Bộ giáo dục đào tạo Trờng đại học Vinh Khoa ngữ văn ************ Nguyễn ngọc dũng Đặc điểm ngôn ngữ hội thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn lê lựu Luận văn tốt nghiệp Giáo viên hớng dẫn: PGS - TS Đỗ Thị Kim Liên Vinh, 2003 Lời cảm ơn Để hoàn thành khoá luận này, nhận đợc hớng dẫn tận tình, chu đáo PGS TS Đỗ Thị Kim Liên, đóng góp ý kiến quý báu thầy cô giáo tổ môn Ngôn ngữ, Khoa Ngữ Văn Tr ờng Đại học Vinh nh động viên, giúp đỡ ngời thân, bè bạn Nhân dịp này, xin đợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy cô toàn thể bạn! Vinh ngày 25/3/2003 Mở đầu I Lí chọn đề tài Những năm gần đây, việc tiếp cận tác phẩm văn chơng từ góc độ ngữ dụng học đợc quan tâm nhiều hơn, thế, có nhiều công trình nghiên cứu ngôn ngữ văn chơng diện rộng, hẹp khác Trên ý nghĩa đó, việc nghiên cứu ngôn ngữ nhân vật tác phẩm văn học việc làm cần thiết Thông qua ngôn ngữ nhân vật, hiểu đợc cách thấu đáo đặc điểm cá tính nhân vật tác phẩm; đồng thời hiểu thêm phong cách nhà văn Trong hệ nhà văn thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nớc, Lê Lựu tác giả đợc nhiều ngời biết đến thành công việc lựa chọn thể đề tài Có thể nói, chiến tranh hình ảnh anh đội Cụ Hồ hai mảng đề tài tiêu biểu tác phẩm Lê Lựu (mảng đề tài thứ hai, Lê Lựu viết nông thôn ngời nông dân) Chân dung ngời chiến sĩ truyện ngắn ông toát lên vẻ đẹp giản dị mà phi thờng, lặng lẽ mà vang xa Đó vẻ đẹp có tính thời đại Ngôn ngữ nhân vật nhân tố quan trọng việc tiếp cận tác phẩm văn chơng Đề tài Đặc điểm lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu giúp nhìn nhận cách xác đặc điểm cấu tạo nh đặc điểm ngữ nghĩa lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu để qua đó, hiểu thêm đóng góp nhà văn Lê Lựu nh đặc diểm phong cách viết văn nhà văn II Lịch sử vấn đề Lê Lựu sinh ngày12/12/1942 Hng Yên, ông thuộc lớp nhà văn quân đội, đời trởng thành kháng chiến chống Mỹ cứu nớc Truyện mà ông trình làng vào năm 1964 có tên thật thà: Tết làng Mụa Rồi sau đó, loạt truyện ngắn đời: Trong làng nhỏ, Ngời cầm súng, Phía mặt trời, Chuyện kể từ đêm trớc Và đếnNgời đồng cói Lê Lựu bút viết văn kỳ cựu Đến truyện này, văn Lê Lựu có mùi tiểu thuyết Ngời đọc biết anh nhà tiểu thuyết có tài (7, 77) Những năm 80, tiếng súng chiến tranh lắng xuống lúc tiểu thuyết đầu tay Lê Lựu Thời xa vắng đời sớm gây đợc tiếng vang Truyện ghi lại chặng đờng lịch sử oai hùng dân tộc ta, xoay quanh đời số phận nhân vật Giang Minh Sài Sau Thời xa vắng, Lê Lựu viết tiếp số bút kí, kí sự, truyện ngắn, tiểu thuyết Thành công ông đợc ghi dấu số giải thởng tiếp nhận say mê quảng đại quần chúng Tuy nhiên nói, việc tìm hiểu, nghiên cứu truyện ngắn Lê Lựu nói chung ngôn ngữ nhân vật truyện ngắn Lê Lựu nói riêng cha đợc nhà nghiên cứu quan tâm nhiều Nói điều nghĩa phủ nhận vai trò ông văn học nớc ta thời kì kháng chiến chống Mĩ mà năm chiến tranh, dân tộc ta gồng đánh Mĩ, cha có nhiều thời gian cho việc nghiên cứu sâu ông Năm 1967 1968, thi Truyện ngắn hay báo Văn nghệ, nhà văn Lê Lựu giành đợc giải nhì với tác phẩm Ngời cầm súng, truyện đợc đông đảo độc giả nhà phê bình đánh giá cao Tạp chí văn học số 2/1980 có đăng Bích Thu: Về sáng tác Lê Lựu Trong viết mình, Bích Thu đề cập tới vấn đề đề tài, chất lãng mạn thực, hình tợng nhân vật sáng tác Lê LựuChị khẳng định: Trong công chống Mĩ cứu nớc, ngời chiến sĩ trở thành trung tâm sáng tác văn học tác phẩm mình, Lê Lựu chung đúc hình ảnh ngời chiến sĩ thành biểu tợng ngời cầm súng(13, 78) Nh vậy, nói, việc xây dựng chân dung nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn trở thành đề tài hấp dẫn, đợc nhiều nhà văn quan tâm, có nhà văn quân đội Lê Lựu Tác giả Nguyễn Văn Lu viết Nhu cầu nhận thức lại thực qua Thời xa vắng, tạp chí văn học số 5/1987, lại bàn tiểu thuyết có tiếng Lê Lựu Và nh đầu đề báo, đây, Nguyễn Văn Lu đặt vấn đề mâu thuẫn thực ngày hôm với khứ hào hùng không khí chiến tranh thời qua Đến Chân dung đối thoại , Trần Đăng Khoa lại chủ yếu dựng nên chân dung nhà văn Lê Lựu số thành công đờng sáng tác ông chẳng hạn nh vấn đề đề tài nông thôn, đề tài ngời lính nông dân Điểm qua số nghiên cứu văn Lê Lựu nh nói trên, nhận thấy, sáng tác ông, chân dung ngời chiến sĩ lên nh đóng góp nghệ thuật tiêu biểu Bức chân dung đợc nhà văn Lê Lựu khắc họa từ nhiều góc độ: Tâm lí nhân vật, ngoại hình, hành động, sống cá nhân, ngôn ngữ nhân vật Tuy nhiên, nh nói trên, việc tìm hiểu văn Lê Lựu dừng lại viết riêng lẻ, góc độ văn học cha có chuyên luận sâu tìm hiểu đặc điểm ngôn ngữ nhân vật truyện ngắn Lê Lựu Đó mảng đề tài bỏ ngỏ mà mạnh dạn sâu nghiên