên 1 tỉ lượt truy cập trên 86 quốc gia có trụ sở của Dell, sử dụng 28 ngôn ngữ và chấp nhận 29 loại tiền tệ. Sau hơn 20 năm hoạt động, công ty đã có xấp xỉ 46.000 nhân viên trên khắp thế giới.
và dịch vụ có khả năng số hóa. Người bán hàng cần xây dựng cửa hàng trực tuyến. Tại các cửa hàng trực tuyến, khách hàng có thể đọc, xem các thông tin chi tiết về sản phẩm, dịch vụ, doanh nghiệp một cách thuận tiện nhất. Việc tạo điều kiện cho khách hàng thanh toán qua mạng sẽ là lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Đây là mô hình mà hầu hết các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam đều có thể áp dụng, đơn giản nhất là đưa thông tin về doanh nghiệp, sản phẩm, hay dịch vụ lên mạng để tạo điều kiện cho khách hàng thu thập thông tin dễ dàng.
- Mô hình đấu giá trực tuyến
Cho phép người tham gia đấu giá các sản phẩm hoặc các dịch vụ thông qua mạng internet. Mô hình này rất được ưa chuộng hiện nay đối với doanh nghiệp, cá nhân người tiêu dùng và đặc biệt với các cơ quan công quyền, cho phép người mua và người bán tham gia trên một cửa hàng ảo, được quyền đa giá trên một phòng đấu giá ảo do mình tạo ra.
Hình 1.4. Mô hình đấu giá trực tuyến giá tăng dần
Nguồn: Trần Hoài Nam, bài giảng Thương mại điện tử, Trường Đại học Thương mại Hà Nội
www.ebay.com là một trang web thành công nhất sử dụng mô hình đấu giá tăng dần.
Giống như hầu hết các công ty đấu giá, eBay không trực tiếp bán hàng của chính mình mà chỉ giúp cho các thành viên liệt kê và trưng bày sản phẩm của họ, đấu giá các sản phẩm và thanh toán chúng. Nó hoạt động giống như là một nơi họp chợ cho các thành viên hoặc các doanh nghiệp sử dụng để đấu giá các sản phẩm và dịch vụ.
Có một vài loại hình thức đấu giá trên mạng đang hiện hữu như: đấu giá kiểu Anh, giá khởi điểm sẽ được đặt ở mức thấp và sau đó được nâng lên bởi các người tham gia đấu giá tiếp theo; đấu giá kiểu Hà Lan, đồng thời nhiều món hàng giống nhau sẽ được đưa lên sàn đấu giá, tất cả những người đấu giá thắng sẽ trả cùng một giá – giá cao nhất mà tất cả các món hàng đó được bán (treasury bills là một ví dụ cho kiểu đấu giá này). Hầu hết tất cả các sàn đấu giá trực tuyến đều sử dụng đấu giá kiểu Anh.
Những ưu điểm của mô đấu giá trực tuyến là:
• Không ràng buộc thời gian: Việc đặt giá có thể thực hiện bất kì lúc nào. Các sản phẩm đuợc liệt kê trong một một vài ngày để người mua có thời gian tìm kiếm, quyết định và đặt giá. Giá trị của món hàng sẽ được nâng lên theo số lượng người tham giá đấu giá.
• Không ràng buộc địa lý: Những người bán hàng và những người đấu giá có thể tham gia đấu giá từ bất kì nơi nào có truy cập Internet. Điều này làm các cuộc đấu giá thêm gần gũi và giảm chi phí tham dự một cuộc đấu giá. Điều này đồng thời cũng làm tăng số lượng các sản phẩm (có càng nhiều người bán hàng) và số lượng các đặt giá (có càng nhiều người đặt giá). Những món hàng không những không cần phải đưa đến sàn đấu giá mà còn giảm được chi phí, giảm được giá khởi điểm được chấp nhận của người bán.
• Lơi ích với người bán, người mua và xã hội: thu hút số người đấu giá lớn nhất, số lượng người bán hàng lớn, khuyến khích nhiều người bán. Bởi vì có nhiều người tham gia đặt giá, có thể đạt được giá cao, giảm chi phí bán hàng, dễ buôn bán.
- Mô hình chọn giá thích hợp
Chi phí
Thời gian Người mua
Người bán
Giá
Người thắng giá cao nhất
Mô hình chọn giá thích hợp cho phép khách hàng tự xác định nhu cầu mình. Ví dụ, doanh nghiệp Hotwire.com, sẽ hợp nhất nhu cầu của khách hàng với một cơ sở dữ liệu, định vị giá thấp nhất và gửi tới khách hàng. Khách hàng sau đó trong vòng 30 tới 60 phút để chấp nhận hoặc từ chối lời đề nghị đó.
