Tiết 20 Lời văn, đoạn văn tự sự
I. Đọc - kể văn bản
2. Chó thÝch :
Khái niệm truyện cổ tích :
(1) Loại truyện dân gian kể về một số kiÓu nh©n vËt quen thuéc( nh©n vËt bÊt hạnh, nhân vật dũng sĩ và có tài năng kỳ lạ, nhân vật thông minh và nhân vật ngốc nghếch, nhân vật là động vật.)
(2) Thờng có yếu tố hoang đờng
(3) Thể hiện ớc mơ về cái thiện, cái tốt, sự công bằng
So sánh cổ tích và truyền thuyết:
Nhân vật : Trong cổ tích, nhân vật là con ngời bất hạnh, dũng sĩ, tài năng, còn… trong truyền thuyết nhân vật là sự kiện và nhân vật là lịch sử.
Mục đích :
Cổ tích thể hiện ớc mơ, niềm tin của nhân dân về lòng nhân ái, lẽ công bằng.
Truyền thuyết : thể hiện thái độ, cách
đánh giá của nhân dân đối với nhân vật và sự kiện lịch sử.
Cổ tích không liên quan đến lịch sử, truyền thuyết có cái lõi là sự thật lịch sử.
3. Kể tóm tắt truyện :
• Sự ra đời kỳ lạ của Sọ Dừa.
• Sọ Dừa lớn lên đã xin chăn bò cho phú
ông
• Cô út đem lòng yêu Sọ Dừa.
• Sọ Dừa đem lễ hỏi cô út làm vợ.
Nh©n vËt chÝnh trong truyện là ai? Nhân vật trong truyện thuộc kiểu nhân vật nào?
Sự ra đời của Sọ Dừa có gì đáng chú ý, khác thờng?
Sự khác thờng của Sọ Dừa khiến em liên tởng tới nhân vật nào khác?
Kể về sự ra đời của Sọ Dõa nh vËy, nh©n d©n ta muèn thể hiện điều gì? và muốn chú ý đến những con ngời nh thế nào trong xã hội xa?
Sự tài giỏi của Sọ Dừa thể hiện ở chi tiết nào?
Em biết các nhân vật cổ tích có tài gì?
Tài đầu tiên của Sọ Dừa có gì khác so với các nhân vật kì tài của truyện dân gian?
• Lấy vợ xong, Sọ Dừa cởi lốt thành chàng trai tuấn tú, thi đỗ trạng nguyên.
• Sọ Dừa đi sứ, nàng út ở nhà bị hai chị hãm hại.
• Nhờ những đồ vật chồng đa, nàng út đã
đợc cứu sống và đợc gặp lại chồng.
• Hai cô chị bỏ đi biệt xứ.
II. Tìm hiểu văn bản : Nhân vật chính : Sọ Dừa.
Nhân vật thuộc kiểu nhân vật bất hạnh, có hình dáng xấu xí nhng bên trong lại có tài năng và có đạo đức.
1. Nhân vật Sọ Dừa : a) Sự ra đời của Sọ Dừa :
• Bà mẹ mang thai Sọ Dừa khác thờng
• Hình dáng : không chân, không tay, tròn nh một quả dừa.
• Hành động : lan lốc trong nhà, chẳng làm đợc việc gì.
Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật mang lốt xấu xí.( nhân vật trong truyện chàng lùn, Vua ếch , lấy vợ cóc, ) Nhân dân… quan tâm đến một loại ngời có số phận đau khổ nhất, thấp hèn nhất trong xã hội xa. Đau khổ, thấp hèn đến nỗi từ dáng vẻ bề ngoài đã không ra con ngời, bị coi là “ vô tích sự”.
Những chi tiết kể về sự ra đời của Sọ Dừa nh thế còn có ý nghĩa mở ra tình huống khác thờng để cốt truyện tiếp tục phát triển, nhân vật bộc lộ những phẩm chất tài năng tuyệt vêi.
b) Tài năng của Sọ Dừa : Sọ Dừa chăn bò giỏi
GV: Với hình dạng kỳ dị của chàng, chăn bò không phải là một công việc dễ dàng. Sọ Dừa chăn bò theo cách riêng : ngồi trên chiếc võng đào mắc vào hai cành cây, thổi sáo cho
đàn bò gặm cỏ; ngày nắng cũng nh ngày ma
Tại sao tài đầu tiên của Sọ Dừa là chăn bò chứ không phải tài cao siêu khác hoặc làm công việc phù hợp với hình dạng của Sọ Dừa?