cứu III Đối tợng, phạm vi mục đích nghiên cứu Đối tợng phạm vi nghiên cứu Do giới hạn thời gian nh quy mô khoá luận, đề tài này, tập trung tìm hiểu chín truyện ngắn tập Lê Lựu truyện ngắn mà cho tiêu biểu Đó truyện: Tết làng Mụa, Trong làng nhỏ, Phía mặt trời, Chuyện kể từ đêm trớc, Chính trị viên chiến sĩ mới, Ngời đồng cói, Ngời cầm súng, Quê hơng ngời lính, Trớc ngày nắng Trong truyện, vào khảo sát lời song thoại (dạng thoại phổ biến, tiêu biểu ngôn ngữ hội thoại) nhân vật ngời chiến sĩ Mục đích nghiên cứu Đề tài nhằm hai mục đích: - Đi sâu tìm hiểu đặc điểm cấu tạo ngữ nghĩa lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu - Rút kết luận chân dung ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu nhằm phục vụ cho việc nghiên cứu truyện ngắn Lê Lựu nói riêng, truyện ngắn nói chung IV Phơng pháp nghiên cứu Để tiến hành nghiên cứu đề tài Đặc điểm ngôn ngữ nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu, sử dụng phơng pháp sau đây: Phơng pháp thống kê, phân loại Chúng vào khảo sát tất truyện ngắn chọn lọc (9 truyện), thống kê lời song thoại nhân vật ngời chiến sĩ, từ tách chọn, phân loại theo đặc điểm cấu tạo đặc điểm ngữ nghĩa lời thoại Phơng pháp miêu tả, phân tích Trên sở thống kê, phân loại tiến hành, vào miêu tả, phân tích đặc điểm cấu tạo đặc điểm ngữ nghĩa lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ Phơng pháp so sánh, đối chiếu Từ miêu tả, phân tích nói trên, so sánh đặc điểm ngôn ngữ nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu với truyện tác giả thời kì, viết đề tài Phơng pháp tổng hợp Những kết thu đợc phơng pháp nghiên cứu nói sở để đến kết luận có tính tổng hợp, khái quát đặc điểm ngôn ngữ nhân vật gắn với việc xây dựng hình tợng ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu V Cái đề tài Đề tài sâu nghiên cứu ngôn ngữ nhân vật ngời chiến sĩ dạng song thoại lí thuyết ngữ dụng học kết hợp với kiến thức khoa học liên ngành nh phong cách học, văn học, lí luận văn học Từ đặc trng ngôn ngữ nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu; đóng góp nhà văn việc xây dựng hình tợng nhân vật thông qua ngôn ngữ Nội dung Chơng 1: Những giới thuyết xung quanh vấn đề nhân vật ngôn ngữ nhân vật 1.1 Khái niệm nhân vật hội thoại Điều kiện để diễn thoại phải có nhân vật, nhân vật có giao tiếp Lý thuyết ngữ dụng học rằng: Nhân vật hội thoại ngời tham gia vào giao tiếp ngôn ngữ, dùng ngôn ngữ để tạo lời nói, qua mà tác động vào Đó ngời tơng tác ngôn ngữ (1, 15) Để có thoại, cần phải có nhân tố: nhân vật, nội dung lời trao đáp, mục đích, thái độ giao tiếp tơng tác Các nhân tố liên quan chặt chẽ với nhau; đó, nhân tố nhân vật có tác dụng chi phối nhân tố lại Chính vậy, khảo sát hội thoại không quan tâm đến nhân vật Đề tài Đặc điểm ngôn ngữ nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu tập trung khảo sát, tìm hiểu ngôn ngữ nhân vật ngời chiến sĩ đây, ngời chiến sĩ không mặt trận mà hậu phơng Trong chiến tranh chống Mĩ dân tộc ta, chiến sĩ xả thân chiến trờng, dới ma bom, bão đạn phía sau họ, ngời chiến sĩ hậu phơng dốc lòng cho tiền tuyến Họ y, bác sĩ tận tình săn sóc cho thơng binh, cô giáo dạy dỗ hết lòng cho hệ trẻ (Phía mặt trời), ngời thơng binh quê hơng sức xây dựng, củng cố hậu phơng vững mạnh (Ngời đồng cói) Tất lớp nhân vật với lòng cho Tổ quốc sinh góp phần dựng nên đất nớc Việt Nam hào hùng, quật khởi 1.2 Ngôn ngữ nhân vật 1.2.1 Khái niệm ngôn ngữ nhân vật Trong tác phẩm văn học, nhân vật đợc nhà văn xây dựng từ nhiều góc độ, nhiều phơng diện khác nh ngoại hình, hành động, ngôn ngữ Trong ngôn ngữ phơng diện bộc lộ cách tinh tế, trực tiếp đặc điểm tâm lý, tính cách, nhận thức nhân vật Ngôn ngữ nhân vật lời nói trực tiếp nhân vật tác phẩm văn học đợc biểu đạt tín hiệu ngôn ngữ nhằm mục đích thể cách sinh động tính cách đặc điểm nhân vật đây, cần có cách hiểu toàn diện gọi lời nói nhân vật Lý thuyết ngữ dụng học lời nói nhân vật tác phẩm văn chơng không đơn lời nghe đợc mà suy nghĩ, lời độc thoại nội tâm nhân vật Chính mà biểu hình thức ngôn ngữ nhân vật đa dạng, phong phú 1.2.2 Các dạng hội thoại truyện ngắn Lê Lựu Trong thực tế giao tiếp, ta thờng bắt gặp dạng thoại sau: song thoại, tam thoại, đa thoại, đơn thoại Các dạng thức hội thoại xuất ngôn ngữ giao tiếp nhân vật truyện ngắn Lê Lựu a) Song thoại dạng hội thoại diễn hai nhân vật giao tiếp, gồm lời trao, lời đáp tơng tác Ví dụ: - Gì vậy? - Có lẽ phía bị lộ, bọn địch kéo xuống - Nó biết khỏi đồi tranh nên - Biết mà để nằm từ sáng đến (Chuyện kể từ đêm trớc, 165) Lý thuyết hội thoại quan tâm nhiều đến đến dạng song thoại, dạng