HUYỆN HOẰNG HÓA, TỈNH THANH HÓA
CHƯƠNG 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC GIÁO DỤC
3.2. Một số giải pháp quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông huyện Hoằng hóa, tỉnh Thanh hóa
3.2.1. Nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ, giáo viên về công tác giáo dục đạo đức cho học sinh
Nhận thức tư tưởng là khâu đầu tiên của một quá trình hoạt động XH. Nhận thức, ý thức trách nhiệm có ý nghĩa quyết định sự thành công hay thất bại của hoạt động. Do đó, việc nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ giáo viên là yếu tố vô cùng quan trọng ảnh hưởng lớn đến chất lượng giáo dục đạo đức học sinh và giáo dục toàn diện của nhà trường.
Qua thực tiễn hoạt động và kết quả điều tra, chúng tôi thấy nhận thức của đội ngũ cán bộ, giáo viên về công tác GDĐĐ cho HS chưa cao. Một bộ phận GV chỉ quan tâm đến vấn đề “dạy chữ” mà không quan tâm tới “dạy người”, dẫn đến tình trạng một số HS sa sút về đạo đức, ý chí. Để nâng cao chất lượng GDĐĐ cho HS, việc cần làm đầu tiên là nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho toàn thể cán bộ, giáo viên, nhằm đảm bảo sự thống nhất trong nhận thức cũng như trong hành động giáo dục, đồng tâm hợp lực tạo sức mạnh kích thích, thúc đẩy quá trình phát triển nhân cách HS.
3.2.1.1. Mục tiêu của giải pháp
Nhằm nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, các tổ chức Đoàn thể nhà trường về công tác giáo dục đạo đức cho HS, làm cho họ thấy rõ tầm quan trọng và sự cấp thiết của sự quản lý hoạt động GDĐĐ cho HS trong giai đoạn hiện nay. Từ đó nâng cao tinh thần trách nhiệm, tích cực tham gia hoạt động nhằm góp phần nâng cao chất lượng GDĐĐ cho HS nói riêng và chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường nói chung.
3.2.1.2. Nội dung của giải pháp
Nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho tất cả cán bộ, giáo viên trong nhà trường, thấm nhuần mục tiêu GDĐĐ cho HS theo định hướng XHCN của Đảng và Nhà nước đề ra.
Đối với cán bộ quản lý: Phải quán triệt mọi chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước, các quy chế của Bộ Giáo dục - Đào tạo, chỉ thị của Sở Giáo dục và Đào tạo về công tác GDĐĐ, giáo dục tư tưởng chính trị nói chung và công tác quản lý GDĐĐ cho HS THPT trong nhà trường nói riêng .
Đối với cán bộ Đoàn: Phải nắm bắt mọi chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính quyền, để có định hướng hoạt động xuyên suốt trong năm học với nhiều hình thức hoạt động phong phú, đa dạng, thiết thực nhằm GDĐĐ cho HS.
Đối với giáo viên giảng dạy: Nâng cao ý thức trách nhiệm GDĐĐ cho HS thông qua bài giảng trên lớp và lối sống mẫu mực của người thầy: “Dĩ nhân như giáo, dĩ ngôn như giáo”.
Đối với giáo viên chủ nhiệm: Người trực tiếp GDĐĐ HS, có vai trò quan trọng trong quá trình hoàn thiện nhân cách HS, GVCN phải là người có đủ sức, đủ tài thay Hiệu trưởng quản lý HS một lớp học. Vì vậy, GVCN phải có nhận thức đúng đắn vì mục tiêu đào tạo giáo dục THPT và tầm quan trọng của việc GDĐĐ cho HS, có tinh thần trách nhiệm cao, có kinh nghiệm, phương pháp GDĐĐ HS và hết lòng chăm lo giáo dục thế hệ trẻ.
