Đoạn 1 : Từ đầu đến “ về tâu vua”
Đoạn 2 : tiếp theo đến “ ăn mừng với nhau rồi”
Đoạn 3 : tiếp theo đến “ ban thởng rất hậu”
Đoạn 4 : tiếp theo đến hết.
2. Chó thÝch : 3. KÓ :
II. Tìm hiểu văn bản :
1. Hình thức thử tài nhân vật trong truyện cổ tÝch
• Vua sai viên quan đi tìm ngời tài giỏi ra gióp níc
• Vua dùng câu đố để thử tài
bằng cách nào?
Hình thức này có phổ biến trong truyện cổ tích không? Tác dụng của hình thức nay.
Sự mu trí thông minh của em bé đợc thử thách qua mÊy lÇn?
Học sinh kể lại thử thách lần 1.
Hoàn cảnh thử thách có gì đặc biệt?
Viên quan ra câu đố gì? Em hãy phân tích mức độ oái ăm của câu đố.
Em bé giải đố nh thế nào? lời giải đố bất ngờ, thú vị không?
Lần thử thách thứ 2 do ai ra câu đố. Tính chất mức
độ của lần thử thách này nh thế nào?
Đây là chi tiết rất phổ biến trong truyện dân gian ( VD : Trạng Quỳnh, bánh chng bánh giÇy )
Tác dụng:
• Tạo thử thách để nhân vật bộc lộ tài năng, phẩm chất ( Theo truyện cổ dân gian, câu đố đóng vai trò quan trọng trong việc thử tài)
• Tạo tình huống cho cốt truyện phát triÓn
• Gây hứng thú, hồi hộp cho ngời nghe.
2. Em bé thông minh và những cuộc thử thách a) Cuộc thử thách thứ nhất :
• Hoàn cảnh : Hai cha con ngời nông dân
đang cày ruộng, đập đất hoàn cảnh bất ngờ với cả viên quan và cậu bé, với ngời hỏi và ngời trả
lêi.
• Câu đố : Trâu cày đợc mấy đờng mỗi ngày
Câu đố thật oái ăm : bất ngờ, đột ngột với ngời đợc hỏi, không ai đi cày lại đếm 1 ngày cày
đợc bao nhiêu đờng ngời cha bất ngờ tới mức ngẩn ngời cha biết trả lời thế nào.
Câu đố giống một bài toán không có điều kiện cần và đủ để đi đến lời giải : Con trâu có thể
đi nhanh đi chậm khác nhau, đờng cày có thể dài ngắn khác nhau tuỳ theo mảnh ruộng, hơn nữa một ngày tính là bao nhiêu tiếng.
Giải đố : bất ngờ, thú vị
+ bất ngờ : ngời cha từng trải bế tắc, ngời con mới chừng 7 , 8 tuổi lại trả lời đợc.
+ Lý thú : cách giải đố đặc biệt, em bé không trả lời câu hỏi của viên qua mà hỏi vặn lại quan
em đã xoay chuyển hẳn từ thế bị động chủ
động : đẩy thế bí về ngời ra câu đố : gậy ông đập lng ông.
Câu đố có gì đặc biệt?
Trớc thử thách đó, em bé thể hiện trí thông minh nh thế nào?
Lần tiếp theo Vua thử thách cậu bé điều gì? mục
đích của nhà vua là gì khi muốn cậu bé làm thịt chim dọn 3 mâm cỗ?
Em bé đã có cách giải
đố rất thông minh. Hãy chỉ ra
điều đó.
Cuộc thử thách lần này có gì khác với những lần trớc?
Cách giải đố của em hay ở chỗ nào?
Nhận xét về mức độ của những lần thử thách, điều
đó có ý nghĩa gì?
b) Lần thử thách thứ hai:
• Lời đố do đích thân Vua ra Câu đố ra d- ới hình thức “ Lệnh” vua ban tính chất của cuộc thử thách này thật nghiêm trọng, liên quan
đến tính mạng của cả làng.
• Câu đố : nuôi ba con trâu đực bằng ba thùng gạo nếp, hẹn sau 1 năm phải đẻ thành 9 con
lệnh vô lý, trái với quy luật của tự nhiên.
• Giải đố :
Bình tĩnh tha với dân làng thịt trâu, để gạo
ăn (em hiểu đợc ý của vua : ba con trâu đực kèm ba thùng gạo nếp chẳng qua là lộc vua ban mà làng đợc hởng)
Cố tình đa ra tình huống phi lý để đa Đức Vua tự thấy cái vô lý, phi lý của điều mà họ nói
điều đó chứng tỏ em bé giỏi suy luận.
c) Lần thử thách thứ 3 :
Câu đố : một con chim sẻ làm thành 3 mâm cỗ thức ăn.
Mục đích của Nhà Vua không phải là thử tài pha thịt chim mà là thử trí thông minh của em bé.
Giải đố: Em bé đã nêu ra câu đố lại, có nội dung và yêu cầu tơng tự nh lời đố của Nhà vua:
xin Vua rèn cái kim thành con dao để pha thịt chim.
Vua rất phục và ban thởng rất hậu.
d) Lần thử thách thứ t :
• Tính chất : có quy mô lớn hơn ( tầm cỡ quốc tế) và có tính chất nghiêm trọng hơn ( việc quốc gia đại sự có liên quan đến vận mệnh đất n- ớc, đến danh dự dân tộc)
• Câu đố của sứ thần nớc ngoài : khó, hiểm hóc hơn.
• Giải đố bằng kinh nghiệm dân gian : đem cái bình thờng, tự nhiên, gần với đời sống thực tế
để phá bỏ cái cầu kì, cố ý, không dựa vào sách vở
biến tất cả từ kẻ ra đố và những ngời tham gia giải đố thành trò cời.
• Lần thách đố sau khó hơn lần thách đố tr-
Hãy nêu ý nghĩa của truyện.
GV hớng dẫn học sinh kể.
Truyện phải có tình huống để nhân vật bộc lộ sự thông minh.
Truyện càng có nhiều tình huống càng hay.
ớc. Điều đó thể hiện ở chính nội dung, yêu cầu của câu đố. Mặt khác nó còn bộ lộ ở những đối t- ợng thành phần giải đố. Mức độ khó khăn của các câu đố càng làm nổi rõ tài trí, sự thông minh hơn ngời của em bé. Rõ ràng, truyện có ý nghĩa đề cao trí thông minh của loại nhận vật này.