2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
2.3. Tổng quan về phát triển khu dân cư ở Việt Nam
2.3.1. Một số khái niệm cơ bản về khu dân cư và xu hướng phát triển
Cơ cấu dõn cư là toàn bộ cỏc ủiểm dõn cư một nước, một tỉnh trong một
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp ……… 15 vùng kinh tế, phân bố trong không gian có phân công liên kết chức năng và hài hoà cõn ủối trong mỗi ủiểm và giữa cỏc ủiểm dõn cư trong một ủơn vị lónh thổ. [15]
Cơ cấu dõn cư là một cấu trỳc tổng hợp và tương ủối bền vững, là một hỡnh thái tổ chức của cơ cấu lãnh thổ, cơ cấu vùng. Trong cơ cấu dân cư, các mặt cơ bản của cỏc cơ cấu thành phần cũng ủược biểu hiện.
2.3.1.2. Mục tiêu và xu hướng phát triển cơ cấu dân cư
* Mục tiêu
Mục tiêu phát triển cơ cấu cư dân trên toàn bộ lãnh thổ hay vùng là hình thành một mạng lưới cỏc ủiểm dõn cư hài hoà thống nhất với nhau, tương xứng tỷ lệ trong quy mụ và cõn bằng trong phỏt triển, nhằm giải quyết cỏc vấn ủề sau ủõy:
+ đáp ứng yêu cầu tổ chức và phát triển sản xuất các ngành nghề kinh tế.
+ Thoả mãn tốt nhu cầu của nhân dân về việc làm, nhà ở, giao tiếp cũng như các nhu cầu về vật chất, văn hoá tinh thần và nghỉ ngơi giải trí...
+ đáp ứng những yêu cầu tạo lập hài hoà và phong phú, ựa dạng cảnh quan và bảo vệ môi trường.
+ đáp ứng yêu cầu về phòng hộ, an toàn và an ninh xã hội.
+ Tiết kiệm ủất ủai xõy dựng, hạn chế sử dụng ủất nụng nghiệp.
* Xu hướng phát triển cơ cấu cư dân
Nhìn chung có hai xu hướng chính trong phát triển cơ cấu cư dân là tập trung hoỏ cỏc ủiểm dõn cư và trung tõm hoỏ cỏc cụm, cỏc tổ hợp dõn cư.
- Trung tõm hoỏ cơ cấu cư dõn là giảm bớt ủỏng kể số lượng cỏc ủiểm dõn cư quỏ nhỏ, ủể tăng quy mụ cỏc ủiểm dõn cư, tạo thuận lợi cho tổ chức phỏt triển sản xuất, tổ chức mạng lưới cơ sở hạ tầng và cú ủiều kiện nõng cao ủiều kiện sống và lao ủộng của nhõn dõn.
- Trung tâm hoá cơ cấu cư dân là hình thành và phát triển một mạng lưới trung tâm cụm dân cư. đó là mạng lưới các ựô thị: ựô thị lớn, trung bình trên các vựng lớn, cỏc ủụ thị vừa và nhỏ ở cỏc vựng nụng thụn. Phõn bố và phỏt triển mạng lưới các trung tâm cụm dân cư (trung tâm vùng và tiểu vùng, trung tâm cụm xã) sẽ
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp ……… 16 gúp phần xoỏ bỏ dần những khỏc bệt cơ bản về ủiều kiện sống và lao ủộng của nhõn dõn giữa nụng thụn và ủụ thị, giữa cỏc vựng lónh thổ khỏc nhau của ủất nước thông qua một mạng lưới giao thông thuận lợi nối liền các trung tâm này với nhau và vùng ngoại thành với trung tâm.
Mạng lưới cỏc ủiểm dõn cư của cỏc vựng, cỏc ủụ thị và nụng thụn hiện nay tuy cú khỏc nhau song trong giai ủoạn tương lai cần phải ủược bố cục và phỏt triển theo hướng sau:
+ Cỏc ủụ thị lớn và trung bỡnh ủều cú ý nghĩa nổi trội trong mạng lưới dõn cư của trung tõm quốc gia hay vựng. Vựng ảnh hưởng của cỏc ủụ thị này khỏ rộng lớn chỳng cần phải ủảm bảo cho nhõn dõn trong vựng cú ủiều kiện sống tốt. Trong tương lai cần phải phát triển mở rộng sản xuất công nghiệp trong phạm vi có thể tăng dần về lao ủộng.
+ Cỏc ủụ thị vừa và nhỏ trong tương lai cần ủược phỏt triển cả về chất lượng và số lượng. Cỏc ủụ thị này cần ủược tăng cường phỏt triển sản xuất cụng nghiệp - dịch vụ, hoàn thiện và mở rộng hệ thống cơ sở hạ tầng, phát triển dân số và lao ủộng thu hỳt từ nụng thụn ủể chỳng khụng những là cỏc trung tõm chớnh trị mà cũn là cỏc trung tõm kinh tế - xó hội, văn hoỏ, tinh thần cuộc sống cộng ủồng của dõn cư. Cỏc ủụ thị này sẽ gúp phần giảm bớt sự tăng dõn số quỏ tải của cỏc ủụ thị lớn ủồng thời kớch thớch sự phỏt triển của cụng nghiệp hoỏ và ủụ thị hoỏ.
+ Cỏc làng lớn sẽ phỏt triển thành cỏc ủiểm sản xuất cụng nụng nghiệp (thị tứ) chỳng là cỏc trung tõm của xó hoặc liờn xó và là cỏc ủiểm tập trung cỏc giải phỏp và ủầu tư và nõng cao ủiều kiện sống và lao ủộng của người dõn nụng thụn, giảm bớt sự cách biệt còn tồn tại giữa nông thôn và thành thị.
+ Các làng nhỏ trong tương vẫn còn là nơi ở, nơi sản xuất, nghỉ ngơi của người dân nông thôn và là một thành viên của cơ cấu dân cư. Việc quy hoạch và nõng cao hiệu quả cỏc ủiều kiện sống và lao ủộng cho nhõn nhõn trong cỏc làng nhỏ này chỉ cú thể thực hiện ủược và ủảm bảo trong phạm vi của cỏc ủơn vị lónh thổ lớn hơn như cụm ủiểm dõn cư (xó, liờn xó).
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ khoa học nông nghiệp ……… 17 + Cỏc xúm, ấp...là cỏc ủiểm dõn cư cú quy mụ quỏ nhỏ. ðiều kiện sống và lao ủộng thấp kộm, khụng ủỏp ứng ủược nhu cầu của người dõn, phõn bố tản mạn, manh mỳn và khụng cú cơ hội phỏt triển. Cỏc ủiểm dõn cư này trong quỏ trỡnh cụng nghiệp hoỏ và ủụ thị hoỏ cần phải xoỏ bỏ, sỏt nhập vào cỏc ủiểm dõn cư lớn hơn.