thoại hầu hết hoạt động giao tiếp thực tế nh tác phẩm văn chơng Song thoại sở để nghiên cứu dạng hội thoại khác Khảo sát lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu, dạng song thoại xuất nhiều nhất, chiếm khoảng 84% so với dạng thoại khác Ngoài dạng thoại trên, ngôn ngữ hội thoại tồn dới số dạng khác, dạng tam thoại, đa thoại, đơn thoại, độc thoại b) Tam thoại dạng thoại xuất có ba nhân vật giao tiếp thời điểm, không gian, hớng vấn đề chung Ví dụ: - Báo cáo thủ trởng, Hoàng, chiến sĩ đại đội ba, vác đại liên nặng quá, xin thủ trởng cho ngời vác giúp chân Tiểu đoàn trởng bực hỏi lại: - Ban huy đại đội đâu, đồng chí lại báo cáo tiểu đoàn? Một chiến sĩ đứng gần, ghé nhìn suốt mặt Hoàng, reo lên khe khẽ: - A, xạ thủ đại liên hồi sáng - Anh nói to lên: - Báo cáo, đồng chí ngời đơn vị ta Đồng chí xạ thủ đại liên hồi sáng bắn cháy máy bay lên thẳng (Chính trị viên chiến sĩ mới, 199 - 200) c) Đa thoại lời nhiều nhân vật đan xen ngữ cảnh hội thoại cụ thể Trong truyện ngắn Lê Lựu, dạng thoại xuất thứ hai, sau song thoại Ví dụ: Cô tóc lại, đứng dậy: - Thôi ta lại bắt đầu Mình có ý kiến này: thuyền bị đắm ngày rồi, lắng xuống bùn sâu Ta phải lấy sào lặn xuống lóc đáy ăn thua Các cô gái tự cân nhắc ý kiến trung đội phó, lúc sau có ý kiến đáp lại: - Có thể đợc Những tiếng khác lao xao : - Thế thử làm xem bác - Bây chị Lâm để chúng em lặn - Mình biết chỗ cần lóc bùn ra, để Một cậu với Các cậu lại kéo, cố lên xem có chuyển không nhá (Phía mặt trời, 116) d) Đơn thoại lời thoại nhân vật phát hớng đến ngời nghe nhng lời đáp mà ngời nghe đáp lại hành động, tiếp nhận cách im lặng Trong truyện ngắn Lê Lựu, dạng thoại xuất chủ yếu kiểu cấu trúc mệnh lệnh, sai khiến Ví dụ: - Xung phong ong ong! Xung ph ong! (Chính trị viên chiến sĩ mới, 180) - 34, thứ ba, tốp phải, tốc độ bổ nhào bắn ắn (Ngời cầm súng, 336) e) Độc thoại suy nghĩ bên trong, không thành lời nhân vật Nó kết suy t nội tâm nhân vật vấn đề Trong Tết làng Mụa Lê Lựu, nhân vật Tỉnh chứng kiến việc làm, hành động Minh nói thầm với mình: Anh Minh ạ, hiểu Tuy bố chúng bị sai khiến cớp Tết ngời khác, nhng dù chúng nhà nghèo Lũ trẻ muốn có Tết (Tết làng Mụa, 18) Các dạng thoại nói không đợc biểu cách độc lập, tách rời mà có chúng đồng thời xuất hiện, tồn thoại Ban đầu lời song thoại, sau tam thoại, đa thoại xen lẫn độc thoại Tuy nhiên, nh khẳng định, song thoại dạng thức hội thoại hầu hết thoại nhân vật tác phẩm văn chơng nói chung truyện ngắn Lê Lựu nói riêng Do giới hạn khoá luận, đề tài này, vào khảo sát tìm hiểu dạng song thoại Các dạng thoại khác, tiếp tục nghiên cứu đề tài khoa học có quy mô lớn 1.2.3 Chức ngôn ngữ nhân vật 10 - Ôi chà, đâu anh chả xục đến để tóm tắt tin tức Cũng dựa vào cốt họ thêm dấm ớt để thành văn gì? (Ngời cầm súng, 378) Đấy công việc làm báo, viết văn cách nghĩ giản đơn Tiên Nghĩ anh nói nấy, chân thật Sự chân thật nét biểu chất ng ời nông dân Việt Nam 3.2 Đặc điểm lời thoại giàu chất anh hùng ca mang tính thời đại Thời đại anh hùng sản sinh ngời anh hùng Đọc truyện ngắn Lê Lựu, ta đợc tiếp xúc với hệ ngời chân chính, sống có lý tởng, có phẩm chất kiên định, mang nhiều vẻ đẹp lý tởng cử chỉ, hành động, lời ăn tiếng nói Sau biểu cụ thể: 3.2.1 Lời thoại đề cập tới vấn đề chung lớn lao, có ý nghĩa trọng đại dân tộc Tìm hiểu truyện ngắn Lê Lựu, nhận thấy nhân vật truyện đề cập đến nội dung mang tính thời đại Ngôn ngữ họ thứ ngôn ngữ gắn với thời đại cách mạng Mỗi lời nhân vật phát xoay quanh vấn đề cấp thiết, đợc nớc quan tâm thời điểm giờ, bảo vệ Tổ quốc, quét giặc Mĩ xâm lợc Chúng thống kê đợc từ ngữ phản ánh lớn lao, chung lời thoại nhân vật nh sau: Đi làm cách mạng! (Trong làng nhỏ); đánh bị thơng chuyện thờng (Phía mặt trời); nén đau thơng, mu trí chiến đấu (Phía mặt trời); chiến đấu đến để bảo vệ Tổ quốc; chịu đựng, không đựơc rên la động đậy Vì sống tiểu đoàn mà nén đau đớn riêng; chịu đựng đợc gian khổ, đau đớn để xứng đáng với anh em lại (Chuyện kể từ đêm trớc); có nguyện vọng đợc đánh địch hoả lực mạnh; xin hứa danh dự với bạn đánh giỏi (Chính trị viên chiến sĩ mới); cha nói dối nói dối Đảng (Ngời đồng cói) Lời nhân vật Kim Chuyện kể từ đêm trớc hiệu hành động quân dân ta thời kì chống Mĩ: - Báo cáo, chiến đấu đến để bảo vệ Tổ quốc ạ! 42 (Chuyện kể từ đêm trớc, 135) Trong năm chiến tranh chống Mỹ, ý chí dân tộc ta đợc thể lời nói cá nhân Mỗi ngời dân mang ý thức chống giặc Mĩ cao độ, họ hăng hái, nhiệt tình nh lời thơ nhà thơ Chính Hữu: Có ngày vui nớc lên đờng Mọi buồn vui họ gắn với chiến đấu, bảo vệ Tổ quốc: - Nếu có buồn buồn tháng di chuyển hàng chục trận