BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH VŨ THỊ NHÀN THỰC TRẠNG PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SỚM CỦA NGƯỜI BỆNH SAU PHẪU THUẬT THAY KHỚP HÁNG TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ NĂM 2021 BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP NAM ĐỊNH – 2021 BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH VŨ THỊ NHÀN THỰC TRẠNG PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SỚM CỦA NGƯỜI BỆNH SAU PHẪU THUẬT THAY KHỚP HÁNG TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ NĂM 2021 Chuyên ngành: Điều Dưỡng ngoại khoa BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: BS chuyên khoa II - Lê Thanh Hải Nam Định 2021 i LỜI CẢM ƠN Trong q trình nghiên cứu hồn thành chun đề này, tơi nhận giúp đỡ tận tình thầy cô, anh chị, bạn bè, đồng nghiệp, người thân gia đình quan có liên quan Tơi bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới Ban giám hiệu, Phòng đào tạo Sau đại học, Bộ môn Điều dưỡng Người lớn Ngoại khoa, thầy cô giảng dạy Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định tận tình hướng dẫn bảo tơi năm học qua Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo hướng dẫn: BS chuyên khoa II Lê Thanh Hải, Bệnh viên Đa Khoa Tỉnh Phú Thọ tận tình hướng dẫn, động viên, quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ tơi suốt q trình học, thực hồn thành chun đề tốt nghiệp Tơi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Bệnh viện Đa Khoa Tỉnh Phú Thọ, lãnh đạo tập thể y bác sỹ, điều dưỡng, cán khoa Chấn thương cho hội học chuyên sâu lĩnh vực điều dưỡng ngoại khoa, tạo điều kiện, giúp đỡ, hướng dẫn tơi tận tình, chu đáo q trình học tập, cơng tác nghiên cứu Tơi xin bày tỏ biết ơn đến người thân yêu gia đình, bạn bè đồng nghiệp gần xa, đặc biệt anh chị em khóa động viên, giúp đỡ tinh thần vật chất để tơi hồn thành chun đề Nam Định,ngày tháng năm 2021 Học viên Vũ Thị Nhàn ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan báo cáo chuyên đề riêng Nội dung báo cáo hoàn toàn trung thực, khách quan chưa áp dụng Báo cáo thân thực giúp đỡ Giáo viên hướng dẫn Nếu có điều sai trái tơi xin hồn toàn chịu trách nhiệm Học viên Vũ Thị Nhàn iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BYT Bộ Y Tế BHYT Bảo hiểm y tế NB Người bệnh GCXĐ Gãy cổ xương đùi PTTKH Phẫu thuật thay khớp háng PHCN Phục hồi chức MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ……………………………………………….…………………… i LỜI CAM ĐOAN ………………………………………………………………… ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ………………………………….……………… iii Đặt vấn đề Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 2.1 Cơ sở lý luận 2.2 Cơ sở thực tiễn 18 Chương 2: MÔ TẢ VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT 21 2.1 Thực trạng tập vận động sớm người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng Phú Thọ…………………………………………………………………………… 21 3.4 Thực trạng tập vận động sớm người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng bệnh viện Đa khoa Tỉnh Phú Thọ 2021……………………… ………………22 Chương 3: BÀN LUẬN 24 KẾT LUẬN 27 ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP 27 TÀI LIỆU THAM KHẢO 29 ĐẶT VẤN ĐỀ Hiện với phát triển y học già hóa dân số toàn cầu ngày gia tăng Các bệnh lý khớp háng gặp ngày nhiều, gãy cổ xương đùi (GCXĐ) thối hóa khớp háng bệnh hay gặp phẫu thuật thay khớp háng (PTTKH) định tối ưu phương pháp điều trị không đạt kết [13] Thay khớp háng phẫu thuật cắt bỏ phần khớp hư hỏng thay vào khớp nhân tạo, nhằm mục đích phục hồi chức vốn có khớp Ngày nay, phẫu thuật thay khớp háng toàn phần phẫu thuật chỉnh hình áp dụng rộng rãi toàn giới với 80.000 đến 100.000 khớp háng thay hàng năm Thay khớp háng tồn có xu hướng ngày gia tăng