L ưu lạ i M ao T ru ân Cốc, Chu M ông đã b iết th êm v ề cuộc sốn g của nh ữ n g người tộc P h ù D ư sống ỏ vùn g P h í L ưu T hủy. Đó là nơi có n h ữ n g bờ sông uốn quanh v à có v à i ngôi làng. Thòi đó, người ta gắn chũ “na” h a y
“nô” p h ía sa u có n g h ĩa là “v e n sông” để gọi tê n nhữ ng n gôi là n g đó, v í dụ như: Q uán N a (hay Q uán Nô), T iêu N a (h ay T iêu Nô). V à trong sô" đó, có nh ữ ng ngôi là n g lớn cai trị nh ữ ng là n g nhỏ xu n g qu anh và lập th à n h m ột nước. Trong nh ữ n g nưóc đó, có P hí Lưu Quốc h a y còn được gọi là T ùng N hượng Quôc - m ột VU:! ! vu ' 0 1 có t h ế lực m ạnh bên bờ P h í Lưu i huy, có th ế chê nh à nước và m ối quan hệ ngoại giao, th ư ơn g m ại v.v. với nh à H án của T rung Quốc.
Thường người ta biết đến Cao Câu Ly là nhà nước đ ầu tiê n do Chu M ông lập nên. N hư ng vào năm 108 trưóc C ông ngu yên , n h à H án của T rung Quốíc đã tiêu d iệt nước Cổ T riền T iên và lập nên H án Tứ Quận, 28
LỊCH SỬ LẬP QUỐC CAO CÂU LY trước tiê n ch ỉ bao gồm b a quận: N h ạ c L ãng, L âm Đ ồn v à C hân P hiên. S a u đó, đến n ă m 107 trựóc Công nguyên lập th êm H u y ền T h ố Q uận, v à n g a y chính trong H uyền Thô" Q u ậ n có m ột h u y ệ n tê n là C ao C âu Ly.
H ầ u n h ư k h ô n g có tà i liệ u n ào cho b iế t v ị trí của H u y ề n Thô" Q u ận v à h u y ệ n C ao C âu L y n g à y xư a là ồ đâu n ê n chún g ta khó b iết ch ín h xác. Trong H uyền Thô Q u ận có ba h u y ệ n là C ao C âu Ly, T hượng  n Đ à i và T ây C ái M ã. V à nơi tọ a lạ c củ a n h ữ n g quận h u y ện n à y là v ù n g p h ụ c ậ n tr u n g h ạ lư u Á p Lục G ian g, nơi có ba con sô n g lốn ch ả y qua, n ê n c h ú n g ta có th ể đoán rằng ba q u ậ n n à y có liê n q u a n đ ến b a con sô n g ấy.
B a con sô n g gồm có Á p L ục G iang, H ồn G ian g là con sô n g ch ả y qu a v ù n g đ ấ t h u y ệ n H oàn N h â n của M ãn C hâu, và N gốc Lỗ G ian g là m ột n h á n h sông trong h ệ th ô n g sô n g n gòi của v ù n g B ìn h A n Bắc Đ ạo. B a h u y ện của H u y ền Thô" Q uận được cho là nh ữ n g hu yện được x â y dựng dọc th eo n h ữ n g con sôn g này. Trong đó có th ể th ấ y rằ n g h u y ệ n Cao C âu Ly được h ìn h th à n h từ n h ữ n g là n g tọ a lạ c tạ i tr u n g h ạ lư u Áp Lục G iang, con sông trọng đ iểm n h ấ t trong ba con sông này. Và có th ể th â y rằn g v ề s a u th ủ đô Quôc N ội T h àn h của Cao C âu Ly là kh u vực T ập A n n g à y n ay có khả n ă n g là tru n g tâ m của h u y ện n ày. Còn lại, h u yện Thượng A n Đ à i và h u y ện T ây C ái M ã là nh ữ n g là n g tập tru n g tạ i lư u vực H ồn G ian g v à N gôc Lỗ G iang. Theo đó, nhóm
người có t h ế lực được gọi là Cao Câu Ly đã có ỏ vùng tru n g h ạ lư u của Áp Lục G iang trước khi Chu Mông ra đời. V ề tê n gọi Cao Câu Ly th ì có giả th u yết cho rằng nó có ngh ĩa là thượng ấp, hay thủ ấp. “Cao” có n g h ĩa là trên h ay là đầu, Câu Ly có nghĩa là “câu lâu”
tức là tỉn h th àn h , h ay cũng có th ể h iểu là huyện, ấp như ý n g h ĩa của từ “hốt”. N hư vậy vốn dĩ Cao Câu Ly là tê n m ột ấp đứng đầu có quyền lực tối cao trong xã hội, đã tạo th à n h quốc gia Cao Câu Ly sau này của th ị tộc H oát M ạch hệ Phù Dư (sau đây sẽ gọi là N g u y ên Cao Câu Ly).
