PH ẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: AMY TAN VÀ DÒNG VĂN HỌC MỸ GỐC Á
1.2. Các nhà văn nữ gốc Hoa
Các nhà văn nữ gốc Hoa tỏ ra khá nổi bật so với các nhà văn nam giới. Hai người đầu tiên được biết đến là hai chị em lai da trắng, Edith và Winnifred Eaton, con gái của một nghệ sĩ người Anh với một phụ nữ Trung Quốc. Sinh ra ở Anh, hai chị em đã sang Mỹ vào tuổi trưởng thành và viết văn với tư cách là công dân Mỹ. Mặc dù mang nhiều đặc tính châu Au, hai chị em lây bút danh phương Đông; Edith là Sui Sin Far, còn Winnifred mang một cái tên giống như người Nhật, Onoto Watanna. Edith đã quyết định tôn vinh di sản Trung Hoa dù lúc đó đạo luật chống lại người nhập cư gốc
21
Hoa vẫn còn tác dụng trong khi đó thì Winnifred hướng về đất nước của ngọn núi Phú Sĩ. Trước chiến tranh thế giới thứ hai, người Nhật được coi trọng ở Mỹ và Winnifred
"tuyên bố" mẹ của bà thuộc về một dòng họ danh giá lâu đời ở Nagasaki.
Dưới bút danh Sui Sin Far, Edith viết văn để chống lại những thành kiến ác độc về người Hoa. Bà cố gắng khắc hoa chân dung người Hoa với một thiện chí rõ ràng mà không chạy theo mốt thời thượng. Những cuộc khảo sát đầy tinh thần châm biếm của bà không chỉ giới hạn trong cuộc chiến đấu cho người Hoa mà còn đi xa hơn, tập trung vào những thành kiến giai cấp và giới tính hoặc tập trung vào những vấn đề về lối sống mà bà quan tâm-với tư cách là những cá nhân thuộc về một nền văn hoá song trùng (bicultural) không thuộc hẳn về một nền văn hoa nhất định nào.
Sự nghiệp của Winifred hoàn toàn khác với Edith. Những cuốn "tiểu thuyết Phù Tang" của Onoto Watanna đẫm chất lãng mạn, có bối cảnh là các vùng đất ở Mỹ được Đông phương hoa, hết sức kì bí. Các nhân vật nữ của xứ sở hoa anh đào này bí ẩn và quyến rũ, lại mong manh và gợi cảm. Họ được những người đàn ông quyền lực, thường là người da trắng yêu thương, chăm sóc. Khác với Edith, người dùng ngòi bút của mình để phản kháng, Winnifred nương theo những thành kiến và giả thiết văn hoa có sẵn. Dễ hiểu là Onoto Watanna rất thành công, tác phẩm của bà được dịch ra vài thứ tiếng châu Âu và được tái bản nhiều lần, thậm chí còn được chuyển thể để đưa lên sân khấu và chẳng bao lâu sau bà đã là một nhà soạn kịch thành công ở Hollyvvood.
Việc người Nhật tấn công Trân Châu cảng đã làm tiêu tan cảm tình của công chúng đối với những gì thuộc về đất nước Mặt trời mọc, còn người Hoa được cảm thông vì họ là nạn nhân của phát xít Nhật. Một số phụ nữ-mới nhập cư cũng có, sinh ra ở Mỹ cũng có, sinh ra ở Trung Quốc nhưng lớn lên ở Mỹ cũng có-viết tiểu thuyết hoặc những cuốn truyện tự thuật kể về sự xâm lược tàn bạo, dã man của Nhật, về sức mạnh và sự dẻo dai của dân tộc Trung Hoa. Như nhà nghiên cứu Amy Ling đã chỉ ra, những tác phẩm về chiến tranh này hướng đến một mục đích rõ ràng: "chứng minh cho nước Mỹ, một cường quốc quân sự và kinh tế biết rằng Trung Quốc là một đồng minh hùng mạnh." [42, 34]. Trong số những tác giả này có ba người con gái của Lâm Ngữ Đường: Adet và Anor đã xây dựng được danh tiếng và Mei-mei, người trẻ nhất, được Mỹ hoa nhiều nhất cũng là người thành công nhất. Bắt đầu nổi tiếng với thể loại
22
hồi ký là Han Suyin, Mai-mai Sze và Helena Kuo. Mặc dù những sáng tác này nhận được sự chú ý của một nhóm bạn đọc-những người quan tâm đến hậu quả chiến tranh đối với những người bạn Mỹ gốc Á- trên thực tế chỉ có cuốn Fifth Chinese Daughter (Con gái người Hoa thế hệ thứ 5) của Snow Wong là có thể được coi là khá thành công.