địa, cha bắn rơi (Phía mặt trời, 86) Xoay quanh sống nhân vật truyện ngắn Lê Lựu, lời động viên, lời khuyên bảo hớng tới mục đích đánh Mĩ giỏi: - Bố thấy bạn bảo định đội Bố nghĩ rồi, bố ích kỉ đâu, học đại học đánh Mĩ Thôi, đừng thay đổi Sáng mai hai bố vừa vừa bàn thêm (Phía mặt trời, 92 - 93) Chính trị viên chiến sĩ mới, nhân vật Hoàng tìm cách để xông vào chốn hiểm nguy - đánh địch hoả lực mạnh, hứa với chiến sĩ liên lạc: - Mình xin hứa danh dự với bạn đánh giỏi (Chính trị viên chiến sĩ mới, 185) Tóm lại, thấy, tinh thần, ý thức quyền lợi dân tộc đất nớc vợt lên riêng t thân ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu Cho nên, dù hoàn cảnh nào, ta bắt gặp đợc câu nói mang đậm lí tởng thời vật ngời chiến sĩ 3.2.2 Lời thoại nhân vật thể hi sinh quyền lợi cá nhân hạnh phúc gia đình Trong chiến tranh đầy gian khổ mát đất nớc, hiểu đợc hi sinh lớn lao quân dân ta Chính hi sinh đợc đền đáp thắng lợi vĩ đại dân tộc Việt Nam 43 Là nhà văn thời kì lịch sử hào hùng ấy, Lê Lựu say sa, kịp thời ghi lại hoạ điển hình chân dung ngời chiến sĩ Việt Nam Họ dũng cảm, gan dạ, mu trí họ sẵn sàng hi sinh tất cho độc lập, tự dân tộc Đọc truyện ngắn Lê Lựu, độc giả không khỏi xúc động trớc đức hi sinh cao ngời chiến sĩ quân đội nhân dân Việt Nam Vì đất nớc, họ đâu biết đến hạnh phúc thân, gia đình Sự hi sinh đợc thể phơng diện sau đây: a) Ngời chiến sĩ không nghĩ đến chết, hi sinh thân mà nghĩ đến bình yên ngời khác Cuộc sống ngời chiến sĩ rèn thử thách họ, ngời trởng thành tự vợt lên môi trờng chiến đấu khó khăn, ác liệt Với hoài bão tuổi trẻ, Lu Hoài Chung thể đợc ý chí chiến đấu mãnh liệt, tinh thần hi sinh anh dũng, trận chiến đấu bảo vệ chốt, tiểu đoàn rút lui an toàn (Chuyện kể từ đêm trớc) Có chiến sĩ sống đồng đội tự nguyện hi sinh, nh nhân vật Minh (Tết làng Mụa), Tính Trớc ngày nắng, nữ chiến sĩ Lâm Phía mặt trời Anh lính sinh viên Hoàng, đêm chiến trờng, không nén tình cảm bồng bột, háo hức muốn đợc đầu trận đánh, nh chiến sĩ giơng cờ đỏ phần phật đoàn quân mà anh thấy qua phim ảnh, sách báo (Chính trị viên chiến sĩ mới) Nhân vật Minh Tết làng Mụa dùng thân đè lên mìn nổ để tránh gây thơng tích cho đồng đội hi sinh dũng cảm, đáng xúc động đến nhờng nào! Cao đẹp thế, trớc nhắm mắt, Minh cố gắng dặn lại đồng đội: - Cậu ăn Tết với bà cụ Nhớ bảo công tác ác (Tết làng Mụa, 26) Ngay tính mạng không giữ đợc, ngời chiến sĩ thể quan tâm chu đáo đến cụ Phòng - đến nhân dân làng Mụa Anh hiểu đợc rằng, bà cụ biết tin anh hi sinh Tết vui vẻ trở nên nặng nề, buồn bã bà, anh không muốn ngời vui anh Chính thế, lại vĩ đại gấp bội Ngời chiến sĩ hiến thân cho 44 nghiệp lớn dân tộc nhng không quên nghĩ đến niềm vui gia đình Đại đội trởng Tính Trớc ngày nắng đồng đội không chịu nhờng ai, xông vào chốn hiểm nguy: - Anh để em Anh nguy hiểm - Lúc cậu gàn mình: Đừng đi, nguy hiểm Thế nổ cậu sống à? - Em khác - Công việc cha đến cậu đâu, yên trí (Trớc ngày nắng, 471- 472) b) Ngời chiến sĩ chịu đựng thiếu thốn, hi sinh, mát, thơng vong cho ngày chiến thắng dân tộc Trong chiến đấu, đội ta gặp khó khăn, phải sống thiếu thốn nhng họ t sẵn sàng nhận nhiệm vụ, mang lửa nhiệt tình cách mạng Chiến sĩ Kim khẳng định cách chắn với thủ trởng ông hỏi anh: - Anh bạn, suốt ngày hôm không đợc động đậy, không ăn uống, ỉa đái nhá Có chịu đợc không? - Báo cáo chịu đợc (Chuyện kể từ đêm trớc, 146) Anh thơng binh lo lắng cho an toàn đơn vị dặn Kim: - Chú ý giúp nghe - Gì cơ? - Thấy ngáy đừng cho ngủ (Chuyện kể từ đêm trớc, 150) Chiến sĩ thơng binh sợ ngủ lúc đau đớn vết thơng nói mê, gây động làm địch phát hiên đợc đội ta, nguy hiểm Khát nớc nhng anh định không uống vì: - Uống vào thoả mãn, ngủ (Chuyện kể từ đêm trớc, 158) 45 Bản lĩnh Cách mạng ngời chiến sĩ đợc thể truyện ngắn Lê Lựu đoạn đối thoại nhân vật Tiên với đồng đội: - Từ tối đến anh không ngủ, cẩn thận không vết thơng loét Thôi nghỉ đi, để cho anh em làm - ối dào, vớ vẩn Cậu động viên anh em Căn tâm Cố cho pháo vào trớc sáng (Ngời cầm súng, 383) Những ngời chiến sĩ mặt trận hi sinh quyền lợi thân, sẵn sàng chịu đựng tất cho chiến thắng Họ không xem chuyện hi sinh điều to tát, ghê gớm, nghĩa ý thức họ, việc chiến đấu bảo vệ đất nớc luôn kề cận hiểm nguy, nhng họ biết cần thiết phải hi sinh xứng đáng với Tổ quốc c) Ngời chiến sĩ hi sinh hạnh phúc riêng t hạnh phúc gia đình, mu cầu cho lợi ích lớn dân tộc Một hệ đội lên đờng cứu nớc, bao hệ quê hơng ngày đêm ngóng trông Chiến tranh chia cắt hạnh phúc ngời Ra đi, không ngời chiến sĩ hi sinh hạnh phúc, quyền lợi thân mà hạnh phúc gia đình họ bị chia cắt Nhân vật Yên nói với vợ: - Tôi