K hi lập H uyền Thô" Quận, huyện Cao Câu Ly được người tộc P hù Dư tạ i N guyên Cao Câu Ly đặt tê n là “Cao Câu Ly”, giữ ngu yên ý nghĩa là tên gọi của m ột nhóm người có th ế lực n h ấ t tạ i con sông lớn Áp Lục G iang. Đ ồng thòi h u yện Cao Câu Ly cũng đóng v a i trò là h u y ện tru n g tâm trong H uyền Thô" Quận.
V ào năm 75 trước Công nguyên, dân chúng ở Nfruvcr) r’"-! Ly nổi dậy. Trong quá trình đẩy lùi
„••>ạn sa n g phía Trung Quốc th ì th ê lực Cao C âu Ly nằm trong lãnh th ổ của hu yện Cao Câu Ly bị ch ia rẽ. M ột phần bị ly tá n còn phần khác do đối đ ầu với quân T rung Quốc nên người chết, kẻ bị th ư ơn g k h iến dân sô" và th ê lực cũng suy giảm . Một bộ p h ậ n q u ân ch iên th ắ n g ở H uyền Thô Q uận đã lôi kéo m ột sô người từ quận D ao Đ ông gần đó đi theo họ.
LỊCH S ử LẬP QUỐC CAO CÂU LY M ặc dù sô" d ân k h ôn g đông n h ư n g họ cũ n g đã h ìn h th à n h được cơ sỏ để tá i lập h u yện Cao C âu Ly, v à cũ n g th eo quá trìn h như v ậ y họ đã tá i lập lạ i h u y ện Thượng  n Đ à i v à T ây C ái Mã.
H u y ền Thô" Q uận sa u k h i được di dời v ẫ n tiế p tụ c có m ốỉ quan h ệ ngoại giao, thương m ại với N g u y ên Cao C âu L y v ì cả h a i đều cần nương nhờ t h ế lực của n h au . Lúc b ấ y giờ, tạ i H u yền Thô" Q uận ỏ k h u vực N g u y ên Cao C âu Ly, tấ t cả dân tộc H oát M ạch h ệ P h ù D ư còn lại được gọi là Cao Câu Ly th eo tê n gọi củ a nhóm người n ắm giữ q u yền lực tiê u b iểu tron g quá khứ. D â n ch ú n g sô n g ỏ v ù n g đó cũng gọi t ấ t cả các thê" lực của tộc P h ù D ư trên đ ấ t n à y là Cao C âu Ly, n h ư m ột tê n gọi riên g cho là n g họ đan g sông, n ên cũ n g k h ông ai có ý k iên nào khác. Cho n ên ph ía T ru n g Quốc gọi người tộc trưởng h a y v u a có q u yền cao n h ấ t tro n g nhóm th ê lực Cao C âu Ly là Cao Câu Ly Vương, gọi n h ữ ng người có thê" lực y ế u hơn là Cao C âu L y H ậu và v ẫ n duy trì m ối qu an hệ ngoại giao với họ.
N h ữ n g h u y ện mới di dời và tá i th iế t trong H u yền Thô" Q uận thực tê không nắm q u yền được đa sô dân N g u y ên Cao Câu Ly, như ng vì cần p h ải củ n g cô" an n in h v à trao đổi h à n g hóa n ên họ qua lạ i với n h ữ ng người vô"n là người N g u y ên Cao Câu Ly để m ua bán và giữ qu an hệ ngoại giao. T rên thực tê th ì việc trao đổi h à n g hóa và qu an h ệ ngoại giao đã vượt ra ngoài
h a i h u yện , v à h u y ện lện h (tri huyện) cua h u yện Cao Câu Ly, h u y ện tru n g tâ m của H uyền Thô Quận, có n h iệm v ụ gh i dan h sách tê n các tộc trương cua N g u y ên Cao Câu Ly để sứ giả của họ quản lý việc ra vào quận, hu yện . Còn h u yện lện h của hu yện Cao Câu Ly th ì dĩ n h iên là do T rung Quốc quản lý.