- Mô hình cá nhân hoá sản phẩm và dịch vụ
Cá nhân hóa sản phẩm - dịch vụ là tạo một sản phẩm hoặc dịch vụ theo tiêu chuẩn hay yêu cầu của người mua. Cá nhân hóa không phải là mô hình mới, nhưng cái mới là khả năng cá nhân hóa nhanh sản phẩm trực tuyến cho khách hàng với chi phí không cao hơn nhiều so với sản phẩm không được cá nhân hóa. Ví dụ: Dell.com; Landend.com
- Mô hình giảm giá
Những công ty bán sản phẩm và dịch vụ của họ ở mức chiết khấu cao, khoảng 50%
trên giá bán lẻ. Ví dụ: Half.com b. Mô hình mua hàng
Trong nhóm mô hình mua hàng, có các mô hình kinh doanh như sau:
- Mô hình đặt giá cố định
Đi tiên phong trong mô hình này là Priceline.com. Cho phép một người mua lập giá mà họ sẵn lòng trả cho một sản phẩm hoặc dịch vụ nhất định. Priceline.com sẽ cố hợp nhất yêu cầu của khách hàng với một nhà cung cấp sẵn lòng bán sản phẩm hoặc dịch vụ với giá đó.
- Mô hình đấu thầu điện tử
Hình 1.5. Mô hình đấu thầu điện tử
Nguồn: Trần Hoài Nam, bài giảng Thương mại điện tử, Trường Đại học Thương mại Hà Nội
Người tham gia được phép đấu thầu các sản phẩm, dịch vụ qua mạng internet. Người mua và người bán tham gia trên một cửa hàng ảo, được quyền đa giá trên một phòng đấu giá ảo do mình tạo ra.
Người đấu thầu cho giá thấp nhất với một sản phẩm, dịch vụ sẽ được lựa chọn.
- Mô hình mua nhóm
Một doanh nghiệp tập hợp những cá nhân hoặc doanh nghiệp vừa và nhỏ, tổng hợp những đơn đặt hàng nhỏ của họ để đạt được một số lượng mua lớn, và sau đó đứng ra đàm phán (hoặc tiến hành bỏ thầu) cho thỏa thuận kinh doanh. Do khối lượng mua nhiều nên họ có thể nhận được chiết khấu giảm giá theo khối lượng. Thí dụ: Letsbuyit.com
c. Mô hình sàn giao dịch
Các doanh nghiệp trên cơ sở Web sử dụng các công nghệ Internet để tạo nên thị trường, đưa người mua và người bán lại với nhau. Giúp người mua và người bán gặp gỡ nhau nhằm giảm chi phí mua sắm trong một lĩnh vực kinh doanh nhất định.
Trong nhóm mô hình sàn giao dịch, có các mô hình kinh doanh như sau:
- Mô hình đổi trác
Chi phí
Thời gian
Người mua
Người bán Giá
Người thắng giá thấp nhất
Công ty sắp xếp các cuộc trao đổi để các thành viên tham gia trao đổi những giá trị mà họ không cần lấy những thứ mà họ thực sự cần. Ví dụ Web-barter.com; Tradeaway.com sắp xếp những cuộc trao đổi như vậy.
- Mô hình thành viên
Chiết khấu cho các thành viên mới nhằm khuyến khích việc tham gia. Đây là mô hình khá phổ biến trong truyền thống. Ví dụ: Netmarket.com và NYTimes.com
d. Mô hình tích hợp chuỗi giá trị
Cung cấp một dịch vụ, thực hiện một chức năng chuyên biệt trong chuỗi giá trị. Ví dụ:
- IBM, Sun, Compaq, Dell cung cấp cơ sở hạ tầng phần cứng: máy chủ web.
- Microsoft, Sun, Apache Software Foundation cung cấp cơ sở hạ tầng phần mềm:
Hệ điều hành và phần mềm máy chủ.
- Cisco cung cấp cơ sở hạ tầng thiết bị mạng: bộ định tuyến.
- CheckPoint, VeriSign cung cấp cơ sở hạ tầng bảo mật: phần mềm mã hóa.
- IBM, Microsoft, iPlanet, CommerceNet, Ariba cung cấp cơ sở hạ tầng phần mềm hệ thống thương mại điện tử.
- Real Networks, Microsoft cung cấp các giải pháp đa phương tiện.
- PeopleSoft cung cấp phần mềm quản lý mối quan hệ khách hàng.
- PayPal, CyberCash cung cấp dịch vụ thanh toán.
