i BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH PHẠM THỊ THU HỒI THỰC TRẠNG CHĂM SĨC BIẾN CHỨNG NGƯỜI BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TẠI KHOA NỘI TIẾT ĐÁI THÁO ĐƯỜNG - BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ NĂM 2021 BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀTỐT NGHIỆP Năm 2021 ii BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH PHẠM THỊ THU HỒI THỰC TRẠNG CHĂM SĨC BIẾN CHỨNG NGƯỜI BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TẠI KHOA NỘI TIẾT ĐÁI THÁO ĐƯỜNG - BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ NĂM 2021 Chuyên ngành: ĐIỀU DƯỠNG NỘI KHOA BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP ĐIỀU DƯỠNG CHUYÊN KHOA CẤP I Giảng viên hướng dẫn: ThS.BS.Nguyễn Trường Sơn Năm 2021 i i LỜI CẢM ƠN Trong trình học tập, nghiên cứu thực báo cáo chuyên đề, nhận hướng dẫn giúp đỡ, động viên thầy cô giáo, đồng nghiệp Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Phú Thọ, gia đình bạn bè Đến nay, báo cáo chuyên đề hồn thành Với kính trọng lịng biết ơn sâu sắc, Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo Sau Đại học, phịng ban thầy giáo Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định cho kiến thức, kinh nghiệm quý báu tạo điều kiện, giúp đỡ thời gian học tập trường Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới: Thạc sỹ: Nguyễn Trường Sơn -Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định giảng viên Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định tận tình bảo, hướng dẫn giúp đỡ suốt thời gian thực hồn thành báo cáo chun đề Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến Ban Giám đốc, đồng nghiệp Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Phú Thọ tận tình giúp đỡ tạo điều kiện để tơi hồn thành tốt khóa học Tơi bày tỏ lịng biết ơn chân thành sâu sắc tới gia đình, đồng nghiệp, bạn bè tập thể lớp Chuyên khoa cấp I khóa người dành cho tơi tình cảm nguồn động viên khích lệ Xin trân trọng cảm ơn! ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình riêng tơi, tơi lần đầu thực hiện, số liệu báo cáo trung thực, xác đáp ứng quy định trích dẫn Tơi hồn tồn chịu trách nhiệm cam đoan Học viên Phạm Thị Thu Hoài i i MỤC LỤC Mục lục……………………………… ………………………… ….….…… i Lời cam đoan…………………………………………………………… ……ii Lời cảm ơn……………………………………………………………… ……iii Danh mục chữ viết tắt………………………………………………… ………iv Danh mục bảng, biểu đồ……………………………… …………… ……v Đặt vấn đề Chương Cơ sở lý luận thực tiễn .3 1.1 Cơ sở lý luận 1.2 Cơ sở thực tiễn Chương Mô tả vấn đề cần giải .9 2.1 Giới thiệu Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ 2.2 Thực trạng chăm sóc biến chứng người bệnh ĐTĐ khoa Nội tiết – ĐTD Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ 10 Chương 3: Bàn luận .18 Kết luận 26 Khuyến nghị 27 Tài liệu tham khảo .30 