K hi C hu M ông x u ấ t h iện ở P h í Lưu Thủy th ì T ùng N hượng Quốc ở tạ i bò P hú N h ĩ Giang, m ột n h án h của sông P h í Lưu Thủy phía bắc Tôt Bản, đã là quốc gia h ù n g m ạn h n h ấ t trong xã hội N gu yên Cao Câu Ly lúc bấy giò. Cho nên T ùng N hượng Quôc được công n h ận như m ột quốc gia đại diện trong môi quan hệ ngoại giao và trao đổi h àn g hóa với Trung Quôc, vu a của T ùng N hượng Quốc được đối đãi như Cao Câu Ly Vương. T ùng Nhượng Vương là vua của Tùng N hượng Quốíc (Tiêu Nô Bộ), đồng thòi cũng là th ủ lĩn h trong liên m inh các làng của tộc Phù Dư trong xã hội N g u y ên Cao Câu Ly thòi bấy giờ. Vào thời đó, xã hội N gu yên Cao Câu Ly được hình th àn h từ các ,Ông vùng trung thượng lưu Áp Lục U iang, Hon G iang, Ngốc Lỗ G iang và thực t ế nó trở th à n h liên m inh mở rộng là chủ yếu nhờ Tùng N hượng Vương. Đó là nguyên nhân vì sao người ta cũng gọi xã hội N guyên Cao Câu Ly vào th ế kỉ I trưốc Công n gu yên là Liên m inh Cao Câu Ly.
Lúc ấy những làng xã lớn cai trị những làng xã nhỏ
x u n g q u a n h v à tự ch o m m h là “quôc g ia ”, d ầ n d ầ n q u y ề n lự c c ủ a liê n m in h c à n g lổ n m ạ n h , c h ỉ n g ư ờ i đ ứ n g đ ầ u liê n m in h m ớ i được g ọ i là v u a v à c h ỉ t o à n th ê L iê n m in h C ao C â u L y m ới được g ọ i là q u ốc g ia . N h ữ n g là n g x ã ló n n h ư t h ê được coi là qu ốc g ia v à qu ôc g ia C ao C â u L y được p h â n c h ia th e o bộ, t h à n h n h ữ n g bộ p h ậ n h ìn h t h à n h n ê n quôc g ia , b a o gồm : T iê u N ô B ộ, T u y ệ t N ô B ộ, Q u á n N ô B ộ, T h u ậ n N ô B ộ v à Q u ế L â u B ộ.
P h ầ n s a u c h ú n g ta s ẽ còn n h ắ c đ ê n n h ư n g v à o th ờ i L ư u L y V ư ơ ng, co n c ủ a C h u M ông, L ư u L y V ư ơ ng trự c th u ộ c v à c a i q u ả n Q u ê L â u Bộ, đ ẩ y T ù n g N h ư ợ n g Q uốc được c a i tr ị b ồ i T ù n g N h ư ợ n g V ư ơ n g s a n g m ộ t b ê n đ ể c h iế m v ị t r í tr ọ n g y ế u tr o n g L iê n m in h C ao C â u L y. V ới tư c á c h là n g ư ờ i đ ứ n g đ ầ u c ủ a L iê n m in h C ao C â u L y, L ư u L y V ư ơ n g ch o r ằ n g th ò i đ iể m ch a ô n g là C h u M ô n g đ ế n P h í L ư u T h ủ y k h ỏ i đ ầ u v iệ c lậ p quốc là b ắ t n g u ồ n lịc h sử c ủ a quốc g ia C ao C âu L y m à c h ín h ô n g đ a n g c a i tr ị. N h ậ n th ứ c n à y c ũ n g đã được tr u y ề n lạ i c h o n h ữ n g v ị v u a đòi sa u , v à n g o à i lịc h sử c h ín h c ủ a C ao C â u L y v à o th ờ i T ù n g N h ư ợ n g Q uôc trư ớc th ò i C h u M ô n g V ư ơng th ì tro n g n h ữ n g sá ch sử n h ư “T a m Q uốc S ử K ý” có g h i lạ i r ằ n g n ă m 37 trước C ô n g n g u y ê n k h i C h u M ôn g đ ến T ố t B ả n c h ín h là n ă m t h à n h lậ p q u ôc g ia C ao C âu Ly.
