Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động mua bán và sáp nhập ngân hàng đang trở thành xu hướng phát triển tất yếu trên thị trường Các kinh nghiệm quốc tế cho thấy rằng, sáp nhập và mua bán không chỉ giúp tạo ra những tên tuổi vững mạnh trong lĩnh vực tài chính ngân hàng mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững trong kinh doanh thương mại.
Việt Nam đang tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, dẫn đến sự gia tăng đáng kể về số lượng và chất lượng các ngân hàng Để đảm bảo sự phát triển bền vững và lành mạnh hóa hệ thống ngân hàng trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011 - 2015, trong đó mua bán và sáp nhập ngân hàng được xem là phương thức quan trọng Việc mua bán và sáp nhập không chỉ giúp hình thành các ngân hàng lớn mạnh đủ sức cạnh tranh với các định chế tài chính nước ngoài mà còn tạo cơ hội cho các bên khai thác thế mạnh từ sản phẩm, dịch vụ, nguồn khách hàng và mạng lưới giao dịch của nhau.
Các ngân hàng Việt Nam cần nghiên cứu và rút ra bài học từ những thành công và thất bại trong hoạt động mua bán sáp nhập ngân hàng trên thế giới và tại Việt Nam Việc tìm hiểu lợi ích, hạn chế và các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động này là rất quan trọng Đây sẽ là một trong những giải pháp giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.
Trong bối cảnh kinh doanh đang thay đổi và những thách thức trong tái cơ cấu ngành ngân hàng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong hội nhập kinh tế toàn cầu, hoạt động mua bán và sáp nhập ngân hàng trở thành xu hướng phát triển tất yếu tại Việt Nam Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để tìm ra hướng đi và bài học kinh nghiệm cho hoạt động M&A, từ đó thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này trong nước.
Các nghiên cứu nước ngoài:
Nghiên cứu của Elena Beccalli và Pascal Frantz về 714 thương vụ M&A ngân hàng tại Châu Âu trong giai đoạn 1991-2005 chỉ ra rằng hoạt động M&A có tác động và hiệu quả đáng kể đối với các ngân hàng Mặc dù có sự suy giảm nhẹ về lợi nhuận, nhưng các ngân hàng đã mở rộng quy mô hoạt động và quản lý chi phí hiệu quả hơn nhờ vào các thương vụ M&A.
Sách “Mua lại và sáp nhập từ A đến Z” của Andrew J Sherman và Milledge A Hart, xuất bản bởi NXB Tri thức năm 2009, nghiên cứu những vấn đề cốt lõi trong hoạt động M&A, từ các bên tham gia đến các bước chuẩn bị cho một thương vụ Đặc biệt, cuốn sách nhấn mạnh tầm quan trọng của việc định giá doanh nghiệp và các phương pháp định giá liên quan Tuy nhiên, nội dung chủ yếu tập trung vào lý thuyết trong bối cảnh kinh tế toàn cầu mà chưa đi sâu vào thị trường cụ thể tại Việt Nam.
Nghiên cứu của Joseph Benson và Jack Foley mang tên “Banking M&A: What about the brand?” nhấn mạnh vai trò quan trọng của thương hiệu trong việc tạo ra giá trị cho ngân hàng, giúp phân biệt và thu hút ưu tiên từ khách hàng Nghiên cứu cũng chỉ ra bối cảnh thị trường Mỹ và cung cấp hướng dẫn từ Bộ Tư Pháp Mỹ liên quan đến quy trình xin phép và thực hiện các thương vụ M&A trong ngành ngân hàng.
Các nghiên cứu trong nước:
Luận văn thạc sĩ của Ngô Đức Huyền Ngân tại Trường Đại học Kinh tế TP.HCM năm 2009 đã phân tích thực trạng sáp nhập và mua lại (M&A) ngân hàng thương mại tại Việt Nam trước năm 2010 Nghiên cứu này chỉ ra các động cơ chính thúc đẩy các ngân hàng thực hiện M&A và dự đoán các xu hướng M&A trong tương lai.
(2) Nghiên cứu của Nguyễn Thị Hải Yến, năm 2012, đưa ra tổng quan hoạt động
M&A ngân hàng giai đoạn 2000 đến năm 2012, đi sâu vào phân tích thương vụ hợp nhất giữa 3 ngân hàng Sài Gòn - Đệ Nhất - Tín Nghĩa;
(3) Nghiên cứu của Huỳnh Công Danh, năm 2015 tìm hiểu kinh nghiệm hoạt động M&A ngân hàng tại các nước phát triển từ đó đưa ra các bài học ở Việt Nam;
Nghiên cứu của TS Đặng Ngọc Đức và TS Nguyễn Đức Hiển năm 2015 đã đánh giá kết quả tái cơ cấu theo đề án 254, cho thấy rằng M&A là một giải pháp hữu hiệu cần được tiếp tục áp dụng trong quá trình này.
Nghiên cứu của Nguyễn Xuân Thành năm 2016 đã chỉ ra sự thay đổi về luật, chính sách và diễn biến kinh tế vĩ mô tại Việt Nam trong giai đoạn 2006-2010, cũng như hoạt động M&A từ năm 2011 đến 2015 Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ tổng quan mà chưa phân tích sâu vào bất kỳ thương vụ cụ thể nào.
Nghiên cứu về M&A trong ngân hàng trên thế giới đã được thực hiện rộng rãi, từ lý thuyết cơ bản đến khung pháp lý và các thương vụ lớn, tuy nhiên, nhiều nghiên cứu không đi sâu vào một thương vụ cụ thể hoặc chỉ tập trung vào một trường hợp duy nhất Hơn nữa, các nghiên cứu hiện tại chủ yếu dừng lại ở giai đoạn 2015, trong khi sau thời điểm này, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành nhiều nghị định và chính sách mới, góp phần tích cực vào hoạt động M&A.
Khóa luận nghiên cứu hoạt động M&A trong ngành ngân hàng tại Việt Nam qua ba giai đoạn: trước 2011, 2011-2015 và từ 2016 đến nay Bằng cách phân tích sâu các thương vụ tiêu biểu, khóa luận nhằm làm rõ các xu hướng M&A hiện tại và dự báo sự khác biệt trong tương lai Từ đó, bài viết đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường hoạt động M&A trong ngành ngân hàng.
Khóa luận sẽ tổng hợp lý luận về mua bán, sáp nhập ngân hàng và kinh nghiệm toàn cầu để làm cơ sở nghiên cứu Bài viết sẽ phân tích sự cần thiết của hoạt động này tại Việt Nam, đánh giá thực trạng sáp nhập trong hệ thống ngân hàng và chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu Cuối cùng, khóa luận sẽ đề xuất giải pháp nhằm tăng cường hoạt động mua bán, sáp nhập trong ngành ngân hàng và phương pháp thực hiện để đạt hiệu quả cao trong các thương vụ.
4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động mua bán và sáp nhập của các NHTM Việt
Nghiên cứu này tập trung vào hành lang pháp lý liên quan đến hoạt động mua bán và sáp nhập ngân hàng tại Việt Nam, đặc biệt là các thương vụ diễn ra trong giai đoạn gần đây.
Phương pháp nghiên cứu tình huống (case-study) được áp dụng để phân tích các thương vụ mua bán và sáp nhập ngân hàng thực tế Qua việc nghiên cứu các tình huống cụ thể, bài viết sẽ trình bày những kết quả đạt được cũng như những điểm yếu trong quy trình mua bán và sáp nhập ngân hàng.