mẹ khó khăn! (Trong làng nhỏ, 79) Trớc mắt Yên chặng đờng đầy cam go chiến tranh khốc liệt, sau lng anh hình ảnh gia đình với bao vất vả, khó khăn vắng bóng ngời trụ cột nhng anh nguyện hi sinh tất để theo sát chiến đấu độc lập tự cho dân tộc Ngời chiến sĩ lăn lộn mặt trận có điều kiện để nắm bắt tin tức ngời thân Đợc đồng đội hỏi thăm sức khoẻ mẹ, chiến sĩ Thà biết nói: - Gần năm chuẩn bị chiến dịch chả biết tin (Chính trị viên chiến sĩ mới, 214) 46 Nhân vật Lâm Phía mặt trời giấu kín chuyện ngời yêu bị thơng, không cho biết: - Nhng chị phải cho em biết, anh bị thơng vào đâu? Có nặng không? - Chú bảo với chị xoàng Mà đánh bị thơng chuyện thờng, vậy, anh Đừng nói chuyện với chúng Chung ạ! - Vì sao? - Mình không muốn làm ảnh hởng đến khí đơn vị (Phía mặt trời, 88) Với ngời gái trẻ nh Lâm, chuyện ngời yêu thờng câu chuyện đợc nhắc đến lần tâm riêng t với bạn bè, nhng, không muốn làm ảnh hởng đến khí đơn vị, bạn trai bị thơng, Lâm âm thầm với nỗi đau riêng để sống lạc quan lòng đồng đội Hiểu đợc cần phải đặt lợi ích chung lên trên, Lâm nói với Chung Mà đánh bị thơng chuyện thờng, vậy, anh Họ ngời chiến sĩ dân tộc ta thật xứng đáng đứng lên đài vinh quang lịch sử Không có họ, ngời sẵn sàng xả thân nghĩa lớn, có đợc ngày hôm nay! 3.3 Đặc điểm lời thoại phản ánh đa chiều mối quan hệ ngời chiến sĩ Khảo sát lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu, thấy bật lên lòng vị tha, biết hi sinh, xả thân cho nghiệp giải phóng đất nớc Trong quan hệ với ngời, họ lại giàu nhân ái, đầy trách nhiệm Điều đợc thể qua mối quan hệ: 3.3.1 Quan hệ với đồng đội, đồng chí Trong chiến đấu, ngời lính từ miền quê xa lạ, khác nghề nghiệp, tuổi tác nhng đợc biên chế tiểu đội, trung đội, đơn vị 47 Họ trở nên gần gũi, gắn bó với Quan hệ đợc nảy sinh từ nhiều tình huống, hoàn cảnh chiến tranh Có quan hệ thủ trởng với anh em binh lính: - Anh bạn trẻ, giỏi Tên gì, tuổi rồi? - Em Kim, mời tám tuổi - Hồi nhà làm gì? - Báo cáo thủ trởng, em học - Khá, khá, trông thông minh lắm! Thế nguyện vọng anh bạn trẻ gì? - Báo cáo, chiến đấu đến để bảo vệ Tổ quốc - Chà, chà, nh sách Giống thằng tớ - Chú học lớp ạ? - Cũng đội Nó anh bạn hai tuổi đội gần hai năm Lúc tớ hỏi, gân cổ lên nói nh ngời đọc sách là: trở thành Chà, chà, anh bạn Nhng tốt, xin ủng hộ Thôi chào bạn, tớ (Chuyện kể từ đêm trớc, 134 - 135) Nhập ngũ, họ cha biết nhng gặp họ tỏ thân mật Đứng cơng vị huy, Mai Hữu nói chuyện với anh em cởi mở, chân tình, ông xng hô gần gũi, ông hỏi han cặn kẽ, ông động viên khéo léo; chiến sĩ Kim đáp lời tự tin, nhiệt thành Cũng thủ trởng Mai Hữu nhờng phần cho anh bạn trẻ Kim: - - Ông mở túi bạt lấy gói lơng khô để giành từ tối hôm đặt vào tay - Báo cáo, - Cầm lấy, vớ vẩn Anh bạn hết tớ biết - Thủ trởng ạ, ăn không hết - Nói khoác Tớ không ăn đâu, nhớ đừng bỏ thằng già nhá (Chuyện kể từ đêm trớc, 169) 48 Họ là: Lớp cha trớc, lớp sau - Đã thành đồng chí chung câu quân hành Lớp cha trớc mực yêu thơng, quí mến, dìu dắt hệ sau Họ làm nên hình tợng ngời chiến sĩ Việt Nam với vẻ đẹp riêng không pha trộn với ngời lính thời đại Trong số truyện, ta lại bắt gặp mối quan hệ anh em binh lính với Họ gần gũi, thân mật, chia sẻ khó khăn Ví dụ: - Lệnh thủ trởng tiểu đoàn cậu vác cho tớ chân súng - Có thật thủ trởng bảo không? - Đúng, thủ trởng tay vào chỗ cậu mà Thôi, giúp cho vui - Không vác hộ, đa cậu đến đại đội cậu - Thật à? Trời ơi, cậu muôn năm Cậu biết đại đội có anh Đông trị viên cậu Chín rỗ liên lạc? - Tớ biết Nhng cậu lại nói dối Thủ trởng bảo cậu mang chiến lợi phẩm nhè nhẹ giúp Ra cậu lại nói khác Một chiến sĩ dũng cảm mà nói dối đồng đội tồi đấy! - Tớ xin lỗi cậu Chính tớ sợ bỏ súng lại, bị phạm kỷ luật nghiêm trọng nên tớ nói dối Cậu góp ý nhẹ nhng tớ thấy Nào chuẩn bị Cậu thích vác chân hay nòng? Chân nhẹ nhng cồng kềnh - Tuỳ cậu - Đi đờng tớ kể chuyện cho mà nghe Cánh lính trẻ dễ thông cảm cho (Chính trị viên chiến sĩ mới, 201 - 202) Ngời chiến sĩ quen mạnh dạn phê bình Hoàng không thành thật, Hoàng nhận lỗi cách chân thành kể từ họ trở nên tâm đầu ý hợp, Hoàng muốn giới thiệu cho Thà cô chị gái để Thà có ngời trông nom bà cụ Hay nh mối quan hệ Chung Lâm Phía mặt trời trở nên gắn bó, sâu nặng gần nh chị em ruột Họ quan tâm, săn sóc cho cách 49 tận tình, chân thành Đó quan hệ nảy sinh cách sáng khói lửa, đạn bom mịt mùng ngày chống Mĩ cứu nớc Hầu nh mối quan hệ đồng đội, đồng chí truyện ngắn Lê Lựu đợc thiết lập cách mẻ nhng mẻ không làm cho ngời chiến sĩ sống dè dặt, thiếu cởi mở, chân thành với họ ngời chí hớng 3.3.2 Quan hệ với nhân dân Cuộc kháng chiến trờng kì gian khổ quân dân ta