LỊCH S ử LẬP Q U Ố C CAO CÂU LY
TÓ T BẢN PHÙ Dư
Trỏ lại câu chuyện ngày xưa, sa u kh i đã đ ịn h cư tại Mao Truân Cốc, một n gày nọ C hu M ông hỏi các thuộc hạ rằng làm thê nào để đánh bại quôc gia h ù n g mạnh nhất lưu vực Phí Lưu T hủy là T ùng N hư ợng Quôc. Một vị suy nghĩ kỹ và thưa rằng: “T ùng N hư ợng Quốc không phải là quốc gia có th ể dễ đánh bại. C húng ta cũng không biết sự thật Tùng Nhượng Vương có p h ải là n<rườì V u i chúng ta hay không. Ô ng
, -v ^ rung minh là hậu duệ của Đ àn Q uân, vua của nước Triều Tiên (Cổ Triều Tiên) đã bị diệt vong.
Vì vùng đất có sông Phí Lưu Thủy chảy n g a n g n à y trong quá khứ thực sự là lãnh thổ của T riều T iên, cho nên cũng không thể nói rằng lời của ông ấy là vô căn cứ. Người Triều Tiên gọi vua cai trị m ìn h là Đ à n Quân và công nhận Đàn Quân là cháu của trời. N hư ng người đời cho rằng vào đời sau th ì quôc gia bị d iệt vong, cuối cùng Đàn Quân quay v ề núi và đã trở thành thần tiên. Chúng thần cũng có nghe quôc gia
34
l ị c h s ử l ậ p q u ố c c a o c â u l y
T r iề u T iê n n g à y x ư a n ằ m ỏ L iê u Đ ô n g rồi dời v ề N h ạ c L ã n g s a u đó bị d iệ t v o n g , n h ư n g T u n g N h ư ợ n g V ư ơ n g q u ả q u y ế t r ằ n g m ìn h là h ạ u d u ẹ c u a V Ị Đ à n Q u â n đo. Ô n g ấ y n h iề u m ư u lược lạ i g iỏ i cầ m q u y ề n n ê n m ọi n gư ờ i t in v à t u â n th e o o n g ay . T h e m v a o đó, T ù n g N h ư ợ n g Q uốc đ a n g đ ó n g t ạ i n ơ i khÓ x â m lưỢc từ p h ía n g o à i, d â n c ủ a h ọ c ũ n g đ ô n g đảo, c h ỉ v ố i s ố n gư ờ i tr o n g là n g c ủ a c h ú n g t a th o i th i la m sa o d á m cô n g k íc h họ. T h ê n ê n c h ú n g t a n ê n từ từ n u ô i d ư ỡ n g lự c lư ợ n g v à chờ th ờ i cơ”.
C h u M ô n g n h ậ n ra r ằ n g b ả n t h â n m ìn h đ ã s u y n g h ĩ n ó n g v ộ i k h i c h ỉ b iê t m ậ p mơ v e t in h h ìn h c u a tộc P h ù D ư đ a n g số n g t ạ i bờ P h í L ư u T h ủ y m à lạ i m u ố n đ i n g a y đ ế n đó đ ể x ư n g v ư ơ n g . T ù n g N h ư ợ n g V ư ơ ng là m ộ t v ị v u a có t h ế lự c h ù n g m ạ n h h ơ n c h à n g n g h ĩ r ấ t n h iề u , th ự c t ế là k h ô n g d ễ g ì đ á n h b ạ i ô n g . C h à n g h iể u ra r ằ n g đ ể m ộ t n g à y n à o đó được c a i tr ị t ấ t cả n h ữ n g n g ư ờ i th u ộ c tộ c P h ù D ư đ a n g s ố n g t ạ i P h í L ư u T h ủ y v à là m qu ốc g ia trở n ê n lớn m ạ n h h ơ n Đ ô n g P h ù D ư , q u ôc g ia m à T h á i tử Đ á i Tô được th ừ a k ê c a i trị, t h ì k h ô n g có c á c h n à o k h á c là p h a i từ n g bước x â y d ự n g lự c lư ợ n g.
