Trấch nhiùồm xậ hưồi – duõ lõ cuóa mưồt doanh nghiùồp, mưồt bùồnh viùồn hay mửồt trỷỳõng àaồi hoồc – coỏ thùớ naóy sinh trùn hai lụnh vỷồc: tỷõ ẫnh hỷỳóng xậ hưồi cuóa tướ chỷỏc, hay tỷõ vờởn àùỡ cuóa chđnh xậ hưồi àố. Cẫ hai lơnh vỷồc nõy àùỡu liùn quan àùởn quẫn trừ bỳói tướ chỷỏc tưỡn tẩi trong xậ hưồi võ cưồng àưỡng, tuy nhiùn chuỏng vờỵn cố àiùớm khaỏc nhau. Lụnh vỷồc thỷỏ nhờởt liùn quan àùởn caỏi maõ tửớ chỷỏc tấc àưồng lùn xậ hưồi, cụn lơnh vỷồc sau liùn quan àùởn cấi mõ tướ chỷỏc cố thùớ lõm cho xậ hưồi.
Tửớ chỷỏc hiùồn àaồi tửỡn taồi nhựỗm cung cờởp mửồt dừch vuồ naõo àoỏ cho xậ hưồi. Do àố, nố phẫi tưỡn tẩi bùn trong xậ hưồi, nố phẫi nựỗm trong mưồt cưồng àưỡng, thỷồc hiùồn cưng viùồc trong mưồt bưởi cẫnh xậ hửồi cuồ thùớ. Noỏ cờỡn phaói coỏ con ngỷỳõi àùớ thỷồc thi cửng viùồc. AÃnh hỷỳóng xậ hưồi cuóa tướ chỷỏc rộ rõng àậ vỷỳồt qua sỷồ àống gốp cuồ thùớ cho xậ hưồi mõ vị àố tướ chỷỏc ờởy tưỡn tẩi.
Muồc àủch cuóa bùồnh viùồn khửng phaói laõ tuyùớn duồng y taỏ vaõ àờỡu bùởp, maõ laõ phuồc vuồ bùồnh nhờn. Tuy nhiùn àùớ àaồt muồc àủch ờởy
thũ ngỷỳõi ta cờỡn coỏ y taỏ vaõ àờỡu bùởp. Vaõ ngay lờồp tỷỏc hoồ taồo nùn mửồt cửồng àửỡng laõm viùồc vỳỏi caỏc nhiùồm vuồ vaõ caỏc vờởn àùỡ cuóa cửồng àửỡng ờởy.
Muồc àủch cuóa mửồt nhaõ maỏy saón xuờởt hỳồp kim sựổt khửng hùỡ laõ taồo ra tiùởng ửỡn hay thaói khủ àửồc, maõ laõ saón xuờởt ra saón phờớm hỳồp kim chớịt lỷỳơng cao cho khaõch hađng. Nhỷng ăùớ lađm ặỳơc ăiùỡu ăoõ thị nhõ mấy àậ tẩo ra tiùởng ưỡn, thẫi ra hỳi nống võ khđ àưồc.
Nhỷọng aónh hỷỳóng àoỏ laõ phuồ, laõ ngờợu nhiùn àửởi vỳỏi muồc àủch cuóa tửớ chỷỏc, laõ nhỷọng “phoỏ saón” khửng thùớ traỏnh khoói.
Do tướ chỷỏc chĩ tưỡn tẩi trong mưi trỷỳõng xậ hưồi, lõ mưồt bưồ phờồn cuóa xậ hưồi; cấc vờởn àùỡ xậ hưồi nùu trùn sệ ẫnh hỷỳóng àùởn tướ chỷỏc.
Chuỏng liùn quan ngay cẫ khi xậ hưồi khưng coi àố lõ nhỷọng vờởn àùỡ, vaõ khửng laõm gũ àùớ loaồi boó chuỏng.
Mửồt doanh nghiùồp, mửồt trỷỳõng àaồi hoồc, mửồt bùồnh viùồn “maồnh khỗe” khưng thùớ tưỡn tẩi trong mưồt xậ hưồi “ưởm yùởu”. Quẫn trừ cố lỳồi đch tỷõ mưồt xậ hưồi khỗe khúỉn, lõnh mẩnh; mựồc duõ nguyùn nhờn cuóa cấc cựn bùồnh cuóa xậ hưồi khưng liùn quan gị àùởn quẫn trừ cẫ.
