CHƯƠNG I VIỆT NAM TỪ NĂM 1919 ĐẾN NĂM 1930
Bài 12: PHONG TRÀO DÂN TỘC DÂN CHỦ Ở VIỆT NAM
I. Những chuyển biến mới về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội ở Việt Nam sau Chiến tranh thế giới thứ nhất
1. Chính sách khai thác thuộc địa lần hai của thực dân Pháp
* Hoàn cảnh:
- Pháp tổn thất nặng nề trong chiến tranh thế giới nhất.
- Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi, quốc tế cộng sản được thành lập thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc ở phương Đông và phong trào công nhân ở phương Tây phát triển.
→ Pháp thực hiện chương trình khai thác thuộc địa ở Đông Dương chủ yếu là ở Việt Nam.
* Nội dung chính sách khai thác thuộc địa lần thứ 2:
- Pháp tăng cường đầu tư với tốc độ nhanh, quy mô lớn vào các ngành kinh tế. Chỉ trong vòng 6 năm (1924 -1929) số vốn đầu tư vào Đông Dương, chủ yếu là vào Việt Nam lên khoảng 4 tỷ Fran.
- Nông nghiệp: thu hút vốn đầu tư nhiều nhất, chủ yếu vào đồn điền cao su, diện tích trồng cao su được mở rộng, nhiều công ty cao su được thành lập.
- Công nghiệp: coi trọng khai thác mỏ, nhất là mỏ than, nhiều công ty khai thác than được thành lập.
- Thương nghiệp: ngoại thương phát triển, buôn bán nội địa được đẩy mạnh.
- Giao thông vận tải: phát triển đường sắt, đường thủy, xây dựng nhiều cảng, các đô thị được mở rộng.
- Ngân hàng Đông Dương nắm trọn quyền chỉ huy kinh tế Đông Dương, phát hành giấy bạc và cho vay lãi,
- Pháp tăng thuế làm cho ngân sách Đông Dương năm 1930 tăng gấp 3 lần so với 1912.
2. Chính sách chính trị, văn hóa, giáo dục của thực dân Pháp (đọc thêm)
3. Những chuyển biến mới về kinh tế và giai cấp xã hội ở Việt Nam.
* Về kinh tế:
- Nền kinh tế của tư bản Pháp ở Đông Dương có bước phát triển mới.
Thực dân Pháp có đầu tư kĩ thuật và nhân lực, song rất hạn chế.
- Cơ cấu kinh tế Việt Nam mất cân đối, lạc hậu và mang tính địa phương.
- Kinh tế Việt Nam bị cột chặt vào kinh tế Pháp và là thị trường độc chiếm của Pháp.
* Về xã hội: Do tác động của chính sách khai thác thuộc địa, các giai cấp ở Việt Nam có những chuyển biến mới:
- Giai cấp địa chủ phong kiến tiếp tục phân hóa thành tiểu, trung và đại địa chủ. Một bộ phận tiểu, trung địa chủ có tinh thần dân tộc chống Pháp và tay sai.
- Giai cấp nông dân bị thống trị, bị tước đoạt ruộng đất, bị bần cùng hóa. Mâu thuẫn giữa nông dân với đế quốc Pháp và phong kiến tay sai hết sức gay gắt. Nông dân là một lực lượng cách mạng to lớn của dân tộc.
- Giai cấp tiểu tư sản phát triển về số lượng, có tinh thần chống thực dân Pháp và tay sai, nhạy bén với thời cuộc, hăng hái đấu tranh vì độc lập, tự do của đất nước.
- Giai cấp tư sản ra đời sau Chiến tranh thế giới thứ I, làm thầu khoán và cung cấp nguyên vật liệu cho tư bản Pháp, bị tư bản Pháp chèn ép nên địa vị kinh tế nhỏ bé, có khuynh hướng dân tộc dân chủ. Bị phân hóa thành hai bộ phận:
+ Tư sản mại bản: có quyền lợi gắn liền với đế quốc nên cấu kết chặt chẽ với chúng.
+ Tư sản dân tộc: Có xu hướng kinh doanh độc lập, có tinh thần dân tộc, dân chủ.
- Giai cấp công nhân ra đời trước Chiến tranh thế giới thứ I, phát triển nhanh về số lượng (22 vạn năm 1929) và chất lượng, bị 3 tầng áp bức bóc lột, có quan hệ gắn bó với nông dân, thừa hưởng truyền thống yêu nước của dân tộc, sớm chịu ảnh hưởng của trào lưu cách
mạng vô sản thế giới. → trở thành 1 động lực mạnh mẽ của phong trào dân tộc dân chủ.
* Tóm lại: Những biến đổi về kinh tế, văn hóa, giáo dục và giai cấp làm cho mâu thuẫn trong xã hội Việt Nam sâu sắc, trong đó mâu thuẫn giữa dân tộc Việt nam với Pháp và tay sai phản động là chủ yếu.
II. Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1925:
1. Hoạt động của Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh và một số người Việt Nam ở nước ngoài (đọc thêm)
2. Hoạt động của tư sản, tiểu tư sản và công nhân Việt Nam:
* Hoạt động của tư sản:
- Tổ chức cuộc tẩy chay tư sản Hoa kiều, vận động người Việt Nam chỉ mua hàng của người Việt Nam“chấn hưng nội hóa, bài trừ ngoại hóa”.
- Năm 1923, đấu tranh chống độc quyền cảng Sài Gòn, độc quyền xuất cảng lúa gạo Nam Kỳ.
- Năm 1923, thành lập Đảng Lập hiến, đưa khẩu hiệu đòi tự do dân chủ. Nhưng khi được Pháp nhượng bộ họ lại thỏa hiệp với chúng.
- Nhóm Nam Phong của Phạm Quỳnh cổ vũ thuyết Quân Chủ Lập Hiến, nhóm Trung Bắc Tân Văn của Nguyễn Văn Vĩnh đề cao tư tưởng “trực trị”.
* Hoạt động của tiểu tư sản:
- Sôi nổi đấu tranh đòi quyền tự do dân chủ, hăng hái chống lại cường quyền áp bức.
- Thành lập những tổ chức chính trị như: Việt Nam Nghĩa đoàn, Hội Phục Việt, Đảng Thanh niên.
- Hình thức đấu tranh phong phú: Mít tinh, biểu tình, bãi khóa ...
- Một số nhà xuất bản phát hành nhiều loại sách báo tiến bộ như:
Chuông rè, An Nam trẻ, Người nhà quê, …
- Đặc biệt là cuộc đấu tranh đòi thả Phan Bội Châu (1925) và để tang Phan Châu Trinh (1926).
* Phong trào công nhân
- Năm 1920 công nhân Sài Gòn - Chợ Lớn lập Công hội bí mật do Tôn Đức Thắng đứng đầu.
- Tháng 8-1925, thợ máy xưởng Ba Son tại cảng Sài Gòn đã bãi công.
Sự kiện này đánh dấu bước tiến mới của phong trào công nhân Việt Nam.
3. Hoạt động của Nguyễn Ái Quốc:
- Cuối năm 1917 Nguyễn Tất Thành trở lại Pháp, năm 1919 gia nhập Đảng Xã hội Pháp.
- Tháng 6-1919, Nguyễn Ái Quốc gởi đến Hội nghị Véc-xai bản yêu sách của nhân dân An Nam đòi các quyền tự do, dân chủ và quyền bình đẳng cho nhân dân An Nam.
- Tháng 7-1920, Người đọc bản sơ thảo lần thứ nhất những luận cương “Về vấn đề dân tộc và thuộc địa” của Lê-nin, từ đó Người quyết tâm đi theo con đường của Cách mạng tháng Mười.
- Tháng 12-1920 tại Đại hội Tua của Đảng Xã Hội Pháp, Người bỏ phiếu tán thành gia nhập Quốc tế Cộng sản và thành lập Đảng Cộng sản Pháp, trở thành người cộng sản đầu tiên của Việt Nam.
- Năm 1921, lập Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa ở Pa-ri để đoàn kết các lực lượng Cách mạng chống chủ nghĩa đế quốc. Cơ quan ngôn luận của hội là báo “Người cùng khổ”, Người viết bài cho các báo “Nhân đạo”, “Đời sống công nhân”... đặc biệt cuốn “Bản án chế độ thực dân Pháp” → Các sách báo được bí mật chuyển về Việt Nam thúc đẩy cách mạng Việt Nam phát triển.
- Tháng 6-1923, Nguyễn Ái Quốc sang Liên Xô dự Hội nghị Quốc tế nông dân (10-1923), dự Đại hội V Quốc tế Cộng sản (1924).
- Tháng 11-1924, đến Quảng Châu (Trung Quốc) để trực tiếp đào tạo cán bộ, xây dựng tổ chức cách mạng, truyền bá lí luận vào Việt Nam.
Hệ thống câu hỏi:
Câu 1. Nêu chính sách khai thác thuộc địa lần thứ 2 của thực dân Pháp ở Việt nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất?
Câu 2. Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ 2 của Pháp đã tác động đến tình hình kinh tế, giai cấp xã hội Việt Nam như thế nào?
Câu 3. Trình bày những hoạt động tiêu biểu của tư sản, tiểu tư sản và công nhân Việt Nam 1919-1925?
Câu 4. Trình bày hoạt động tiêu biểu của Nguyễn Ái Quốc 1919- 1925 và nêu ý nghĩa của những hoạt động đó?
Câu 5. Hãy nêu nhận xét về phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam trong những năm 1919-1925.
_________________________