V iệc h o à n g tử t ê n là C h u M ô n g có t a i b ă n c u n g ơ Đ ô n g P h ù D ư đ ê n d ầ n d ầ n la n tr u y e n tr o n g d a n c h ú n g c ủ a tộ c P h ù D ư ỏ g ầ n đó. M ột n g à y nọ, tộ c trư ở n g D iê n Đ à B ộ t c ủ a n g ô i là n g lớn n h â t ơ p h ía t a y c ủ a P h í L ư u T h ủ y (T â y N ô) cử n gư ờ i đ ến. T â y N ô là
ngôi làng ỏ phía tâ y sông Tốt B ả n bờ P h í L ư u T h ủ y , co the lực m ạnh chỉ sa u T ùng N hư ợ ng Q uốc t ạ i v ù n g quanh lưu vực P hí Lưu Thủy. V ì th ê họ tự trị v à x ư n g mình là “Tây Quốc” hay còn gọi là “T ốt B ả n P h ù D ư ”, có nghĩa là tộc Phù Dư vù n g Tốt B ản . D iê n Đ à B ộ t có ngươi con gai tên là T hiệu T ây N ô k ế t h ô n chư a được ao lau thi phu quân qua đòi, n ên ôn g m u ốn đ ặ t v ấ n đê gá con gái cho Chu Mông.
Chu Mong đã cùng các th uộc h ạ th ả o lu ậ n . Có g Ơ1C o rang Chu M ông kh ông n ê n k ế t h ô n với qu ả phụ lớn tuổi hơn. Theo “Tam Quốc Sử K ý” p h ầ n “O n
■>’ -kơng 0n ky c° ghi niên triều 13, vào n ăm đó m ẹ hà ít fri Cl ư^ng T hiệu T ây N ô qua đời v à lú c đó tun" Mh61 tUÔ\ Nếu thử tm h th ì bà hơn C hu M ong 8 SUV nơh^vu thuộc hạ th â n tín củ a c h à n g lạ i I S , r0ng đó có m ột ngư òi đã lê n tiế n g a co chính th ấ t ph u n h â n ở , V ' iIV'u neư kết hôn vói người ph ụ nữ đã
qua một đòi chồng thì ciĩno U- lu L ” V
cárh h'*- . I , 1 cunễ không th à n h v ấ n đê. V à sự lớn Th" U0~ tac g*ữa người cũng k h ôn g p h ải quá môt ■ e¡A' T trưởng Đ iên Đ à Bột là người tro n g
1 . a m co truyền thông tạ i Tốt B ản. N ế u n g à i
ằ. h^ VƠ1 ngươ* trong gia tộc ấy th ỡ coi như đó đưa y'C va°. Tôt Bản rồi, điều đó sẽ dễ dàng cho rr5 I. 1 cai tr - vt*ng Phí Lưu T hủy sa u này. T h iệu l a y Nô là người con gái thứ h ai cua D iên Đ à Bột, ngươi nay hêt mực thương yêu và tin tưởng cha m ình.