Traỏch nhiùồm àửởi vỳỏi caỏc aónh hỷỳóng
Quy tựổc àờỡu tiùn: phaói coỏ traỏch nhiùồm vỳỏi aónh hỷỳóng maõ mũnh gờy ra, duõ coỏ chuó yỏ hay khửng ài chựng nỷọa. Quaón trừ phaói coỏ trấch nhiùồm àưởi vỳỏi ẫnh hỷỳóng xậ hưồi cuóa tướ chỷỏc; àố la àiùỡu khưng cờỡn bõn cậi, àố lõ cưng viùồc cuóa quẫn trừ!
Khửng nùn noỏi “Cửng chuỏng khửng phaón àửởi (trỷỳỏc aónh hỷỳóng cuóa tửớ chỷỏc)” hay cho rựỗng haõnh àửồng giaói quyùởt vờởn àùỡ naõo àoỏ liùn quan seọ gựồp sỷồ chửởng àửởi cuóa àửỡng nghiùồp, àửỡng sỷồ, vaõ nhỷ
thùở lõ khưng cờỡn thiùởt! Sỳỏm hay muưồn xậ hưồi cuọng sệ coi ẫnh hỷỳóng àố lõ mưồt sỷồ tờởn cưng võo tđnh toõn vển cuóa xậ hưồi; võ vị thùở, nhỷọng ai khửng laõm viùồc coỏ traỏch nhiùồm nhựỗm loaồi boó caỏc aónh hỷỳóng hay tũm caỏch giaói quyùởt caỏc vờởn àùỡ liùn quan àùỡu seọ phaói traó mửồt caỏi giaỏ khửng reó chuỏt naõo.
Àờy laõ mửồt vủ duồ.
Cuửởi thờồp niùn 40, àờỡu thờồp niùn 50, mửồt cửng ty xe hỳi Myọ cửở gựổng laõm cho cửng chuỏng yỏ thỷỏc vùỡ vờởn àùỡ an toaõn: cửng ty Ford giỳỏi thiùồu saón phờớm xe hỳi vỳỏi thựổt lỷng an toaõn. Tuy nhiùn, doanh sửở suồt giaóm nhanh choỏng, khiùởn cửng ty phaói tỷõ boó yỏ tỷỳóng naõy vaõ ruỏt loaồi saón phờớm àoỏ ra khoói thừ trỷỳõng. Mỷỳõi lựm nựm sau, khi cửồng àửỡng laỏi xe Myọ yỏ thỷỏc vùỡ vờởn àùỡ an toaõn, giỳỏi saón xuờởt xe hỳi àậ bừ chĩ trđch gay gựỉt vùỡ “hoõn toõn thiùởu quan tờm àùởn vờởn àùỡ an toaõn” vaõ bừ mùồnh danh laõ “caỏc nhaõ buửn tỷó thờỡn”.
Tûđ ăoâ ra ăúđi caâc quy ắnh vûđa nhùìm trûđng phaơt caâc nhađ saên xuíịt vỷõa baóo vùồ ngỷỳõi mua xe.
Vũ vớơy nhiùơm vuơ ăớỡu tiùn cuờa quaờn trừ lađ xaõc ắnh vađ tiùn liùơu caỏc aónh hỷỳóng mửồt caỏch khaỏch quan, thỷồc tùở. Cờu hoói àựồt ra khửng phaói laõ “Àiùỡu chuỏng ta àang laõm coỏ àuỏng khửng?” maõ phaói lõ “Àiùỡu chuỏng ta lõm cố phẫi lõ àiùỡu mõ vị nố khấch hõng võ xậ hưồi àậ trẫ tiùỡn cho chuỏng ta hay khưng?”.
Caỏch xỷó lyỏ àửởi vỳỏi aónh hỷỳóng
Xaõc ắnh nhỷụng aờnh hỷỳờng cuờa mửơt tửớ chỷõc mỳõi chú lađ bỷỳõc àờỡu tiùn. Bỷỳỏc tiùởp theo phaói laõ caỏch xỷó lyỏ chuỏng. Muồc tiùu ỳó àờy rờởt rộ rõng: nhỷọng ẫnh hỷỳóng lùn xậ hưồi, nùỡn kinh tùở, cưồng àưỡng vaõ caỏ nhờn maõ tỷồ thờn chuỏng khửng phaói laõ sỷỏ mùồnh hay muồc
àủch cuóa tửớ chỷỏc cờỡn phaói haồn chùở tỳỏi mỷỏc thờởp nhờởt vaõ tửởt hỳn laõ nùn loaồi trỷõ hoaõn toaõn. Caõng ủt aónh hỷỳóng nhỷ vờồy thũ caõng tửởt, duõ àoỏ laõ aónh hỷỳóng bùn trong nửồi bửồ tửớ chỷỏc, aónh hỷỳóng lùn mưi trỷỳõng xậ hưồi hay mưi trỷỳõng vờồt chờởt.