3.2.1.3. Cách tiến hành giải pháp
Ngay từ đầu năm học, Hiệu trưởng phải định hướng, có kế hoạch cụ thể trong Hội đồng giáo dục việc GDĐĐ cho HS là trách nhiệm của tất cả cán bộ, giáo viên nhà trường và chỉ đạo việc GDĐĐ cho HS thông qua các môn học trên lớp và hoạt động ngoài giờ lên lớp. Việc GDĐĐ cho HS phải tiến hành thường xuyên suốt năm học và trong nhiều hoạt động của nhà trường, Ban giám hiệu cụ thể hoá nhiệm vụ GDĐĐ cho các tổ chức, chính quyền Đoàn thể, tổ chuyên môn, GVCN theo chức năng hoạt động, xây dựng mạng lưới GDĐĐ cho HS từ nhà trường đến gia đình và XH. Tổ chức hội thảo, toạ đàm về hoạt động GDĐĐ. Tổ chức hội nghị cán bộ, giáo viên để quán triệt và phân công trách nhiệm, quản lý hoạt động GDĐĐ cho HS để trao đổi, rút kinh nghiệm, phương pháp hoạt động hiệu quả.
Thành lập hội đồng kỹ luật học sinh để xử lí uốn nắn kịp thời khi có dấu hiệu hoặc đã vi phạm để kịp thời có cách xử lí.
Công đoàn kết hợp với chính quyền tuyên truyền vận động cán bộ, giáo viên tham gia tích cực GDĐĐ cho HS. Phát động phong trào thi đua xuyên suốt các năm học: “Tất cả vì HS thân yêu”, “Mỗi thầy, cô giáo là một tấm gương về đạo đức, tự học và sáng tạo ”; Cuộc vận động “Dân chủ - Kỉ cương - Tình thương -Trách nhiệm ”; các phong trào “Người tốt việc tốt ”; “Nói lời hay, làm việc tốt”...
Mở lớp bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng hoạt động, kinh nghiệm GDĐĐ cho GV, GVCN và cán bộ Đoàn. Tổ chức kỷ niệm các ngày lễ lớn, các hoạt động ngoại khoá, phát động liên tục các đợt thi đua chào mừng các ngày lễ như: 5/9; 15/10; 20/10;
20/11; 22/12; 03/02; 08/3; 26/3; 30/4; 01/5; 19/5...với nhiều hình thức hoạt động phong phú, thiết thực, nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ giáo viên về GDĐĐ cho HS xuyên suốt năm học.
3.2.2. Kế hoạch hoá công tác quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh
Đây là giai đoạn quan trọng nhất của quá trình quản lý. Bất cứ một hoạt động nào muốn đạt được mục tiêu đã định thì phải xây dựng được kế hoạch hoạt động. Trên cơ sở phân tích thực trạng, những thuận lợi, khó khăn, căn cứ vào những tiềm năng và những khả năng cần có để xác định rõ mục tiêu, nội dung hoạt động và các giải pháp cần thiết phù hợp với thực tiễn.
3.2.2.1 Mục tiêu của giải pháp
Xây dựng được kế hoạch chung - Kế hoạch giáo dục toàn diện của nhà trường và kế hoạch riêng GDĐĐ cho HS THPT một cách cụ thể theo từng học kỳ, tháng chủ điểm trong năm học. Bản kế hoạch phải được sự ủng hộ và nhất trí cao của các bộ phận liên quan phối hợp thực hiện. Kế hoạch GDĐĐ và quản lý công tác GDĐĐ cho HS phải có tính khả thi và tính hiệu quả cao.
3.2.2.2. Nội dung của giải pháp
Trên cơ sở kế hoạch về giáo dục toàn diện của nhà trường, kế hoạch phát triển nhà trường, kế hoạch hoá các mặt hoạt động quản lý GDĐĐ cho HS. Nội dung của kế hoạch phải xác định được tầm quan trọng của công tác GDĐĐ, các giải pháp, hình thức GDĐĐ, các lực lượng tham gia. Định rõ thời gian thực hiện công việc, phân công
nhiệm vụ cho từng tổ chức, cá nhân theo chức năng tham gia GDĐĐ cho HS theo từng thời gian cụ thể trong năm học.
3.2.2.3. Cách tiến hành giải pháp
Ngay đầu năm học, Ban giám hiệu nhà trường phải xây dựng kế hoạch quản lý GDĐĐ cho HS toàn trường, đảm bảo tính thống nhất giữa mục tiêu giáo dục toàn diện trong trường THPT, lựa chọn nội dung, hình thức hoạt động đa dạng, thiết thực, phù hợp với tâm lý HS để có hiệu quả giáo dục cao.