Sau khi đạo luật kì thị người Hoa được bãi bỏ, con số những nhà văn nữ gốc Hoa tăng lên một cách đáng kể. Tuy nhiên như Amy Ling và Elaine Kim cùng những người khác đã chỉ ra, mặc dù lượng các nhà văn có đông lên nhưng không có sự thay đổi về chất. Trong một thời gian khá dài, các tác phẩm này tiếp tục lấy mục đích thỏa mãn thị hiếu của số đông độc giả da trắng làm trọng, thể hiện một sự kì thị lịch sự đối với nền văn hoá Phương Đông và bộc lộ một nhiệt tình cao độ đối với việc hấp thụ lối sống Mỹ [48, 157].
Tuy vậy, vẫn có hai ngoại lệ. Đó là Han Suyin và Chuang Hua, họ xứng đáng được nhắc đến nhờ không đưa ra một thông điệp theo đuôi thị hiếu của người da trắng.
Bản thân là người lai, Han Suyin là một người lao động nghệ thuật cần cù với hơn 20 tác phẩm trong vòng gần nửa thế kỉ. vấn đề trọng tâm trong tiểu thuyết của bà là mối quan hệ phức tạp trong các cặp vợ chồng dị tộc-đối đầu-về chủng tộc và truyền thống văn hoá. Mâu thuẫn trong tiểu thuyết của bà không có sức thuyết phục lắm vì những tình tiết trong truyện thường xảy ra một cách khiên cưỡng ở những địa điểm xa lạ với số đông độc giả, các chủ đề xoay quanh những va chạm về mặt văn hoá liên quan đến người lai giữa da trắng và da vàng, người Mỹ, người Hoa, người Anh, người da đỏ, và bối cảnh thường xảy ra ở nhiều vùng đất khác nhau như ở Nepal hoặc Trung Quốc dưới chế độ cộng sản hoặc ở Hông Kong [35, 189]. Còn Chuang Hua trong tác phẩm thử nghiệm Crossings (Gạch nối, 1968) lại mô tả cuộc sống ở những đường biên giới về văn hoa. Nhân vật chính là một phụ nữ Trung Hoa lớn lên ở Anh và Mỹ, có một khoảng thời gian sống ở Pháp, đem lòng yêu một nhà báo người Au và cuộc tình éo le của họ diễn ra trong bối cảnh cuộc chiến ở Triều Tiên với những sự kiện dẫn đến cuộc đối đầu giữa người Trung Hoa và người Mỹ. Với cấu trúc chặt chẽ, truyền thống, cuốn tiểu thuyết là tác phẩm tiên phong trong cách kể chuyện đa giọng điệu của Maxine Hông Kingston và Amy Tan. Trong Crossings, thời gian nghệ thuật là thời gian gián
23
cách bởi lẽ dòng hồi tưởng, những yếu tố tự thuật, hồi ức về những giấc mơ và những cơn ác mộng, những màn độc thoại nội tâm... tất cả những biện pháp nghệ thuật này là một cái gì mà Amy Ling gọi là "những biểu hiện độc đáo trong bối cảnh gạch nối của người Mỹ gốcHoa"[43,45].
Như đã nói ở trên, Nữ chiến binh của Maxine Hông Kingston đã chiếm một vị trí không thay thế được trong văn học Mỹ vào năm 1975. Tác phẩm của bà được gán cho nhiều danh hiệu khác nhau: chuyện kể-hồi ức, tự thuật, hồi kí, tiểu thuyết. Kingston từ chối cấu trúc chuyện kể một chiều theo truyền thống. Tác phẩm của bà có được một ưu thế hơn hẳn nhờ kết cấu đa thanh, đa điệu của nhiều thể loại, phong cách và như vậy ở cả phương diện nội dung và nghệ thuật đều minh hoa cho những xung đột giữa các nền văn hoa lớn, phức tạp.
Viết về những sáng tác của Kingston với tư cách là người mở đầu cho một truyền thông mới trong dòng văn học của những người góc A, Marlene Goldman khẳng định " tiểu thuyết của Kingston thiết lập một hệ thống đa dạng cho phép tổ chức lại những trải nghiệm của con người, trực tiếp liên quan đến việc ghi lại những dấu ấn đặc sắc của mỗi cá nhân." [27, 25]. Bản thân Kingston cũng thừa nhận rằng, mặc dù trong Nữ chiến binh những câu chuyện tự thuật của những người phụ nữ chủ yếu dựa vào những kí ức văn hoa và những "huyền thoại cổ xưa" thì câu chuyện cũng vẫn mang "nhiều đặc điểm Mỹ hơn là Trung Quốc" vì các nhân vật của nó chính là người Mỹ. Thực vậy, chủ đề bao trùm lên các tác phẩm của Kingston là cố gắng lọc ra những gì mang ý nghĩa nhị phân của một người Mỹ gốc Hoa, thông qua những khám phá của bản thân tác giả cũng là một người Mỹ gốc Hoa thế hệ thứ hai.