Bớịt cỷõ khi nađo mađ viùơc loaơi boờ aờnh hỷỳờng xớịu ặỳơc thỷơc hiùơn bựỗng viùồc tỷõ boó nhỷọng hoaồt àửồng taồo ra chuỏng; thũ viùồc àoỏ laõ giaói phaỏp duy nhờởt, tửởt nhờởt!
Tuy nhiùn trong hờỡu hùởt trỷỳõng hỳồp thũ viùồc loaồi boó hựốn caỏc hoaồt àửồng laõ khửng thùớ. Do àoỏ naóy sinh nhu cờỡu laõm viùồc mửồt caỏch coỏ hùồ thửởng nhựỗm loaồi boó hay chủ ủt laõ haồn chùở tửởi àa caỏc aónh hỷỳóng khửng mong muửởn, trong khi vờợn phaói duy trũ caỏc hoaồt àửồng gờy ra chuỏng. Phỷỳng phaỏp lyỏ tỷỳóng nhờởt laõ biùởn viùồc loaồi boó/haồn chùở naõy thaõnh mửồt cỳ hửồi kinh doanh coỏ lỳõi khaỏc. Mửồt vủ duồ laõ caỏch thỷỏc cửng ty Dow Chemical – mửồt trong caỏc cửng ty hoỏa chờởt haõng àờỡu ỳó Myọ – giaói quyùởt vờởn àùỡ ử nhiùợm nỷỳỏc thaói vaõ khửng khủ trong suửởt gờỡn 20 nựm qua. Ngay sau Thùở chiùởn thỷỏ II, cưng ty àậ yỏ thỷỏc rựỗng ư nhiùỵm nỷỳỏc thẫi võ khưng khủ laõ caỏc aónh hỷỳóng cờỡn loaồi boó. Rờởt lờu trỷỳỏc khi cửng luờồn
“kùu gõo” vùỡ mưi trỷỳõng, cưng ty nõy àậ theo àuưới mưồt chđnh saỏch “phi ử nhiùợm” cho caỏc nhaõ maỏy cuóa hoồ. Sau àoỏ hoồ tiùởn haõnh mửồt caỏch coỏ hùồ thửởng cửng viùồc chuyùớn àửới caỏc chờởt thaói gờy ử nhiùợm thađnh caõc saờn phớớm baõn ặỳơc, tũm kiùịm thừ trỷỳđng cho nhỷọng saón phờớm àoỏ.
Mửồt vủ duồ nỷọa laõ Phoõng Thủ nghiùồm Chờởt àửồc Cửng nghiùồp Du Pont (Du Pont Industrial Toxicity Laboratory). Tỷõ nhỷọng nựm 1920 Du Pont àậ yỏ thỷỏc vùỡ sỷồ àưồc hẩi cuóa nhiùỡu sẫn phờớm cưng nghiùồp cuóa cửng ty, tỷõ àoỏ lờồp ra mửồt phoõng thủ nghiùồm nghiùn cỷỏu chờởt àửồc haồi cuọng nhỷ xờy dỷồng quy trũnh loaồi boó caỏc chờởt àửồc ờởy.
Cưng ty nõy àậ bựỉt àờỡu tịm cấch loẩi bỗ mưồt ẫnh hỷỳóng mõ võo
thỳđi ăoõ caõc nhađ saờn xuớịt khaõc coi lađ mửơt viùơc ặỳng nhiùn. Rửỡi sau ăoõ Du Pont quýịt ắnh phaõt triùớn viùơc quaờn lyõ chớịt ăửơc haơi cuóa caỏc saón phờớm cửng nghiùồp thaõnh mửồt cửng viùồc kinh doanh riùng biùồt. Tỷõ àoỏ phoõng thủ nghiùồm naõy khửng chú hoaồt àửồng cho cửng ty Du Pont maõ coõn cho nhiùỡu khaỏch haõng khaỏc nỷọa: saón xuờởt caỏc vờồt liùồu khửng àửồc haồi, kiùớm tra àửồc tủnh cho saón phờớm, v.v... Úấ ăớy cuụng vớơy, mửơt aờnh hỷỳờng xớịu ăaụ ặỳơc loaơi boờ bựỡng caỏch chuyùớn noỏ thaõnh mửồt cỳ hửồi kinh doanh.