kéo theo bớc dài hành quân ngời lính khắp mặt trận, khắp nẻo đờng Đến đâu, chiến sĩ ta nhận đợc ủng hộ nhiệt liệt, chân tình nhân dân nớc Tình quân - dân nảy sinh sở Trong quan hệ với nhân dân, ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu có tình cảm tốt đẹp Mối quan hệ đợc biểu rõ nét truyện: Tết làng Mụa, Trong làng nhỏ, Ngời đồng cói, Phía mặt trời Nghe nhân vật Minh Tết làng Mụa nói chuyện, ta cảm nhận đợc từ anh tình cảm yêu thơng, gắn bó sâu nặng với nhân dân làng Mụa: - Gạo đâu? Đa gói bánh cho loáng xong mà - Chị để gói bánh cho cháu mừng - Nào bé thích nào? (Tết làng Mụa, 20 - 21) Minh ngời sống đầy trách nhiệm, tình thơng Anh không đành lòng cháu bé nơi anh qua phải đón Tết thiếu bánh chng, anh yêu trẻ muốn chúng có đợc niềm vui đơn giản Bận bịu đến đâu, anh thu xếp để giúp đỡ đợc nhân dân việc này, việc Tình cảm gắn bó tiền tuyến hậu phơng, chiến sĩ đội nhân dân đợc thể việc chiến sĩ Chung lo lắng cho học sinh Toàn: - Em đến nhà cậu Toàn rồi! Nghe chị nói, chiều sau em đến - Tốt, em tạo điều kiện giúp cậu (Phía mặt trời, 122) Phẩm chất ngời chiến sĩ đợc biểu không việc chiến đấu với kẻ thù mà ý thức trách nhiệm ngời dân Trong khả có 50 thể với lòng nhiệt tình sâu sắc, cô giáo chiến sĩ Chung tận tình dạy bảo, giáo dục ngời học sinh vốn có hoàn cảnh khó khăn Toàn để em không thua thiệt bạn bè Tóm lại, quan hệ với nhân dân, ngời chiến sĩ chu tất, chu toàn Họ tạo đợc niềm tin trái tim đồng bào nớc Trở lại, nhân dân nớc gắng sức đội, bên anh, làm nên khối đại đoàn kết vững dân tộc 3.3.3 Quan hệ với ngời thân Trong truyện ngắn Lê Lựu, bắt gặp mối quan hệ ngời chiến sĩ với ngời thân gia đình họ Đó quan hệ mẹ chiến sĩ Yên với bà mẹ Phòng, quan hệ vợ chồng Yên, cha Yên (Trong làng nhỏ); quan hệ cha Chung (Phía mặt trời), cha Mai Hữu Lu Hoài Chung (Chuyện kể từ đêm trớc); quan hệ mẹ Lê Văn (Ngời đồng cói); quan hệ anh em Hoàng Tính (Trớc ngày nắng) Chiến tranh làm bố mẹ phải xa con, vợ phải xa chồng, anh phải xa em Tuy nhiên, khoảng cách xa xôi mặt không gian lại khẳng định tình cảm gắn bó, yêu thơng ý thức trách nhiệm ngời lính Những đoạn thoại diễn ngời chiến sĩ với ngời thân truyện ngắn Lê Lựu trang văn đầy xúc động Chiến sĩ nông dân Yên vốn ngại thổ lộ tình cảm mình, giữ lòng đợc nữa, dành cho mẹ, cho vợ cử chỉ, lời nói thể tình yêu tha thiết, quan tâm, lo lắng đến đỉnh: - Mẹ Chiến giận hả? - Hôm mẹ thấy ngời nào? - Tôi mẹ khó khăn! - Tôi biết mẹ lo liệu chạy vạy đợc Tôi dặn mẹ điều là: hoàn cảnh có gay go đến mức độ mẹ động viên bà, đừng để bà buồn ( ) Gần ba chục năm nay, hết chồng lại đi, chiến đấu cho đất nớc, bà phải chịu đựng gian truân - Nhà phải cấm ngặt thằng Thắng không đợc nghịch láo 51 - Còn thằng Chiến, mẹ yên trí, mai viết th cho - Chết, mẹ Chiến yếu Bà ngời ta giúp đỡ (Trớc ngày nắng, 78 - 79 - 81) Thông thờng, lối sống nếp nghĩ ngời nông thôn đơn giản, mộc mạc - tình cảm để lòng không bộc lộ bên đây, vào ngày phải xa ngời ruột thịt, chiến sĩ Yên vợt qua giới hạn có phần khô khan lâu Anh nói với vợ tất lòng mình, anh bộc lộ lo lắng cho bà, cho vợ, cho Anh ngời có hiếu, ngời chồng có nghĩa tình, ngời cha có tình thơng, trách nhiệm Mối quan hệ ngời chiến sĩ ngời thân truyện ngắn Lê Lựu có đồng thời mối quan hệ với ngời đồng đội, đồng chí Đó quan hệ cha - đồng chí trị viên huyện đội cô gái Chung (Phía mặt trời), tiểu đoàn trởng Mai Hữu trai Lu Hoài Chung (Chuyện kể từ đêm trớc), anh em Hoàng Tính (Trớc ngày nắng) Thông qua kiện, lời nói nhân vật này, ta thấy họ vừa có gần gũi tình máu mủ, lại có nghiêm túc tác phong, kỷ luật quân đội Cũng nh bao ngời đồng chí khác, họ tin tởng nhau, sống có trách nhiệm, tình thơng với Tiểu đoàn trởng Mai Hữu tự hào trai mình: - Lúc tớ hỏi, gân cổ lên nói nh ngời đọc sách là: trở thành Chà, chà, anh bạn Nhng tốt, xin ủng hộ Thôi chào bạn, tớ (Chuyện kể từ đêm trớc, 135) Đó tình cảm đáng đợc trân trọng dành cho hệ sống cống hiến độc lập, tự Tổ quốc! Tiểu kết: Qua việc khảo sát, tìm hiểu ngữ nghĩa lời hội thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu, nhận thấy số đặc điểm bật sau: lời thoại nhân vật hồn nhiên, mộc mạc, mang đậm dấu ấn thôn quê, giàu chất anh hùng ca thời đại, thể đợc mối quan hệ đa chiều tốt đẹp ngời chiến sĩ Những đặc điểm cho ta hiểu thêm hệ nhân vật ngời chiến sĩ 52 truyện ngắn Lê Lựu Họ ngời nông dân chất phác, thật thà, sống, chiến đấu lao động nghiệp chung nớc 3.4 Một số nhận xét phong cách ngôn ngữ hội thoại truyện ngắn Lê Lựu 3.4.1 Ngôn ngữ hội thoại truyện ngắn Lê Lựu tự nhiên, sinh động, gần gũi với sống chiến đấu ngời chiến sĩ Khi lựa chọn đề tài