iii CÁC CHỮ VIẾT TẮT ADA Hiệp hội đái tháo đường Mỹ (American diabetes Association) BN Bệnh Nhân BMI Chỉ số khối thể (Body Mass Index) B/M Chỉ số bụng mông HDL-C Cholesterol tỷ trọng cao LDL-C Cholesterol tỷ trọng thấp ĐTĐ Đái tháo đường IDF Hiệp hội Đái tháo đường Quốc tế JNC Liên ủy ban Quốc gia Hoa Kỳ TG Triglycerid THA Tăng huyết áp UKPDS Nghiên cứu tiến cứu đái tháo đường Vương quốc Anh WHO Tổ chức Y tế Thế giới iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Tỷ lệ nhóm tuổi đối tượng khảo sát 11 Bảng 2.2 Thời gian mắc bệnh đối tượng 12 Bảng Thực trạng thay đổi triệu chứng lâm sàng người bệnh ĐTĐ type 13 Bảng 2.4 Thực trạng thay đổi biến chứng trước viện 14 Bảng 2.5 Thực trạng thay đổi số lâm sàng 15 Bảng 2.6 Tỷ lệ NB chăm sóc tâm lý 16 Bảng 2.7 Tỷ lệ NB đáp ứng vấn đề giao tiếp 16 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 Phân bố giới tính đối tượng 11 Biểu đồ 2.2 Phân bố nghề nghiệp đối tượng 11 Biểu đồ 2.3 Phân bố nơi sống đối tượng 12 Biểu đồ 2.4 Phân bố trình độ học vấn đối tượng 12 Biểu đồ 2.5 Phân bố thói quen sinh hoạt đối tượng 13 DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình ảnh Hình ảnh tổng thể Bệnh viện Hình ảnh Khoa Nội tiết – Đái tháo đường 10 ĐẶT VẤN ĐỀ Thế kỷ 21 kỷ bệnh Nội tiết Rối loạn chuyển hoá” Dự báo chuyên gia y tế từ năm 90 kỷ XX trở thành thực Trong đó, đái tháo đường bệnh khơng lây nhiễm WHO quan tâm hàng đầu chiến lược chăm sóc sức khoẻ cộng đồng Theo thống kê Liên đồn đái tháo đường Quốc tế giới có khoảng 90% Đái tháo đường type 2, năm có khoảng 3,2 triệu người chết bệnh đái tháo đường khoảng 80% bệnh nhân tử vong biến chứng tim mạch, trường hợp đái tháo đường type phát muộn Nhiều bệnh nhân phát bệnh không quản lý, theo dõi điều trị đúng, dẫn đến biến chứng nặng nề Theo WHO, năm 1985 có khoảng 30 triệu người mắc đái tháo đường toàn cầu, năm 2004 có khoảng 98,9 triệu người mắc, tới khoảng 230 triệu người số tăng gấp đôi lên tới 366 triệu người vào năm 2030 Việt Nam quốc gia có tốc độ phát triển bệnh nhanh Một nghiên cứu Bệnh viện Nội tiết Trung ương vào cuối tháng 10 – 2008 cho thấy, tỷ lệ mắc đái tháo đường Việt Nam tăng nhanh từ 2,7% (năm 2001) lên 5% (năm 2008) Đái tháo đường vấn đề thời cấp bách sức khoẻ cộng đồng Hiện nhiều biện pháp nêu nhằm giảm thiểu tỷ lệ biến chứng tử vong bệnh đái tháo đường; vấn đề đặt trở thành thách thức là: Làm quản lý có hiệu bệnh nhân đái tháo đường ngoại trú để ngăn chặn tiến triển biến chứng mạn tính ? Cho đến giới có nhiều cơng trình nghiên cứu cho thấy có mối liên quan chặt chẽ kiểm soát glucose máu giảm tần suất biến chứng bệnh đái tháo đường Kết nghiên cứu DCCT (Diabetes Control and Complication Trial) cho thấy kiểm soát glucose máu chặt giảm tần suất biến chứng bệnh nhân đái tháo đường xuống 3- lần Nghiên cứu UKPDS (United Kingdom Prospective