Chuyùớn tỷõ viùồc loaồi boó mửồt aónh hỷỳóng thaõnh mửồt cỳ hửồi kinh doanh laõ àiùỡu luửn cờỡn phaói cửở gựổng nhựổm tỳỏi, nhỷng khửng phaói luõc nađo cuụng thỷơc hiùơn ặỳơc. Thửng thỷỳđng, loaơi boờ mửơt aờnh hỷỳóng thỷỳõng keỏo theo viùồc tựng chi phủ. Caỏi vửởn laõ mửồt “chi phủ”
bùn ngoaõi, do cửng chuỏng thanh toaỏn trỳó thaõnh... chi phủ cuóa doanh nghiùồp. Tỷõ àoỏ, àờy trỳó thaõnh mửồt bờởt lỳồi caồnh tranh, trỷõ phi moồi doanh nghiùồp àùỡu chờởp nhờồn caỏch laõm nhỷ vờồy. Àiùỡu naõy trong àa sửở trỷỳõng hỳồp chú coỏ thùớ thỷồc hiùồn bựỗng caỏc luờồt lùồ, quy tựổc – tỷỏc laõ bựỗng caỏc haõnh àửồng cửng cửồng.
Khi naõo maõ viùồc loaồi boó mửồt aónh hỷỳóng coõn keỏo theo chi phủ tựng thũ nhaõ quaón trừ coõn cờỡn suy nghụ àựồt ra caỏc quy tựổc luờồt lùồ sao cho giaói quyùởt vờởn àùỡ vỳỏi chi phủ thờởp nhờởt; àửỡng thỳõi àem laồi lỳồi ủch cao nhờởt cho caó cửồng àửỡng vaõ doanh nghiùồp. Laõm sao cho caõc quy tựưc ăuõng ặỳơc thỷơc hiùơn cuụng lađ cửng viùơc cuờa nhađ quaãn trõ.
Quaón trừ noỏi chung, khửng chú quaón trừ kinh doanh, àùỡu neỏ traỏnh traỏch nhiùồm naõy. Thaỏi àửồ truyùỡn thửởng noỏi chung laõ “khửng coõ quy ắnh gũ lađ... quy ắnh tửịt nhớịt”. Nhỷng ăiùỡu nađy chú ăuõng khi mửồt aónh hỷỳóng xờởu coỏ thùớ chuyùớn thaõnh mửồt cỳ hửồi kinh doanh. Khi viùồc loaồi boó mửồt aónh hỷỳóng àoõi hoói mửồt haồn chùở naõo àoỏ thũ mửồt quy tựổc seọ coỏ lỳồi cho doanh nghiùồp, nhờởt laõ nhỷọng
doanh nghiùồp coỏ traỏch nhiùồm. Ngỷỳồc laồi, doanh nghiùồp seọ bừ trỷõng phaồt nhỷ laõ “vử traỏch nhiùồm”, trong khi nhỷọng doanh nghiùồp bờởt chớịp ăaơo ặõc, nhỷụng doanh nghiùơp tham lam laơi ặỳơc hỷỳờng lỳơi.
Viùơc kyđ voơng seụ khửng coõ quy ắnh nađo hùịt chú lađ mửơt sỷơ muđ quaỏng coỏ chuó àủch.
Viùồc cửng chuỏng khửng coi àờy laõ vờởn àùỡ, thờồm chủ chửởng laồi caỏc cửở gựổng cuóa nhỷọng doanh nghiùồp nhũn xa trửng rửồng trong viùồc ngựn ngỷõa khuóng hoaóng (nhỷ trỷỳõng hỳồp cuóa cửng ty Ford) hoaõn toaõn khửng coỏ yỏ nghụa gũ hùởt. Cuửởi cuõng seọ coỏ tai tiùởng xaóy ra!