Việc chăn bò bộc lộ phẩm chất gì của sọ dừa?
Với hình dáng nh vậy tại sao Sọ Dừa vẫn đòi lấy cô
ót?
Cới vợ xong Sọ Dừa có
điều gì thay đổi?
Mô - tuý biến hình:
Vì sao Sọ Dừa không biến thành một chàng trai tuấn tú ngay từ đầu? ( lúc đi hỏi vợ)
Một ngời tài giỏi nh Sọ Dừa có thể không đi chăn bò, không cần miệt mài đèn sách vẫn lấy đợc vợ, đỗ trạng nguyên. Để Sọ Dừa hành động nh vậy trong truyện các tác giả
d©n gian muèn nãi ®iÒu g×?
Việc Sọ Dừa đa cho vợ một hòn đá lửa, thể hiện khả… n¨ng g×?
con nào cũng no căng.
• Sọ Dừa khác với các nhân vật kỳ tài khác : ăn khỏe, chạy nhanh, sức khỏe, Tài… năng của Sọ Dừa chỉ là chăn bò giỏi, một công việc lao động bình thờng, không đòi hỏi phải có phép lạ.
GV : Công việc chăn bò rất bình thờng nhng không phải dễ dàng đối với một ngời có hình dạng nh Sọ Dừa.Sọ Dừa lao động bằng chính sức lao động và tài trí của mình chứ không dựa vào phép lạ. Thể hiện bản chất tốt đẹp của Sọ Dừa : th ơng yêu mẹ, yêu lao động, không sợ khó khăn. Và chăn bò cũng là điều kiện, hoàn cảnh để Sọ Dừa gặp cô út.
Làm ra lễ vật hỏi c ới, lấy đ ợc cô ú t.
GV : Sọ Dừa biết khả năng mình có thể trở thành ngời thờng nh bao ngời khác, có thể đáp ứng yêu cầu sính lễ của phú ông.
Sọ Dừa trở thành chàng trai tuấn tú, thi đỗ trạng nguyên.
GV : Tác giả dân gian đã sử dụng yếu tố kỳ
ảo rất có nguyên tắc. Làm nh vậy để câu truyện phát triển tự nhiên, tuần tự làm cho ngời hứng thú theo dõi liên tục câu truyện. Nếu thay đổi hình dạng ngay từ đầu thì ngời nhận lấy Sọ Dừa sẽ không phải là cô út tốt bụng mà là một trong hai cô chị kia.Cách sắp xếp tình tiết truyện nh vậy cũng là cách để thử thách lòng ngời, để nhân vật bộc lộ những phẩm chất tốt
đẹp.
Ngoài mục đích ca gợi phẩm chất, tài năng ẩn trong vẻ bề ngoài xấu xí, tác giả dân gian muốn đề cao lao động:
Chính lao động đã bộc lộ tài năng của Sọ Dừa, lao động mang đến cho Sọ Dừa cuộc sống hạnh phúc. Và chính lao động giúp cô út phát hiện ra Sọ Dừa không phải ngời phàm trần.
Em cã nhËn xÐt g× vÒ việc Sọ Dừa giải quyết với hai ngời chị vợ ở kết thúc truyện?
Em cã nhËn xÐt g× vÒ quan hệ giữa hình dáng bên ngoài và phẩm chất bên trong của nhân vật Sọ Dừa? Xây dựng nhân vật Sọ Dừa ngời xa muèn nãi ®iÒu g×?
Trớc khi lấy Sọ Dừa cô
út đợc giới thiệu nh thế nào?
Tại sao lại bằng lòng lấy Sọ Dõa?
Nh vậy, Sọ Dừa đã đợc
đổi đời, cô út hởng hạnh phúc, 2 cô chị bỏ đi biệt xứ. Con thấy ngời lao động muốn mơ ớc
®iÒu g×?