chiến tranh hình ảnh anh đội Cụ Hồ, tài năng, vốn sống vốn hiểu biết mình, Lê Lựu tái hoàn toàn xác, sinh động chân dung đồ sộ ngời chiến sĩ quân đội nhân dân Việt Nam tháng năm đánh Mĩ trờng kì gian khổ Bức chân dung phần đợc thể rõ thông qua ngôn ngữ hội thoại nhân vật Đấy thứ ngôn ngữ tự nhiên, tự nhiên nh vốn có Cái sáng tạo nhà văn việc biết đặt vào miệng nhân vật lời nói có hiệu cao tình điển hình Lời thoại nhân vật truyện ngắn Lê Lựu nh vào sống chiến đấu hào hùng dân tộc ta, gần gũi thân thuộc, làm sống lại thời đại lịch sử vẻ vang, phản ánh đợc nét tính cách tốt đẹp ngời Việt Nam 3.4.2 Ngôn ngữ hội thoại truyện ngắn Lê Lựu đơn nghĩa, rõ ràng, dễ hiểu Khảo sát truyện ngắn Lê Lựu, bắt gặp nhiều lời thoại có ngữ nghĩa rõ ràng, đọc hiểu đợc ngay, nghiền ngẫm hay suy ý Đây đặc điểm khác biệt so với ngôn ngữ hội thoại truyện ngắn đại Cũng có nghĩa thành công lớn nhà văn Lê Lựu việc thể ngôn ngữ nhân vật việc tác động mạnh vào cảm quan độc giả thứ ngôn ngữ góc cạnh, sắc lạnh mà giản dị, nhẹ nhàng nhng sâu lắng Lời thoại nhân vật đơn nghĩa, rõ ràng, dễ hiểu cho ta hình dung rõ nét hệ ngời cầm súng nông dân 53 Kết luận Khảo sát ngôn ngữ hội thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu, rút kết luận dới đây: 1.1 Ngôn ngữ hội thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu thờng sử dụng nhiều yếu tố tình thái nh vốn từ ngữ gắn với ngữ thông dụng quân đội 1.2 Ngôn ngữ hội thoại nhân vật thờng sử dụng cấu trúc câu ngắn, câu tỉnh lợc, phù hợp với đặc điểm hoàn cảnh chiến tranh cần ngắn rõ, khẩn trơng, tính thông tin cập nhật 1.3 Ngôn ngữ hội thoại nhân vật mộc mạc, giản dị, chân thật, thể rõ ý tứ, mang đậm dấu ấn thôn quê 1.4 Ngôn ngữ hội thoại nhân vật giàu chất anh hùng ca mang tính thời đại 1.5 Ngôn ngữ hội thoại nhân vật phản ánh mối quan hệ đa chiều ngời chiến sĩ Những đặc điểm lời thoại nói phần phản ánh đợc chân dung ngời chiến sĩ thời kì lịch sử hào hùng dân tộc ta thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nớc Đó tợng đồng tồn để ghi dấu cho độc tự đất Việt, ngời Việt Do giới hạn mặt thời gian nh dung lợng khoá luận tốt nghiệp, đề tài này, tập trung sâu tìm hiểu, khảo sát ngôn ngữ hội thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu mà cho điển hình Tuy nhiên, chừng mực đó, số lợng tác phẩm cha phản ánh đợc toàn diện chân dung hệ ngời yêu nớc dân tộc ta thời kì chống Mĩ Mặt khác, sáng tác Lê Lựu, nhiều vấn đề đặt cho việc nghiên cứu khoa học, chẳng hạn nh việc tìm 54 hiểu chân dung lớp nhân vật khác, tìm hiểu nghệ thuật miêu tả chiến tranh thông qua ngôn ngữ, tìm hiểu mảng đề tài sáng tác nông dân nhà văn Lê Lựu Những vấn đề hi vọng đợc tìm hiểu, trình bày công trình khoa học có quy mô lớn Tài liệu tham khảo Đỗ Hữu Châu - Đại cơng ngôn ngữ học (Tập Ngữ dụng học) , NXB GD, 2001 Nguyễn Minh Châu Tuyển tập truyện ngắn, NXB văn học, 1999 Ngô Trí Cơng - Đặc điểm ngôn ngữ hội thoại truyện ngắn Ma Văn Kháng, luận văn tốt nghiệp cử nhân ngữ văn, Đại học Vinh, 2001 55 Nguyễn Thiện Giáp (chủ biên) Dẫn luận ngôn ngữ học, NXB GD, 2002 Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi Từ điển thuật ngữ văn học, NXB ĐHQG, 1998 Nguyễn Thái Hoà - Những vấn đề thi pháp truyện, NXB GD, 2000 Trần Đăng Khoa Chân dung đối thoại, NXB niên, 1999 Đỗ Thị Kim Liên Ngữ nghĩa lời hội thoại, NXB GD, 1999 Đỗ Thị Kim Liên a) Ngữ pháp tiếng Việt, NXB GD,1998 b) Bài tập ngữ pháp tiếng Việt, NXB GD, 2000 10 Lê Lựu Truyện ngắn, NXB văn hoá- thông tin, 2000 11 Phơng Lựu (chủ biên) Lý luận văn học, NXB GD, 1997 12 Trần Đình Sử Văn học thời gian, NXB văn học, 2001 13 Tạp chí văn học số 2/1980 14 Võ Thị Hồng Thắm Tình thái lời nhân vật truyện ngắn Nam Cao, luận văn tốt nghiệp cử nhân ngữ văn, Đại học Vinh, 2001 15 Bùi Việt Thắng Truyện ngắn Những vấn đề lý thuyết thực tiễn thể loại, NXB ĐHQG, 2000 16 Nguyễn Huy Thiệp Tuyển tập truyện ngắn, NXB phụ nữ, 2001 17 Lê Thị Trang Ngôn ngữ hội thoại nhân vật truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, luận văn thạc sĩ ngữ văn, Đại học Vinh, 2001 18 Trung tâm từ điển Từ điển tiếng Việt, NXB Đà Nẵng, 1997 19 Nguyễn Nh ý (chủ biên) Từ điển giải thích thuật ngữ ngôn ngữ học, NXB GD, 1996 ****************** 56 [...]