Nhà trường thành lập Ban chỉ đạo (Ban Đức dục) do đồng chí Hiệu trưởng hoặc Phó hiệu trưởng làm trưởng ban, và các thành viên: Bí thư Đoàn trường, GVCN, đại diện Hội cha mẹ HS. Ban chỉ đạo có nhiệm vụ xây dựng kế hoạch, chương trình, tổ chức các hoạt động theo quy mô lớn và phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài trường để GDĐĐ cho HS.
Đưa vào mục tiêu, nhiệm vụ năm học, tiến hành lập kế hoạch tổng thể, lấy ý kiến đóng góp của các tổ chức liên quan. Việc xây dựng kế hoạch phải căn cứ vào nội dung GDĐĐ, vào kế hoạch thực hiện nhiêm vụ năm học, các hoạt động chủ điểm trong năm, kỷ niệm các ngày lễ lớn … các điều kiện vật chất và khả năng thực hiện được của HS và các lực lượng giáo dục tham gia tổ chức GDĐĐ cho HS.
Việc kế hoạch hoá cho từng học kỳ, tháng, tuần, từng đợt thi đua đóng vai trò quyết định đến thành công của công tác quản lý. Kế hoạch càng cụ thể, chi tiết, càng thuận lợi cho việc tổ chức thực hiện.
Các tổ chức Đảng, chính quyền cần phải có kế hoạch để chỉ đạo các bộ phận chức năng làm tốt nhiệm vụ của mình trên cơ sở kế hoạch của nhà trường, các tổ chức cá nhân cùng xây dựng kế hoạch cho mình. Ví dụ: Đoàn trường kết hợp Công đoàn, GVCN giáo dục HS cá biệt.
3.2.3. Tổ chức có hiệu quả việc triển khai thực hiện kế hoạch quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh
3.2.3.1. Mục tiêu của giải pháp
Tổ chức thực hiện tốt, có hiệu quả kế hoạch đã định, kế hoạch phải được thực hiện một cách đồng bộ, toàn diện, thường xuyên và liên tục trong năm học. Việc tổ
chức triển khai thực hiện kế hoạch chặt chẽ, kịp thời, phù hợp với mục tiêu, nội dung, yêu cầu đề ra và đạt hiệu quả cao. Bộ máy quản lý hoạt động giáo dục đạo đức của nhà trường phải được vận hành thường xuyên, liên tục thành nếp, hoạt động GDĐĐ cho HS đạt kết quả cao.
3.2.3.2. Nội dung của giải pháp
Tổ chức triển khai kế hoạch tới từng tập thể và cá nhân có liên quan. Thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện kế hoạch theo đúng thời gian quy định. Động viên, khuyến khích mọi người bằng nhiều hình thức khác nhau để họ thấy được nhiệm vụ được giao để hoàn thành kế hoạch.
3.2.3.3. Cách tiến hành giải pháp
Ban chỉ đạo GDĐĐ của nhà trường, đứng đầu là Hiệu trưởng, hoặc Phó hiệu trưởng chịu trách nhiệm tổ chức, triển khai kế hoạch quản lý hoạt động GDĐĐ cho HS.
Trước hết, cần xác định cấu trúc bộ máy, bố trí sắp xếp các bộ phận và các cá nhân đúng người, đúng việc; quy định nhiệm vụ, quyền hạn cho từng người, từng bộ phận; đồng thời phân phối các nguồn lực: tài lực, vật lực, nhân lực…; xác lập cơ chế phối hợp giữa các bộ phận đối với các lực lượng giáo dục trong nhà trường. Ban giám hiệu cùng với Công đoàn, Đoàn thanh niên, tập thể cán bộ, GV, các tổ trưởng chuyên môn… họp bàn phối hợp tổ chức triển khai kế hoạch, kèm theo các văn bản hướng dẫn cụ thể chương trình hoạt động của nhà trường trong từng năm học, học kỳ, tháng, tuần.
Sự phối hợp này sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp giữa các lực lượng thành viên của nhà trường trong quản lý GDĐĐ cho HS. Đặc biệt phát huy vai trò của Đoàn trường trong việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp, tạo điều kiện cho Đoàn trường tổ chức các hoạt động để rèn luyện thói quen, hành vi ĐĐ cho HS. Ban giám hiệu thường xuyên kiểm tra để có sự điều chỉnh kịp thời, hợp lý, phù hợp với thực tế.
