CHƯƠNG 2: CÁC BƯỚC LẬP KẾ HOẠCH KINH DOANH NÔNG NGHIỆP
2.2. Phương pháp chung về lập kế hoạch kinh doanh nông nghiệp
Có rất nhiều phương pháp lập kế hoạch kinh doanh nông nghiệp như phương pháp cân đối, phương pháp quan hệ động, phương pháp tỷ lệ cố định, phương pháp phân tích tổng hợp…
tuy nhiên điểm chung nhất của các phương pháp này là đều nhằm đạt được một mục tiêu nào đó của các cơ sở sản xuất kinh doanh. Thường khi tiến hành lập kế hoạch kinh doanh chúng ta thường sử dụng phương pháp cân đối.
Thực hiện các điều chỉnh cần thiết
Xác định mục tiêu và các quy trình cần
thiết để thực hiện mục tiêu
Tổ chức thực hiện các quy trình đã
định Đánh giá và phân
tích quá trình thực hiện
ĐIỀU CHỈNH (ATC) LẬP KẾ HOẠCH (PLAN)
THỰC HIỆN (DO) KIỂM TRA (CHECK)
Cân đối trước hết là sự thích ứng về mặt số lượng giữa nhu cầu và khả năng thỏa mãn nhu cầu đó.
Ví dụ: để đạt được năng suất lúa bình quân 1ha là 60 tạ/ha cần ít nhất 12 tấn phân hữu cơ các loại cho 1ha. Như vậy nếu lấy định mức phân bón nhân với tổng diện tích gieo trồng lúa mùa thì ta sẽ tìm được tổng nhu cầu phân hữu cơ bón cho lúa mùa của cơ sở sản xuất. Sau khi xác định được nhu cầu phải xét đến khả năng tức là xét nguồn phân bón, tính được nguồn phân hữu cơ, ta tiến hành cân đối giữa nguồn phân bón với nhu cầu phân bón. Nếu nhu cầu và khả năng tương đương nhau gọi là cân đối. Nếu khả năng lớn hơn hoặc nhỏ hơn nhu cầu thì gọi là không cân đối và cần phải có những biện pháp giải quyết.
Theo triết học cân đối chỉ là một trạng thái thống nhất tạm thời, tương đối của mâu thuẫn nội tại trong quá trình phát triển của sự vật.
Ví dụ: khi lập bảng cân đối thức ăn gia súc chúng ta cần căn cứ vào định mức đối với từng loại gia súc và căn cứ vào số đầu con gia súc để tính toán nhu cầu thức ăn gia súc. Sau khi tính toán ta xét thấy nguồn thức ăn thỏa mãn nhu cầu đó. Nhưng sau một thời gian, do có đầy đủ thức ăn nên đàn gia súc lớn nhanh và số đầu gia súc con cũng tăng nhanh. Cho nên nhu cầu thức ăn và nguồn thức ăn bắt đầu phát sinh. Tình trạng cân đối bị phá vỡ, cân đối trở thành không cân đối, thống nhất trở thành không thống nhất, chúng ta phải thiết lập lại một cân đối mới, nghĩa là căn cứ vào số lượng vật nuôi mới tăng lên để tính nguồn thức ăn phù hợp.
Các loại bảng cân đối
Việc áp dụng phương pháp cân đối trong nông nghiệp rất đa dạng, tuy nhiên các loại bảng cân đối được sử dụng khi lập kế hoạch kinh doanh có thể chia làm 3 loại lớn:
Bảng cân đối vật tư: bao gồm bảng cân đối các loại nông sản phẩm như lúa, ngô, khoai sắn; bảng cân đối các yếu tố vật tư sản xuất như giống, phân bón…
Bảng cân đối sức lao động: là cơ sở để lập kế hoạch về sức lao động. Trong một cơ sở sản xuất kinh doanh nông nghiệp muốn lập kế hoạch số lượng sức lao động trước hết phải căn cứ vào kế hoạch sản xuất để cân đối sức lao động.
Bảng cân đối tài chính: là cơ sở để các cơ sở sản xuất kinh doanh nông nghiệp lập kế hoạch tài chính. Bảng cân đối tài chính được xem xét là chỉ tiêu biểu hiện về mặt giá trị (tiền tệ) của các bảng cân đối vật tư và lao động. Bảng cân đối này sẽ tính toán đến các khoản thu và các khoản chi của các cơ sở từ đó cân đối và có những biện pháp thích hợp để đảm bảo mục tiêu do các cơ sở sản xuất kinh doanh đề ra.
Trên cơ sở thiết lập các bảng cân đối, các cơ sở sẽ thực hiện các điều chỉnh và có những biện pháp cần thiết nhằm đáp ứng đầy đủ các nhu cầu về nguồn lực cho các ngành, đảm bảo theo đúng quy trình mà kế hoạch kinh doanh đã đề ra.