Diabetes Study) kết luận kiểm soát glucose máu chặt chẽ bệnh nhân đái tháo đường typ kết hợp nhiều phương pháp làm giảm tỉ lệ tử vong mức độ tàn phế tới 60- 70% Phú Thọ tỉnh miền núi, trung du; vùng núi chiếm 79% diện tích tự nhiên, vùng trung du chiếm 14,65% diện tích tự nhiên, vùng đồng chiếm 6,65% diện tích tự nhiên Tỉ lệ dân số sống nông thôn, vùng núi 81,9%; Nghề nghiệp thu 17 Nhận xét: Bảng 2.7 cho thấy:Cịn 18,6% có thực chưa đầy đủ việc hướng dẫn NB cách tự theo dõi, chăm sóc q trình điều trị; có 17,2% có thực chưa đầy đủ việc hướng dẫn cho NB chế độ ăn uống điều trị sau viện; có 19,3% có thực chưa đầy đủ việc hướng dẫn cho NB chế độ sinh hoạt nằm điều trị sau viện; có 20.7% có thực chưa đầy đủ việc hướng dẫn NB cách tự phòng bệnh điều trị sau viện Có 20% có thực chưa đầy đủ việc hướng dẫn NB phương pháp luyện tập nâng cao sức khỏe sau viện 2,8% không thực mục 18 Chương BÀN LUẬN 3.1.Đặc điểm chung người bệnh đái tháo đường type Hầu hết khảo sát cho thấy độ tuổi cao tỷ lệ mắc bệnh ĐTĐ TYPE nhiều tỷ lệ thuận với nhiều biến chứng kèm theo Nghiên cứu lấy toàn NB ĐTĐ TYPE có biến chứng nên số tuổi mắc bệnh hay gặp nhóm cao tuổi ≥ 60 tuổi chiếm 64,1% tuổi ≤ 40 chiếm 2,6% phù hợp Tuổi trung bình 62 tuổi Đái tháo đường typ có biến chứng tăng dần theo tuổi, đa số > 45 tuổi Nhóm tuổi từ ≥ 65 tuổi chiếm tỷ lệ cao với tỷ lệ 40,3% Phù hợp với tài liệu kinh điển cho ĐTĐ TYPE thường gặp chủ yếu đối tượng lớn tuổi cho người lớn tuổi có béo phì người có nguy bị ĐTĐ TYPE [1] Bệnh ĐTĐ TYPE tỷ lệ thuận theo tuổi, điều phản ánh thay đổi chuyển hóa glucose huyết theo tuổi, có nhiều chế như: Sự cân đối thực phẩm ăn hàng ngày, giảm vận động, giảm nội tiết, tăng khối lượng mỡ dẫn tới tăng kháng insulin ngoại biên Tuổi yếu tố nguy cho ĐTĐ TYPE không thay đổi Nghiên cứu Chu Thị Thanh Hảo năm 2015 cho thấy, nhóm tuổi từ 55 trở lên 64%, tuổi trung bình 59,89, lớn 83 tuổi, nhỏ 20 tuổi, [22] Phạm Quốc Toản cộng nghiên cứu Bệnh viện Nội tiết Trung ương, tuổi trung bình 62 [8] Như kết khảo sát tương đương với kết nghiên cứu tác giả khác NB ĐTĐ TYPE có biến chứng thường gia tăng với tuổi già Khi thể già chức tụy bị suy giảm, đồng thời thay đổi chuyển hóa glucose tiến triển song hành với tuổi Q trình lão hóa nguyên nhân quan trọng đề kháng Insulin Đồng thời thay đổi lối sống tuổi tác kết hợp nhiều bệnh làm cho diễn biến bệnh khó lường nguyên nhân làm tăng tỷ lệ ĐTĐ TYPE có biến chứng Tỷ lệ mắc bệnh nam nữ khảo sát có khác nam/nữ 49,0/51,0 Tương tương với nghiên cứu: Rathmann W cộng nghiên cứu tỷ lệ bệnh nhân chẩn đoán đái tháo đường nước Đức, có tỷ lệ nam/nữ phát nữ chiếm 49%, nam chiếm 51% [25] Phạm Quốc Toản tỷ lệ 47,5/52,5 [8] Như vậy, kết khảo sát tỷ lệ mắc bệnh nam nữ có khác Khác 19 hợp lý số liệu thực tế nhóm khảo sát lấy từ số NB điều trị bệnh viện Nghề nghiệp