riêng Hoa Kỳ hàng năm có khoảng 244000 ca thay khớp háng [13] Tại Việt Nam phẫu thuật thay khớp háng toàn phần thực lần đầu Trần Ngọc Ninh (năm 1973) Sài Gịn Ngơ Bảo Khang (năm 1978) Cuộc sống chất lượng sống nguời bệnh (NB) bị ảnh hưởng trầm trọng bị giảm chức vận động, đau triền miên đau bị GCXĐ phải phụ thuộc vào thuốc giảm đau Ngoài sinh hoạt cá nhân họ phải phụ thuộc vào người khác, tinh thần lo lắng, mệt mỏi, sức khỏe giảm sút chi phí cho điều trị, chăm sóc tốn Mặt khác, khám có định phẫu thuật nhiều người bệnh e ngại lo sợ sau phẫu thuật chưa hồi phục lại được, nhiều người cam chịu sống với bệnh tới cuối đời,để lại nhiều biến chứng :viêm phổi ,loét tỳ đè [1][4] Phẫu thuật thay khớp háng nhân tạo nhằm thay phần khớp háng bị hỏng bệnh lý chấn thương khơng cịn khả bảo tồn Kết tập vận động sớm người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng phụ thuộc vào kỹ thuật thay khớp, chất lượng khớp nhân tạo, kỹ thuật viên (Điều dưỡng) tham gia Bệnh viện Đa Khoa Tỉnh Phú Thọ đơn vị đầu phẫu thuật thay khớp háng Tuy nhiên khả phục hồi sau phẫu thuật phụ thuộc nhiều vào tập vận động sớm quy trình kỹ thuật Nó ảnh hưởng trực tiếp tới kết điều trị, khả phục hồi người bệnh Nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng thực chuyên đề: “ Thực trạng phục hồi chức sớm cho người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng bệnh viện Đa Khoa Tỉnh Phú Thọ năm 2021” với hai mục tiêu MỤC TIÊU: Thực trạng phục hồi chức sớm người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng bệnh viện Đa khoa Tỉnh Phú Thọ năm 2021 Đề xuất số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng bệnh viện Đa Khoa Tỉnh Phú Thọ Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN 1.1 Cơ sở lý luận 1.1.1 Giải phẫu khớp háng [11] Hình 1.1 Khớp háng phải bình thường, khớp háng trái bị hư chỏm khớp Khớp háng khớp nối liền xương đùi xương chậu, khớp lồi cầu - ổ cối, chỏm xương đùi có hình cầu di động xoay trịn ổ cối (hõm khớp xương chậu) Ổ cối nhìn phía trước ngồi phía góc 150 450, cổ chỏm xương đùi quay vào trước 150 Sụn khớp ổ chảo có hình móng ngựa, dày phía phải chịu lực nặng di chuyển (1,75mm 2,5mm) chỗ mỏng phía sau (0,75mm - 1,25mm) Ổ cối có sụn viền giống sụn viền khớp vai Sụn viền làm cho ổ cối sâu tạo cho khớp háng vững Sụn viền rộng phía sau ổ cối (6,4 mm ± 1,7mm) dày phía trước ổ cối (5,5 mm ± 1,5mm) Chỏm xương đùi có cấu trúc 2/3 hình cầu khơng hồn tồn trịn hình cầu với đường kính từ 40mm - 52mm người châu Á từ 45mm - 56mm người châu Âu Chỏm xương đùi bao lớp sụn khớp, trừ vùng có dây chằng trịn, nơi dày (khoảng 2,5mm) phía sau nơi chịu lực hoạt động Đặc điểm chỏm có vùng phía để gắn dây chằng trịn dính vào ổ chảo nơi có chứa nhiều mơ sợi sụn mạch máu, dây thần kinh từ thần kinh bịt Chỏm cổ xương đùi nuôi động mạch nhỏ từ động mạch mũ đùi dọc sát cổ vào xương nơi tiếp giáp sụn chỏm cổ xương đùi Cổ xương đùi dài khoảng từ 3cm - 5cm người lớn có góc cổ thân 125 ± 50 người trưởng thành góc lớn sinh (1500) Ở mặt phẳng ngang cổ xương đùi có độ lệch trước 150 Không giống khớp kiểu lề khớp gối cử động hai hướng gấp duỗi, khớp háng chuyển động nhiều hướng: gấp duỗi, dạng khép, xoay xoay Biên độ vận động lớn khớp háng khơng dễ trật có hệ thống dây chằng bao khớp, đặc biệt hệ thống quanh khớp chắc, khỏe Hệ thống giúp khớp háng thực nhiều động tác như: đi, chạy, ngồi, bước lên, xuống cầu thang… 1.1.2 Chỉ định chống định thay khớp háng nhân tạo [6] 1.1.2.1 Chỉ định - Viêm khớp gây biến dạng dính khớp, hạn chế vận động nặng đau lại, gặp do: + Viêm khớp dạng thấp + Viêm khớp dạng thấp người trẻ tuổi (bệnh Still) + Các bệnh thối hóa khớp nguyên phát, thứ phát: trượt chỏm xương đùi, sai khớp háng thiểu sản ổ cối bẩm