Moồi giaói phaỏp cho vờởn àùỡ aónh hỷỳóng àùỡu àoõi hoói mửồt sỷồ àaỏnh àửới. Tỳỏi mửồt mỷỏc àửồ naõo àoỏ, viùồc loaồi boó aónh hỷỳóng seọ tửởn chi phủ vađ nguửỡn lỷơc hỳn lađ lỳơi ủch kiùịm ặỳơc tỷđ sỷơ loaơi boờ ăoõ. Cớỡn coõ quýịt ắnh vùỡ sỷơ cớn bựỡng tửịi ỷu giỷụa chi phủ vađ lỳơi ủch. Nhỷ mửồt quy tựổc, nhỷọng ngỷỳõi trong mửồt ngaõnh kinh doanh seọ hiùớu rộ àiùỡu nõy. Nhỷọng ngỷỳõi ngoõi ngõnh thị khưng hiùớu, võ vị thùở, giaói phaỏp cuóa hoồ coỏ xu hỷỳỏng phỳỏt lỳõ vờởn àùỡ àaỏnh àửới naõy.
Trấch nhiùồm àưởi vỳỏi cấc ẫnh hỷỳóng xậ hưồi lõ mưồt trấch nhiùồm quẫn trừ, khưng phẫi vị àờy lõ mưồt trấch nhiùồm xậ hưồi, mõ vị àờy laõ mửồt traỏch nhiùồm kinh doanh. Lyỏ tỷỳóng nhờởt laõ biùởn viùồc loaồi boó mửồt aónh hỷỳóng thaõnh mửồt cỳ hửồi kinh doanh. Tuy nhiùn, mửồt khi àiùỡu àoỏ laõ bờởt khaó, thũ viùồc thiùởt kùở mửồt quy tựổc thủch hỳồp vỳỏi cờn bựỗng àaỏnh àửới tửởi ỷu – cuõng vỳỏi tranh luờồn cửng khai vùỡ vờởn àùỡ vaõ viùồc thuỏc àờớy giaói phaỏp quy tựổc tửởt nhờởt – chủnh laõ cửng viùồc cuóa quaón trừ.
Cấc vờởn àùỡ xậ hưồi nhỷ lõ cấc cỳ hưồi kinh doanh
Cấc vờởn àùỡ xậ hưồi lõ sỷồ vờồn hõnh sai lùồch cuóa xậ hưồi võ, đt ra laõ, caỏc cựn bùồnh cuóa chủnh trừ. Tuy nhiùn, àửởi vỳỏi quaón trừ, nhờởt laõ quaón trừ kinh doanh, chuỏng laõ nhỷọng thaỏch thỷỏc, laõ nguửỡn gửởc cuóa cỳ hửồi. Bỳói chỷỏc nựng cuóa doanh nghiùồp vaõ caỏc tửớ chỷỏc khaỏc lõ thỗa mận mưồt nhu cờỡu xậ hưồi, võ cuõng luỏc àố biùởn viùồc giẫi quyùởt mưồt vờởn àùỡ xậ hưồi thõnh mưồt cỳ hưồi kinh doanh.
Cửng viùồc cuóa kinh doanh laõ chuyùớn mửồt thay àửới thaõnh mửồt sỷồ saỏng taồo, àửới mỳỏi; tỷỏc laõ mửồt cửng viùồc kinh doanh mỳỏi. Mửồt doanh nhờn nghụ saỏng taồo chú coỏ thùớ liùn quan àùởn cửng nghùồ laõ mửồt doanh nhờn tửỡi. Trong suửởt chiùỡu daõi lừch sỷó kinh doanh, caỏc thay àưới võ àưới mỳỏi xậ hưồi cuọng quan trổng khưng kếm cưng nghùồ.
Nhỷọng ngaõnh cửng nghiùồp chủnh hửỡi thùở kyó XIX nhũn chung laõ kùởt quẫ cuóa quấ trịnh chuyùớn àưới mưi trỷỳõng xậ hưồi mỳỏi – cấc thaõnh phửở cửng nghiùồp – thaõnh cỳ hửồi vaõ thừ trỷỳõng kinh doanh.
Àiùỡu naõy xaóy ra trong bửởi caónh cuóa sỷồ phaỏt triùớn vùỡ gas, àiùồn, xe hỳi vaõ xe khaỏch, àiùồn thoaồi, baỏo chủ, cỷóa haõng, v.v...