Hãy nêu ý nghĩa chính của truyện Sọ Dừa.
Phép màu của Sọ Dừa gắn liền với lao động.
Tài dự đoán lo xa rất chính xác ( khi chia tay, quan trạng đa cho vợ một hòn đá lửa, dặn… phải cất luôn trong ngời.) Đó là chi tiết thần kỳ nhằm tô đậm tài năng nhân vật.
Cách sử sự của Sọ Dừa với hai cô chị : rất thông minh, khéo léo, có tình ngời.
Hình thức bên ngoài > < phẩm chất bên trong.
GV : Bên ngoài xấu xí, dị dạng, nhng bên trong là con ngời tài giỏi, thông minh , có đức, có tài.
Đề cao giá trị chân chính của con ng
ời, thể hiện tình th ơng đối với những con ng - ời bất hạnh.
2. Nhân vật cô ú t :
- Là ngời hiền lành hay thơng ngời, đối đãi tử tÕ.
GV : vì lòng thơng ngời cô út đã thấy đợc Sọ Dừa không phải là ngời phàm trần. Cô út lấy Sọ Dừa và trở thành bà trạng .
Đó là phần thởng xứng đáng dành cho cô và cũng là phần thởng tự cô giành đợc bằng lòng nhân ái. Chính cô út phát hiện ra chàng trai, khiến chàng trút bỏ lốt Sọ Dừa và trở thành một ngời tài giỏi. Cô thấy đ ợc giá trị thực chất bên trong của một con ng ời . Nh vậy, ở truyện Sọ Dừa giá trị chân chính của con ngời không chỉ thể hiện ở nhân vật Sọ Dừa mà còn thể hiện ở nhân vật cô út. Nhờ cô út giá trị của Sọ Dừa mới đợc phát hiện và bộc lộ.
Ước mơ của ng ời lao động :
+ Mơ ớc đổi đời : Sọ Dừa thân phận thấp kém, từ một con ngời xấu xí trở thành đẹp đẽ, thông minh, tài giỏi đợc hởng hạnh phúc.
+ Mơ ớc công bằng : Ngời tài giỏi, đức độ,
Học sinh có thể kể từng
đoạn hoặc cả truyện.
ăn ở hiền lành, thơng ngời sẽ đợc hạnh phúc;
kẻ độc ác gian tham sẽ bị trừng trị.
III. Tổng kết :
• Đề cao giá trị, vẻ đẹp bên trong của con ngời ( thể hiện rõ và nhất quán trong các truyện cổ tích )
• Đề cao tình thơng với ngời bất hạnh.
• Thể hiện ớc mơ của ngời xa về lẽ công bằng: cái thiện luôn chiến thắng cái
ác.
• Ghi nhí : SGK . 45 IV. Luyện tập :
Bài 2 ( SGK . 45 )
Kể diễn cảm truyện Sọ Dừa.
• Kể đúng các chi tiết và trình tự của chóng.
• Học sinh kể bằng ngôn ngữ của mình.
• Kể diễn cảm.
Rút kinh nghiệm
T iết 19 : từ nhiều nghĩa và
hiện tợng chuyển nghĩa của từ
Ngày soạn : Ngày dạy :
a. Mục tiêu : Học sinh cần nắm đợc:
Khái niệm từ nhiều nghĩa
Hiện tợng chuyển nghĩa của từ
Nghĩa gốc và nghĩa chuyển của từ B. Chuẩn bị của GV- HS:
f. Giáo viên: Đọc SGK, SGV, Sách tham khảo, soan bài, bảng phô
g. Học sinh: Đọc trớc bài.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học 1. ổn định tổ chức :
2. Kiểm tra bài cũ : 3. Bài mới :
Hoạt động của GV - HS Nội dung
Học sinh đọc bài thơ “ Những cái chân” – Vũ Quân Phơng.
VD : Từ “ mắt” đợc dùng trong nh÷ng c©u v¨n.
Em nhËn thÊy ®iÓm chung giữa các nghĩa của từ “ mắt” là gì?
Tìm một số từ chỉ có một nghĩa.