36
LỊCH SỬ LẬP Q UỐ C CAO CÂU LY Đ ó là n gư ờ i m ạ n h m ẽ v à n h iệ t h u y ế t n ê n cũ n g có th ể coi n h ư tộc trưởng con. N ế u h o à n g tử k ết h ôn cù n g ngư ời p h ụ nữ ấ y th ì chắc ch ắ n có th ể được k ế th ừ a n h ữ n g n g ô i là n g đó. N ế u được n h ư v ậ y th ì sẽ góp sứ c r ấ t lớn cho v iệc đ ẩ y lù i T ù n g N h ư ợ n g Quốc v à lê n là m v u a tr ị v ì tră m họ P h ù D ư ở nơi n à y . v ả lạ i trước k h i x â y d ự n g quốc g ia v ữ n g ch ắc, ngư ời cũ n g k h ô n g th ể đón p h u n h â n ỏ Đ ô n g P h ù D ư s a n g được, từ giò đ ến đó n ế u n g ư ò i cứ sô n g m ộ t m ìn h t h ì cũ n g k h ô n g tố t dưới c á i n h ìn củ a tră m họ”. T ấ t cả b ề tôi đ ều tá n đồn g ý k iế n tr ê n . V ậ y n ê n h o à n g tử C hu M ông 22 tu ổ i đã k ê t h ô n v ó i con g á i th ứ h a i củ a D iê n Đ à B ột là T h iệ u T â y N ô 30 tu ổ i. N h ư n g th e o tụ c lệ củ a Cao C âu L y th ì s a u k h i k ế t h ô n ngư ờ i c h ồ n g p h ả i v ề số n g ở n h à vợ đ ê n k h i s in h con v à n u ô i con lớn đến m ột th ò i g ia n n à o đó. N h à vợ sẽ c ấ t th ê m m ộ t n g ô i n h à nh ỏ để con g á i v à con rể số n g v à n h à n à y được gọi là “n h à con rể” h a y “tê ốc”. C h ín h v ì tụ c lệ n h ư v ậ y m à tro n g tiê n g H à n từ “k ê t h ô n ” còn được n ó i là “đi v ề n h à vợ”, h a y “đi lấ y vợ”.
C hu M ôn g s a u k h i k ế t h ô n v ó i T h iệ u T â y N ô th ì tạ m ch ia ta y với n h ữ n g ngư ời ỏ M ao T ru â n Cốc, c h à n g ch ỉ d ẫ n th eo v à i ngư ời s a n g số n g c ù n g là n g củ a D iê n Đ à B ột. N g ô i là n g b ên họ vợ n ằ m ở p h ía tâ y củ a P h í L ư u T h ủ y là nơi có cuộc số n g tố t hơn M ao T ru â n Cốc. C h à n g n h ậ n th ấ y rằ n g đó là nơi đ á n g đ ể d ự n g nưóc, v ì có n ú i cao v à có đ ấ t đ a i rộn g đủ cho sô lư ợng
lốn người dân làm nông ngh iệp . C hàn g coi sóc d â n chúng làm nông nghiệp, lâ u lâ u lạ i đi s a n b an , c đợi đến ngày nào đó m ìn h s ẽ lê n là m v u a t n VI to a n bộ tộc Phù D ư tạ i vùn g P h í L ưu T hủy.
Tộc trưởng D iên Đ à B ột tu ổ i đ ã cao n ê n từ k h i Ịập hoàng tử Đông P h ù D ư là m con rể, ô n g đ ã q u y ế t đ ịn h đưa chàng lên làm tộc trưỏng củ a là n g m ìn h . C hu Mông cường tráng, đĩnh đạc, tà i tr í h ơ n ngư ơi n e n sau khi lấy vợ ít lâ u đã được cha vợ h ậ u th u a n nhường cho chức tộc trưỏng.
Người ta cho rằng cái n ă m C hu M ông lâ y T h iẹu Tây Nô và dồi v ề định cư lầ n đầu tiê n tạ i T ố t B ả n b e n bò Phí Lưu Thủy ià năm lậ p quốc củ a quốc g ia Cao Câu Ly sau này. Đó là n ăm 37 trước C ông n g u y ên . Nhưng đòi sau, k h i b iên soạn lịch sử Cao C âu Ly, người ta dường như không ghi chép rõ n h ữ n g v iệc tbrtù ’ " v* đũi th ứ h a i củ a C ao C õu
— x,y vương chính la con tr a i củ a người vợ đầu Lễ Thị xuất th ân từ Đ ông P h ù D ư chứ k h ô n g phải là con trai của vợ th ứ T hiệu T ây N ô sô n g t ạ i ơ Phí Lưu Thủy. Con trai của T h iệu T ây N ô là O n Tộ sau này lại thành lập quốc gia B ách Tê, cho n e n sự thật về hôn nhân của Chu M ông v à T h iẹu ay không được ghi trong lịch sử Cao Câu Ly m a ạ i ghi rõ trong lịch sử Bách Tế.
38