đối tượng khảo sát Vì đối tượng khảo sát chọn NB ĐTĐ TYPE có biến chứng nên thường gặp người cao tuổi hưu trí, tuổi già chiếm 43%, đối tượng mắc bệnh nhiều năm, có nhiều biến chứng NB ĐTĐ TYPE phù hợp Nhóm tuổi nhóm học sinh, sinh viên khảo sát không mắc ĐTĐ TYPE có biến chứng, có mắc giai đoạn bắt đầu bệnh ĐTĐ TYPE Các nhóm nghề nghiệp khác tỷ lệ tương đương dao động từ 16% đến 21% phù hợp nhóm nghề nghiệp độ tuổi lao động nên số người mắc bệnh lượng, chất béo dư thừa chuyển hóa trình lao động NB ĐTĐ TYPE có biến chứng đối tượng gặp Nghiên cứu Nguyễn Văn Vy Hậu nhóm nhà/hưu trí chiếm 63,5%, cán 10,9%, nghề khác chiếm 25,6% [9] Nguyễn Thị Hồng Hạnh: Nông dân chiếm 0.6%; công nhân viên chức chiếm 16.1%; buôn bán/nghề tự chiếm 13.5%; nội trợ chiếm 7.7%; hưu trí chiếm 34.8%; khơng làm chiếm 20.6%; khác chiếm 6.5% [11] Nơi sống đối tượng khảo sát Nông thôn, miền núi chiếm 34%, thành thị chiếm 66% So sánh nghiên cứu Nguyễn Thị Hồng Hạnh nông thôn chiếm 3,2%; thành thị chiếm 96,8% [11] Nghiên cứu Nguyễn Văn Vy Hậu (2018) Thành phố, thị xã chiếm 54,7%; khu vực khác chiếm 45,3% [9] Tỷ lệ mắc bệnh có khác biệt nông thôn, miền núi với thành, thị phù hợp với thực tế nhóm nơng thơn, miền núi thường xuyên phải lao động cường độ cao, lượng dư thừa chuyển hóa q trình lao động Ngược lại nhóm thành phố, thị xã rơi vào nhóm phải lao động chân tay, đồ ăn, thức uống chứa nhiều lượng như: Chất chất béo, phải vận động khơng chuyển hóa hết tích lũy thể lý nên lượng dư thừa khơng đốt cháy hết, trình diễn thường xuyên liên tục nên nhóm mắc bệnh ĐTĐ TYPE có biến chứng nhiều Trình độ học vấn đối tượng nhiên cứu Nghiên cứu Nguyễn Thị Hồng Hạnh cho thấy, trình độ trung học phổ thơng trở xuống chiếm 59,4%; cao đẳng, trung cấp chiếm 20%; đại học, sau đại học chiếm 20,6% [11] Trong khảo sát này, trình độ trung học phổ thơng trở xuống chiếm 63,0% độ tuổi trung bình nhóm nghiên cứu 62 tuổi, điều hợp lý nhóm sinh sống trước năm 1957, 20 năm đất nước cịn khó khăn nên số lượng học khơng nhiều Vì nhóm hiểu biết bệnh tật so với nhóm từ trung cấp trở lên gặp nhiều hạn chế cơng tác GDSK cho NB nhóm cần thiết để NB chủ động phịng bệnh cho Thời gian mắc bệnhcủa đối tượng khảo sát Theo Lê Quang Toàn cộng thời gian mắc bệnh ≥ năm chiếm 41,8%, NB có thời gian bị bệnh thấp NB chẩn đoán lần đầu năm, NB lâu năm 27 năm [17] Nghiên cứu Nguyễn Thị Hồng Hạnh thời gian mắc bệnh < năm chiếm 53,5%; thời gian mắc bệnh ≥ - 10 năm chiếm 22,0%; thời gian mắc bệnh ≥ 10 năm chiếm 24,5% [5] Trần Kim Oanh thời gian phát bệnh ĐTĐ 𝑋ത= 11,26 năm [4] Do khảo sát chăm sóc NB ĐTĐ TYPE có biến chứng, nên mẫu chúng tơi lấy tất NB ĐTĐ TYPE có biến chứng gặp nhiều nhóm NB có thời gian mắc bệnh lâu năm Tiền sử thói quen sinh hoạt trước người bệnh Nghiên cứu Hà Thị Huyền có 30,4% hút thuốc lá, có khác biệt nam nữ (p