Đối với các tổ chức ngoài nhà trường: Ban giám hiệu họp bàn thống nhất kế hoạch hoạt động của nhà trường, thông báo chương trình hành động đến từng người, từng bộ phận có liên quan: Uỷ ban nhân dân xã, phường, thành phố, Công an xã, phường, thành phố, phụ huynh học sinh và các đoàn thể địa phương như Hội khuyến
học, Mặt trận Tổ quốc, Thành đoàn, Đoàn xã, Đoàn phường, Hội phụ nữ … tổ chức cho HS ký cam kết thực hiện tốt an toàn giao thông; phòng, chống ma tuý và các tệ nạn XH, xây dựng mô hình nhà trường không có ma tuý, thực hiện nghiêm túc nội quy, quy chế thi cử…
Hàng tháng, quý, học kỳ tiến hành họp giao ban để kiểm điểm rút kinh nghiệm kết quả hoạt động GDĐĐ cho HS của các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, động viên, khích lệ bằng hình thức tuyên dương, khen thưởng các tổ chức, cá nhân thực hiện kế hoạch đạt chất lượng cao. Đồng thời có giải pháp điều chỉnh kịp thời những thiếu sót trong quá trình triển khai thực hiện kế hoạch.
3.2.4. Bồi dưỡng và phân công đội ngũ giáo viên chủ nhiệm
GVCN giữ vai trò chủ đạo, tổ chức, điều khiển và lãnh đạo quá trình hình thành nhân cách con người ở HS, phù hợp với mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung, mục tiêu mỗi cấp học nói riêng. GVCN thay mặt Hiệu trưởng quản lý toàn diện hoạt động giáo dục của một lớp. GVCN trực tiếp giáo dục HS, trực tiếp chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá quá trình rèn luyện phấn đấu tu dưỡng của từng HS trong lớp và ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển nhân cách HS. GVCN phải có tâm, đức, tài, trí, có năng lực sư phạm nắm bắt tâm lý HS, hoàn cảnh HS, để từ đó có giải pháp giáo dục phù hợp, có hiệu quả.
Qua khảo sát thực trạng, chúng tôi thấy không ít GVCN chưa làm tốt công tác GDĐĐ cho HS vì bản thân có nhiều hạn chế và thiếu kinh nghiệm công tác. Vì vậy, việc lựa chọn và bồi dưỡng đội ngũ GVCN là vô cùng quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông.
3.2.4.1. Mục tiêu của giải pháp
Lựa chọn đúng, bồi dưỡng tốt nhằm xây dựng được một đội ngũ GVCN giỏi có phẩm chất ĐĐ, chuyên môn vững vàng, nhân cách hoàn thiện, có tâm huyết với nghề, thương yêu HS, có kiến thức cơ bản về nghiệp vụ sư phạm, có kinh nghiệm về công tác chủ nhiệm, có kiến thức hoạt động và những kỹ năng vận dụng những tri thức khoa học giáo dục vào thực tiễn sinh động và đa dạng trong quá trình GDĐĐ HS.
3.2.4.2. Nội dung của giải pháp
- Hiệu trưởng lựa chọn và bồi dưỡng đội ngũ GVCN, giúp họ thấy được niềm vinh dự và trách nhiệm lớn lao mà nhà trường giao cho, giúp họ nắm vững được mục tiêu giáo dục của nhà trường và vai trò quan trọng của mình đối với sự phát triển nhân cách HS và tạo điều kiện tốt cho GVCN làm việc.
- Hiệu trưởng trực tiếp bồi dưỡng những yêu cầu sư phạm đối với người GVCN lớp, rèn luyện những kỹ năng ứng xử tình huống trong công tác, nắm vững chức năng và nhiệm vụ của GVCN, để từ đó mỗi thầy cô không ngừng học hỏi, trau dồi kinh nghiệm công tác, những phương pháp giáo dục, tự học tập, tự rèn luyện, tự bồi dưỡng, tự hoàn thiện nhân cách để trở thành tấm gương sáng cho HS noi theo: “Không có gì tác động lên tâm hồn non trẻ bằng quyền lực của sự làm gương. Còn giữa muôn vàn tấm gương, không có tấm gương nào gây ấn tượng sâu sắc bền chặt bằng tấm gương của bố mẹ và thầy giáo” (Nivicốp).