sinh, di chứng bẹt chỏm xương đùi bệnh Legg - Perthes - Calvé, bệnh Paget, sai khớp chấn thương, vỡ ổ cối, thối hóa khớp bệnh ưa chảy máu (Haemophilia) - Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi, gặp do: + Sau gẫy cổ xương đùi sai khớp háng + Hoại tử chỏm không rõ nguyên nhân + Do trượt chỏm xương đùi + Các bệnh hemoglobulin (bệnh hồng cầu hình liềm ) + Do sử dụng corticoid kéo dài + Do nghiện rượu 17 Bài tập 15: gấp khớp háng có lực cản Bài tập 16: dạng khớp háng có lực cản 18 Bài tập 17: duỗi khớp háng có lực cản Bài tập 18: duỗi cẳng chân có lực cản Bài tập 19: lên xuống cầu thang 1.2 Cơ sở thực tiễn 1.2.1 Tình hình phẫu thuật thay khớp hang thực trạng tập vận động sớm người bệnh sau phẫu thuật giới Hiện với già hóa dân số tồn cầu bệnh xương khớp ngày gia tăng đặc biệt bệnh lý khớp háng Phẫu thuật thay khớp háng ngày chứng minh giải pháp điều trị hiệu quả, an tồn cho người có chấn thương, bệnh lý khớp háng Phẫu thuật thay khớp háng thực lần vào năm 1960 Theo tổ chức y tế giới năm 2018, giới ước tính có 10% nam giới 18% nữ giới có bệnh lý khớp háng độ tuổi 60 Trung bình, tỷ lệ số ca thay khớp háng tăng lên 40% vào năm 2020 Năm 2018, số trường hợp người bệnh phẫu thuật thay khớp háng cao 19 Thụy Sĩ 308 ca, Đức có 299 ca, Úc 272 ca, Anh 182 ca, Canada 148 ca phẫu thuật, thấp Mexico ca phẫu thuật thay khớp háng tổng số 100.000 dân [12] Ở Mỹ trung bình năm có 168000 ca phẫu thuật thay khớp háng [12],[15] Tập thể dục thường xuyên để phục hồi chức tính di động cho khớp háng trở lại hoạt động hàng ngày quan trọng cho phục hồi hoàn toàn khớp háng sau phẫu thuật thay khớp háng Bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình bác sĩ vật lý trị liệu khuyên người bệnh nên tập thể dục từ 20 đến 30 phút, lần ngày thời gian hồi phục Tại bệnh viện, sau phẫu thuật thay khớp háng người bệnh cảm thấy đau khó chịu thuốc giảm đau giúp người bệnh thoải mái Để phòng tránh tắc nghẽn phổi sau phẫu thuật, bác sĩ hướng dẫn người bệnh tự tập thở ho thường xuyên Để bảo vệ khớp háng người bệnh trình hồi phục sớm, sử dụng nẹp chẳng hạn gối hình chữ V đặt hai chân người bệnh [15] Hoạt động ánh sáng quan trọng phục hồi người bệnh bắt đầu ngày sau phẫu thuật Hầu hết người bệnh thay khớp háng bắt đầu đứng với giúp đỡ nhân viên y tế bác sĩ vật lý trị liệu ngày đầu sau phẫu thuật Bác sĩ vật lý trị liệu hướng dẫn người bệnh tập cụ thể để tăng cường hồi phục khớp háng phục hồi chức để hoạt động bình thường hàng ngày khác Ở Mỹ bác sĩ vật lý trị liệu tham gia trực tiếp vào hoạt động tập luyện sớm sau phẫu thuật[14] Ở Campuchia phục hồi chức vật lý trị liệu nội dung q trình chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật [15] 1.2.2 Tình hình phẫu thuật thay khớp háng thực trạng tập vận động sớm người bệnh sau phẫu thuật Việt Nam Song song với phát triển kinh tế Đời sống người dân nâng lên kéo theo già hóa dân số Việt Nam ngày gia tăng Ở Việt Nam tần suất mắc bệnh lý xương khớp ngày nhiều Bệnh lý thối hóa khớp háng chiếm nhiều 37,4% Gãy cổ xương đùi chiếm tỷ lệ ... lượng chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng thực chuyên đề: “ Thực trạng phục hồi chức sớm cho người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng bệnh viện Đa Khoa Tỉnh Phú Thọ năm 2021? ?? với hai... TIÊU: Thực trạng phục hồi chức sớm người bệnh sau phẫu thuật thay khớp háng bệnh viện Đa khoa Tỉnh Phú Thọ năm 2021 Đề xuất số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật. .. NAM ĐỊNH VŨ THỊ NHÀN THỰC TRẠNG PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SỚM CỦA NGƯỜI BỆNH SAU PHẪU THUẬT THAY KHỚP HÁNG TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ NĂM 2021 Chuyên ngành: Điều Dưỡng ngoại khoa BÁO CÁO CHUYÊN