Cỳ hưồi quan trổng nhờởt àùớ chuyùớn cấc vờởn àùỡ xậ hưồi thõnh cỳ hửồi kinh doanh, vũ vờồy, khửng nựỗm ỳó cửng nghùồ, saón phờớm hay dừch vuồ mỳỏi; mõ nựỗm ỳó viùồc giẫi quyùởt vờởn àùỡ xậ hưồi, hay nối cấch khấc, nựỗm ỳó viùồc àưới mỳỏi xậ hưồi, àiùỡu nõy trỷồc tiùởp hay giấn tiùởp laõm lỳồi, laõm maồnh cửng ty vaõ ngaõnh kinh doanh.
Kinh nghiùồm tỷõ caỏc doanh nghiùồp thaõnh cửng nhờởt chuó yùởu laõ do kùởt quẫ cuóa nhỷọng àưới mỳỏi võ sấng tẩo mang tđnh xậ hưồi ờởy.
Thỳõi gian trỷỳỏc Thùở chiùởn thỷỏ I, taồi Myọ tửỡn taồi nhiùỡu bờởt ửớn vaõ bờởt bũnh trong lao àửồng, tyó lùồ thờởt nghiùồp tựng cao. Tiùỡn lỷỳng tủnh theo giỳõ cuóa lao àửồng coỏ kyọ nựng coỏ luỏc giaóm xuửởng coõn...
15 cent. Chủnh trong bửởi caónh naõy, vaõo cuửởi nựm 1913 cửng ty Ford Motor ặa ra tuýn bửị ăaờm baờo mỷõc lỷỳng 5 ăửla/ngađy cho caỏc cửng nhờn cuóa cửng ty – tỷỏc laõ cao gờởp hai, ba lờỡn mỷỏc lỷỳng tiùu chuờớn luỏc àoỏ. Tửớng Giaỏm àửởc James Couzens, ngỷỳõi phaói thuyùởt phuồc ngỷỳõi àửỡng sỷồ Henry Ford miùợn cỷỳọng chờởp nhờồn àiùỡu naõy, thỷõa biùởt ngờn saỏch lỷỳng cuóa cửng ty seọ ngay tỷỏc khựổc tựng gờởp ba lờỡn! Tuy nhiùn ửng ta tin tỷỳóng rựỗng trong àiùỡu kiùồn thửởng khửớ cuóa cửng nhờn nhỷ vờồy thũ cờỡn coỏ nhỷọng haõnh àửồng quyùởt liùồt vaõ cờởp tiùởn mỳỏi coỏ taỏc duồng. Couzens cuọng cho rựỗng chi phủ lao àửồng thỷồc sỷồ cuóa Ford seọ giaóm tuy chi phủ lỷỳng coỏ tựng, võ thỳõi gian àậ sỳỏm chỷỏng tỗ àiùỡu nõy lõ àuỏng. Trỷỳỏc khi ặa ra tuýn bửị lađm thay ăửới thừ trỷỳđng lao ăửơng Myụ noõi trùn, tyờ lùồ nhờn viùn nghú viùồc ỳó Ford cao àùởn mỷỏc vaõo nựm 1912 ngỷỳõi ta cờỡn tuyùớn duồng 60.000 ngỷỳõi àùớ giỷọ laồi sửở nhờn viùn laõm viùồc thỷồc sỷồ laõ 10.000. Vỳỏi mỷỏc lỷỳng mỳỏi, tyó lùồ nghú viùồc hoaõn toaõn biùởn mờởt. Chi phủ tiùởt kiùồm tỷõ viùồc naõy lỳỏn àùởn mỷỏc duõ moồi chi phủ nguyùn vờồt liùồu tựng maồnh trong nhỷọng nựm tiùởp theo, Ford vờợn coỏ thùớ saón xuờởt vaõ baỏn loaồi xe hỳi Model T vỳỏi giaỏ thờởp hỳn, tỷõ àoỏ tyó lùồ sinh lỳõi trùn mửợi xe cao hỳn nhiùỡu. Chủnh sỷồ tiùởt kiùồm chi phủ lao ăửơng (coõ ặỳơc do viùơc tựng lỷỳng noõi trùn!) ăaụ khiùịn Ford coỏ thùớ thửởng lụnh thừ trỷỳõng; àửỡng thỳõi haõnh àửồng naõy cuọng lõm biùởn àưới hoõn toõn xậ hưồi cưng nghiùồp Myọ. Tỷõ àờy, cưng nhờn Myọ trỳó thaõnh giai cờởp trung lỷu thỷồc sỷồ.