... phần nào nói lên đợc tính cách của ngời chiến sĩ anh bộ đội Cụ Hồ trong thời kì chiến tranh chống Mĩ cứu nớc 2.2 Đặc điểm cấu trúc lời thoại nhân vật Khảo sát cấu trúc lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ trong truyện ngắn Lê Lựu, chúng tôi thấy nổi lên những đặc trng sau đây: 2.2.1 Lời thoại ngắn Trong một tác phẩm văn chơng, khi nhân vật đối thoại với nhau, có thể họ sẽ nói với nhau những lời rất dài,... sát đặc điểm cấu trúc lời thoại nhân vật trong truyện ngắn Lê Lựu, chúng ta lại đặt nhiều sự quan tâm đến dạng lời thoại ngắn? Điều này đợc lý giải bởi sự xuất hiên thờng xuyên của lời thoại ngắn trong 29 truyện ngắn Lê Lựu, trở thành một nét đặc trng trong phần lớn sáng tác về đề tài chiến tranh của nhà văn Vấn đề xác định ranh giới về mặt hình thức để chỉ ra các kiểu lời thoại ngắn hay không ngắn. .. phần lớn dạng lời thoại này trùng với đơn vị câu (mỗi lời thoại là một câu) chiếm tới 96% Bởi vậy, chúng tôi dựa vào cách phân chia câu văn của Lê Xuân Thại để xác định lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ trong truyện ngắn Lê Lựu là ngắn hay không ngắn Trong toàn bộ 508 lời song thoại của 9 truyện ngắn đã khảo sát, chúng tôi nhận thấy số lợng lời thoại ngắn chiếm tỉ lệ khá cao: 248 lời thoại chiếm gần... kiểu lời thoại ngắn, tỉnh lợc trong ngôn ngữ nhân vật ngời chiến sĩ ở truyện ngắn Lê Lựu đã thể hiện đợc phần nào bức chân dung mang vẻ đẹp thời đại của lớp nhân vật ấy; mặt khác, đó còn là nhân tố cho phép ta hiểu thêm về phong cách sáng tác của nhà văn Lê Lựu một nhà văn mà cá tính đợc thể hiện qua ngòi bút giản dị, chân thành Chơng 3: Đặc điểm ngữ nghĩa lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ trong truyện. .. chiến sĩ nông dân đợc Lê Lựu thể hiện nhiều nhất và thành công nhất, có khi chỉ chấm phá đôi ba nét qua mấy câu đối thoại ngắn gọn của nhân vật Chúng làm thành nét đặc trng của ngôn ngữ nhân vật trong truyện ngắn Lê Lựu, và đây cũng là điểm khác biệt so với sáng tác của một số nhà văn khác Khẳng định đặc điểm ngữ nghĩa lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ phản ánh thế hệ nhân vật này có thành phần xuất... không trả lời, cha tôi bảo : Để xem đã.(16, 33) Bàn về lời thoại ngắn trong truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, tác giả Lê Thị Trang viết : Ngôn ngữ đối thoại của nhân vật th ờng hớng đến mục đích thực dụng hàng ngày mà bỏ qua những ớc mơ, khát vọng về một vẻ đẹp hớng thiện cần có (17, 38) Lẽ dĩ nhiên, nhân vật của truyện ngắn Lê Lựu và nhân vật của truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp là hai loại nhân vật khác nhau,... khẩn trơng, chính xác, nhanh nhẹn, kịp thời với cuộc chiến đấu đầy gian khổ của dân tộc So sánh kiểu lời thoại ngắn gọn của nhân vật trong truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp với truyện ngắn Lê Lựu, chúng tôi nhận thấy hai kiểu tính cách của hai loại nhân vật hoàn toàn khác nhau Đoạn thoại dới đây đợc trích dẫn từ truyện ngắn Tớng về hu trong Tuyển tập truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp: Cha tôi bảo : Nghỉ rồi, cha... nhất biện chứng ấy, nhân vật ngời chiến sĩ trong truyện ngắn Lê Lựu đã toát lộ những vẻ đẹp giản dị mà phi thờng của một thời đại vẻ vang lịch sử 19 Tiểu kết: Ngôn ngữ nhân vật ngời chiến sĩ trong truyện ngắn Lê Lựu tồn tại chủ yếu ở dạng thức song thoại Chịu sự chi phối của ngữ cảnh và phong cách, cảm hứng sáng tác của nhà văn Lê Lựu, ngôn ngữ ấy đã làm toát lên bức chân dung ngời chiến sĩ với vẻ đẹp... nhà văn Lê Lựu, ngôn ngữ ấy đã làm toát lên bức chân dung ngời chiến sĩ với vẻ đẹp trên nhiều phơng diện khác nhau 20 Chơng 2: Đặc điểm vốn từ ngữ và cấu trúc lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ trong truyện ngắn Lê Lựu 2.1 Đặc điểm sử dụng từ ngữ qua lời thoại nhân vật 2.1.1 Lời thoại sử dụng từ ngữ gắn với nghề lính Mỗi một nhà văn khi lựa chọn cho mình một đề tài thể hiện đều hớng đến mục đích là thổi... đối thoại trên các nhân vật giao tiếp trao lời và đáp lời rất ngắn hoàn cảnh của chiến trận lúc bấy giờ không cho phép nhân vật dài dòng, họ chỉ nói những gì cần thiết nhất, mang lợng thông tin cao nhất mà thôi 30 Trong truyện ngắn Lê Lựu, thờng thì lời thoại của nhân vật đi thẳng trực tiếp vào vấn đề, không quanh co, dài dòng, không đa đẩy ở Chính trị viên và chiến sĩ mới, chính trị viên nói với chiến ... chơng Đề tài Đặc điểm lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu giúp nhìn nhận cách xác đặc điểm cấu tạo nh đặc điểm ngữ nghĩa lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu để qua... định lời thoại nhân vật ngời chiến sĩ truyện ngắn Lê Lựu ngắn hay không ngắn Trong toàn 508 lời song thoại truyện ngắn khảo sát, nhận thấy số lợng lời thoại ngắn chiếm tỉ lệ cao: 248 lời thoại. .. khảo sát đặc điểm cấu trúc lời thoại nhân vật truyện ngắn Lê Lựu, lại đặt nhiều quan tâm đến dạng lời thoại ngắn? Điều đợc lý giải xuất hiên thờng xuyên lời thoại ngắn 29 truyện ngắn Lê Lựu, trở