Phương pháp quan hệ động: là phương pháp quy tốc độ phát triển của một số chỉ tiêu trong kỳ kế hoạch căn cứ vào tốc độ phát triển trước kia của những chỉ tiêu này.
Ví dụ: Tốc độ tăng năng suất lao động nông nghiệp hàng năm của doanh nghiệp nông nghiệp giai đoạn 2000 – 2009 là 15%. Tốc độ này có tính chất tương đối ổn định, cho nên kỳ kế hoạch tới, nếu tình hình sản xuất không có điều kiện gì thay đổi lớn thì cũng có thể quy tốc độ phát triển năng suất lao động nông nghiệp trong kỳ kế hoạch là 15%.
Phương pháp quan hệ động chỉ có thể áp dụng trong trường hợp nắm vững tình hình phát triển trước kia của một số chỉ tiêu có tính chất tương đối ổn định và khi điều kiện quyết định tình hình phát triển của chỉ tiêu này trong kỳ kế hoạch không thay đổi nhiều lắm so với trước kia. Phương pháp này chỉ dùng để tính toán một số chỉ tiêu chứ không sử dụng rộng rãi.
Phương pháp tỷ lệ cố định: là phương pháp lấy một tỷ lệ của kỳ báo cáo, coi đó là tỷ lệ tương đối cố định để dùng làm cho kỳ kế hoạch. Những tỷ lệ nào đó đã được hình thành trong kỳ báo cáo mà dự định không thay đổi gì mấy trong kỳ kế hoạch chúng ta có thể áp dụng phương pháp tỷ lệ cố định, tức là căn cứ vào tỷ lệ tương đối cố định trong kỳ báo cáo để định ra khái quát các tỷ lệ đó trong kỳ kế hoạch.
Ví dụ1: Tỷ trọng diện tích cây dài ngày trong tổng diện tích gieo trồng qua các năm của một nông trường như sau: 2007 là 35%, 2008 là 35%, 2009 là 35%. Nếu lấy năm 2007 là năm báo cáo, sang năm 2008 tình hình không có gì thay đổi lắm nên lấy tỷ trọng của năm 2007 làm tỷ lệ để xây dựng kế hoạch năm 2008. Nếu năm 2009 tình hình không có gì thay đổi lớn lấy tỷ lệ của năm báo cáo 2008 làm tỷ lệ xây dựng kế hoạch cho năm 2009.
Ví dụ 2: Một cơ sở sản xuất chăn nuôi có 20 con lợn trong đó tỷ lệ nái cơ bản được cơ sở này giữ ổn định là 80%, hàng năm cơ sở này sản xuất được 17 tấn thịt lợn hơi. Trong kỳ kế hoạch doanh nghiệp muốn tăng sản lượng thịt hơi lên 20 tấn, lúc này cơ sở sẽ phải bổ sung thêm nái cơ bản để có thể đạt được khối lượng sản phẩm trên, tuy nhiên tỷ lệ lợn nái trong cơ cấu đàn vật nuôi vẫn đảm bảo là 80%. Như vậy mặc dù xét về mặt tuyệt đối số lợn nái cơ bản và số lợn thịt sẽ tăng lên nhưng, cơ cấu đàn vật nuôi vẫn được giữ ở một mức ổn định theo yêu cầu mà cơ sở chăn nuôi đặt ra.
Hai phương pháp tỷ lệ cố định và phương pháp quan hệ động dùng để tính khi dự thảo lập kế hoạch trong trường hợp tài liệu thống kê không đầy đủ. Nói chung hai phương pháp này thường dùng ấn định con số kiểm tra kế hoạch.
Hai phương pháp này đều có ưu điểm là có thể tính tương đối nhanh và gọn, đồng thời khi tài liệu không đầy đủ cũng có thể dùng để tính một số số liệu cần thiết.
Nhược điểm của phương pháp này là chỉ tính toán khái quát nên có tính chất dự đoán, thiếu căn cứ cụ thể nên không thể coi phương pháp này là phương pháp chủ yếu mà chỉ coi đó là phương pháp phụ để lập kế hoạch.
Phương pháp so sánh: Là phương pháp so sánh một số chỉ tiêu nào đó của xí nghiệp khác có điều kiện như mình xem chỉ tiêu kế hoạch của mình nên thế nào, hoặc so sánh với sự phát triển giữa vùng này với vùng khác trong kỳ kế hoạch.
CÂU HỎI THẢO LUẬN
Câu 1: Nêu các loại thông tin cần thu thập cho bản kế hoạch kinh doanh?
Câu 2: Phân tích các yếu tố nguồn lực của các cơ sở sản xuất kinh doanh nông nghiệp?
Câu 3: Nêu các phương pháp lập kế hoạch kinh doanh trong nông nghiệp, phân tích ưu, nhược điểm của các phương pháp đó?