Nhỷọng vờởn àùỡ xậ hưồi mõ quẫn trừ cố thùớ chuyùớn thõnh cỳ hưồi kinh doanh chựống bao lờu seọ khửng coõn laõ “vờởn àùỡ” nỷọa. Nhỷọng vờởn àùỡ khaỏc, tuy nhiùn, seọ trỳó thaõnh “nhỷọng than phiùỡn kinh niùn”, nùởu khửng phaói laõ “nhỷọng cựn bùồnh suy thoaỏi”.
Khửng phaời moơi vớịn ăùỡ xaụ hửơi ăùỡu coõ thùớ ặỳơc giaời quýịt bựỡng viùồc chuyùớn thaõnh mửồt cỳ hửồi àoỏng goỏp vaõ kinh doanh. Thỷồc sỷồ
mõ nối, nhỷọng vờởn àùỡ xậ hưồi gai gốc nhờởt dỷỳõng nhỷ khưng thùớ giaêi quýịt ặúơc bùìng phûúng phaâp nađy.
Vờồy thị, vỳỏi nhỷọng vờởn àùỡ àậ trỳó thõnh nhỷọng than phiùỡn hay cựn bùồnh nối trùn, thị trấch nhiùồm xậ hưồi cuóa quẫn trừ lõ ỳó àờu?
Àoỏ chủnh laõ caỏc vờởn àùỡ cuóa quaón trừ. “Sỷỏc khoóe” cuóa doanh nghiùồp laõ traỏch nhiùồm cuóa quaón trừ. Khửng thùớ tửỡn taồi doanh nghiùồp khỗe mẩnh trong mưồt xậ hưồi ưởm yùởu. Doanh nghiùồp khỗe khúỉn àụi hỗi mưồt xậ hưồi khỗe khúỉn, hay đt nhờởt lõ vờồn hõnh ửớn thoóa. Sỷỏc khoóe cuóa cửồng àửỡng laõ àiùỡu kiùồn tiùn quyùởt cho mửồt doanh nghiùồp thaõnh cửng vaõ phaỏt triùớn.
Vaõ seọ sai lờỡm khi nghụ rựỗng nhỷọng vờởn àùỡ seọ tỷồ àửồng biùởn mờởt khi ta khửng quan tờm tỳỏi chuỏng. Vờởn àùỡ chú biùởn mờởt khi chuỏng ta giaói quyùởt chuỏng bựỗng caỏch naõo àoỏ.
Ngỷỳõi ta kyõ voồng doanh nghiùồp (hay bờởt kyõ thùớ chùở coỏ muồc àủch nõo khấc trong xậ hưồi) giẫi quyùởt mưồt vờởn àùỡ khưng phất sinh tỷõ mửồt aónh hỷỳóng cuóa hoồ, khửng thùớ chuyùớn àửới thaõnh cỳ hửồi phuồc vuồ sỷỏ mùồnh vaõ muồc àủch cuóa hoồ, tỳỏi mỷỏc àửồ naõo? Vaõ nhỷọng doanh nghiùơp, bùơnh viùơn, trỷỳđng ăaơi hoơc ớịy seụ ặỳơc pheõp chừu traỏch nhiùồm tỳỏi mỷỏc àửồ naõo?
Ngaõy nay ngỷỳõi ta coỏ xu hỷỳỏng traỏnh neỏ noỏi vùỡ àiùỡu àoỏ. Cỷồu thõ trûúãng New York, John Lindsay noái, “Naây, àêy laâ khu ghetto cuờa ngỷỳđi da ăen, vađ khửng ai lađm gũ ặỳơc cho noõ caờ. Tũnh hũnh caõng ngaõy caõng tửỡi tùồ ỳó àoỏ, duõ vỳỏi chủnh phuó, ngỷỳõi laõm cửng taỏc xậ hưồi hay hõnh àưồng cưồng àưỡng nõo. Vị thùở, cấc doanh nghiùồp lỳỏn cờỡn phaói nhờồn traỏch nhiùồm”.
Viùồc ửng thừ trỷỳóng tũm kiùởm ai àoỏ àùớ chừu traỏch nhiùồm vùỡ vờởn ăùỡ nađy lađ ăiùỡu coõ thùớ hiùớu ặỳơc, roụ rađng ăớy lađ vớịn ăùỡ nghiùm trổng àưởi vỳỏi bẫn thờn ưng ta, vỳỏi thõnh phưở, vỳỏi xậ hưồi Myọ, võ