3.2.4.3. Cách tiến hành giải pháp
- Hiệu trưởng có kế hoạch lựa chọn đội ngũ GVCN, định ra các tiêu chuẩn để lựa chọn giáo viên làm công tác chủ nhiệm:
+ Có năng lực chuyên môn vững vàng + Có khả năng tổ chức các hoạt động tập thể
+ Có khả năng giáo dục, thuyết phục HS, nhiệt tình yêu thương HS.
+ Được HS tin cậy, kính trọng
- Khi lựa chọn cần tránh những điểm sau đây: Không nên lựa chọn giáo viên chỉ đơn thuần dựa vào mặt bằng lao động, những giáo viên yếu kém về mặt chuyên môn và phẩm chất ĐĐ, những giáo viên quá khó khăn về kinh tế, sức khoẻ hoặc gặp những bất hạnh rủi ro trong cuộc sống.
- Ban giám hiệu trực tiếp xây dựng kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ GVCN với những yêu cầu sư phạm cần thiết:
+ Một là, Bồi dưỡng cho GVCN có lý tưởng nghề nghiệp đúng đắn, am hiểu, nắm bắt sâu sắc đường lối, chủ trương giáo dục của Đảng và Nhà nước, có nhận thức, ý thức đúng đắn về nghề dạy học.
+ Hai là, GVCN phải có chuyên môn vững vàng. Đây là một trong những yêu cầu sư phạm có tính quyết định sự thành công hay thất bại của công tác chủ nhiệm. Vì có chuyên môn tốt thì HS mới phục và chấp nhận sự giáo dục của mình và tự tin để chủ động, sáng suốt tìm các giải pháp tác động giáo dục HS.
+ Ba là, Bồi dưỡng GVCN kỹ năng ứng xử sư phạm khéo léo đối với HS và phụ huynh HS; có thái độ quan tâm chu đáo, tôn trọng, lịch sự với HS và cha mẹ HS . + Bốn là: GVCN phải có lối sống, đạo đức trong sáng, lành mạnh, mẫu mực, thực sự là tấm gương sáng để HS noi theo. Bồi dưỡng lòng nhân ái cho đội ngũ GVCN. Tình yêu thương HS là điểm xuất phát của mọi sự sáng tạo sư phạm. Giáo viên có lòng nhân ái thì mới làm tốt công tác chủ nhiệm.
- Ban giám hiệu xác định và phổ biến cho đội ngũ GVCN mối quan hệ với các lực lượng giáo dục khác trong quá trình GDĐĐ cho HS.
+ Xác định mối quan hệ giữa GVCN và Ban giám hiệu: GVCN hoạt động theo sự chỉ đạo của Ban giám hiệu nhà trường về mục tiêu, nội dung và kế hoạch công tác trong quá trình giáo dục và định kỳ báo cáo, phản ánh kịp thời với Ban giám hiệu những thuận lợi khó khăn, kết quả GDĐĐ HS. Đặc biệt phối hợp với Ban giám hiệu giáo dục HS cá biệt.
+ Xác định mối quan hệ giữa GVCN với Đoàn Thanh niên: GVCN cùng kết hợp với Đoàn Thanh niên để xây dựng tập thể HS tự quản theo dõi ý thức tham gia thi đua của lớp và cùng GDĐĐ HS.
+ Xác định mối quan hệ giữa GVCN và GVBM: GVCN thường xuyên trao đổi với GVBM về tình hình học tập của lớp, những nhu cầu, nguyện vọng của các em, những đặc điểm nổi bật của một số HS. GVCN kết hợp với GVBM đánh giá xếp loại hạnh kiểm HS từng học kỳ, trao đổi bàn bạc thống nhất để đánh giá một cách khách quan, công bằng cho HS.
+ Xác định mối quan hệ giữa GVCN với Hội PHHS: GVCN chủ động, trực tiếp tổ chức phối hợp giáo dục giữa nhà trường với gia đình và XH, dự kiến nội dung hoạt động của Hội PHHS, đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ của giáo dục gia đình trong việc GDĐĐ cho HS.