- Akamai, Cache Flow, Inktomi, Digital Island cung cấp dịch vụ cơ sở nâng cao hiệu suất.
- Oracle, Sybase cung cấp dịch vụ cơ sở dữ liệu.
- Exodus, Equinex, Global Crossing cung cấp dịch vụ máy chủ.
- UPS – cung cấp dịch vụ hậu cần.
e. Mô hình trung gian thông tin
Trong mô hình trung gian thông tin, có các mô hình kinh doanh như sau:
- Mô hình cổng thông tin
Cổng thông tin là một nơi sắp xếp, sàng lọc thông tin (chủ yếu là các địa chỉ web) nhằm tạo điều kiện tìm kiếm dễ dàng cho người sử dụng trong một rừng thông tin. Vậy, thu nhập của họ từ đâu ra? Từ lệ phí quảng cáo của những website khác mong muốn được liệt kê ở vị trí khách hàng dễ dàng tìm thấy nhất. Ví dụ điển hình nhất về mô hình cổng thông tin là www.yahoo.com. Chi phí quảng cáo cho mỗi banner trên Yahoo là hàng chục nghìn đô-la Mỹ mỗi tháng? Khi doanh nghiệp đã có website của riêng thì cũng nên trả một khoản chi phí nhất định (vài chục đến vài trăm đô-la Mỹ mỗi tháng) để được liệt kê địa chỉ website trên một cổng thông tin nào đó để thu hút được nhiều người vào xem website của doanh nghiệp.
- Mô hình liên kết
Một đối tác marketing (doanh nghiệp, tổ chức kinh doanh, hoặc cá nhân) liên kết khách hàng tới Website của một công ty bán hàng. Việc liên kết được thực hiện bằng việc đặt một mẩu tin quảng cáo của công ty bán hàng trên Website của công ty liên kết hội viên. Khi nào một khách hàng mà được dẫn tới một Website của công ty bán hàng mua hàng ở đó thì đối tác liên kết hội viên sẽ nhận được tiền hoa hồng (có thể từ 3 đến 15%) trên giá mua.
f. Mô hình quảng cáo
Trong mô hình quảng cáo, bao gồm mô hình lan tỏa, một doanh nghiệp xúc tiến thương hiệu hoặc bán hàng thông qua việc khuyến khích mọi người gửi tin nhắn tới những người khác hoặc mời bạn bè tham gia vào những chương trình nhất định.
g. Mô hình bảng hiệu
Mô hình bảng hiệu là mô hình đặt áp phích quảng cáo trên website. Doanh nghiệp sử dụng thương mại điện tử như một công cụ hữu hiệu để đăng tải thông tin của doanh nghiệp
hoặc doanh nghiệp khác. Đây là mô hình đơn giản nhất, thường được các doanh nghiệp ứng dụng mới bắt đầu khởi động thương mại điện tử do mức chi phí đầu tư thấp.
h. Mô hình các trang vàng trực tuyến
Mô hình các trang vàng trực tuyến hoạt động tương tự như các trang vàng niên giám điện thoại, sử dụng kỹ thuật liên kết, siêu liên kết hoặc các công cụ tìm kiếm cho phép khách hàng tìm kiếm theo tên sản phẩm dịch vụ hay đơn vị cung cấp sản phẩm dịch vụ.
Mô hình này thường được các tổ chức chính phủ áp dụng hỗ trợ cho các ngành hàng hoặc chuỗi các công ty trong một ngành hàng. Ví dụ như www.nhungtrangvang.com.vn có nhiều tiện ích trong tìm kiếm và khả năng phân loại cao, được nhiều doanh nghiệp sử dụng.
i. Mô hình cuốn sách điều khiển trên mạng
Mô hình cuốn sách điều khiển trên mạng là mô hình website được xây dựng giống như một cuốn sách chi tiết cung cấp thông tin, phân loại sản phẩm, tư vấn cách sử dụng và các dịch vụ khuyến mại của doanh nghiệp. Trong đó, phạm vi hướng dẫn là tất cả những thông tin liên quan đến doanh nghiệp, thư mục, mặt hàng theo thể loại, tên, chi tiết về giá cả…
Đây là mô hình phổ biến trên thế giới vì nó cung cấp những tiện ích cần thiết cho khách hàng trong việc tìm hiểu sản phẩm và đối thoại gián tiếp với doanh nghiệp. Tuy nhiên, mô hình này đòi hỏi mức đầu tư cao để xây dựng và duy trì website như một công cụ quảng cáo và giới thiệu các hình ảnh của doanh nghiệp với khách hàng và đối tác.