CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TRONG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN
2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật và những bất cập
2.2.3. Bất cập trong quy định của pháp luật về nghĩa vụ cung cấp thông tin
Trong bảo hiểm nói chung và bảo hiểm trong hoạt động xây dựng nói riêng, nghĩa vụ cung cấp thông tin là nghĩa vụ bắt buộc đối với cả bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Cơ sở hình thành nên nghĩa vụ này xuất phát t những đặc trưng của quan hệ bảo hiểm và nguyên tắc thiện chí trong giao kết hợp đồng70. Nếu một trong các bên tham gia quan hệ bảo hiểm vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin như không cung cấp hoặc cung cấp thông tin không đầy đủ, không chính xác thì bên vi phạm sẽ phải gánh chịu những hậu quả bất lợi theo qui định của pháp luật.
69 Xem Phụ lục.
70 Nguyễn Thị Thủy, tlđd 19, tr.140.
Tuy nhiên, trên thực tế, việc áp dụng các quy định của pháp luật về nghĩa vụ cung cấp thông tin trong hoạt động bảo hiểm rủi ro xây dựng cũng như giải quyết hậu quả của việc vi phạm nghĩa vụ này còn gây nhiều tranh cãi, thiếu thống nhất và chưa vận dụng đúng tinh thần của điều luật. Sở dĩ có tình trạng trên một phần là do một số quy định của pháp luật về nghĩa vụ cung cấp thông tin thiếu tính khả thi, chưa bám sát đặc trưng của bảo hiểm rủi ro trong hoạt động xây dựng.
Xin trích dẫn vụ việc như sau:
Vụ việc tranh chấp hợp đồng bảo hiểm tài sản trong hoạt động xây dựng xảy ra tại tỉnh Quảng Trị vào năm 2008 giữa Nguyên đơn là Công ty Bảo hiểm Quảng Trị - có trụ sở tại số 61 Hùng Vương, thị xã Đông Hà, tỉnh Quảng Trị và Bị đơn là Công ty Cổ phần Xây dựng 78 - có trụ sở tại 51 Trần Hưng Đạo, thị xã Đông Hà, Quảng Trị. Nội dung vụ việc71 được tóm tắt như sau:
Ngày 30/09/2005, Công ty xây dựng và sản xuất gỗ MDF COSEVCO (sau đây gọi tắt là Công ty MDF COSEVCO) - tiền thân của Công ty Cổ phần Xây dựng 78 - có Giấy yêu cầu bảo hiểm tài sản là Nhà máy gỗ MDF đang trong quá trình xây dựng. Cùng ngày, Công ty Bảo hiểm Quảng Trị (Bên B) và Công ty MDF COSEVCO Bên A) đã k Hợp đồng bảo hiểm công trình xây dựng số 01/BHTS- 2005 với những điều khoản chủ yếu như sau tóm tắt).
-Công ty Bảo hiểm Quảng Trị nhận bảo hiểm tài sản là công trình xây dựng nhà máy gỗ MDF COSEVCO theo các điều khoản trong đơn bảo hiểm tổn thất bất ngờ của Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam (Bảo Việt);
-Công ty MDF COSEVCO chỉ định Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn tại Quảng Trị là người thụ hưởng duy nhất. Trong trường hợp tổn thất xảy ra, Chi nhánh Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Quảng Trị có quyền thanh lý tài sản theo hợp đồng bảo hiểm này mà không cần có sự tham gia của Công ty MDF COSEVCO;
-Tổng giá trị bảo hiểm công trình (có danh mục chi tiết kèm theo) là : 343.137.198.000 đồng;
-Số tiền bảo hiểm: 343.137.198.000 đồng;
-Địa điểm bảo hiểm: Công trình xây dựng nhà máy gỗ MDF COSEVCO (Khu công nghiệp Nam Đông Hà, tỉnh Quảng Trị);
-Thời hạn bảo hiểm: Từ 7h00 ngày 30/09/2005 đến 16h00 ngày 30/09/2006;
71 Quyết định Giám đốc thẩm số 14/2008/KDTM-GĐT ngày 28/11/2008 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.
-Tỷ lệ phí bảo hiểm là 0,2%; Tiền phí bảo hiểm là 754.901.000 đồng (đã bao gồm 10% thuế GTGT);
-Hình thức thanh toán: Công ty MDF COSEVCO sẽ thanh toán phí bảo hiểm cho Công ty Bảo hiểm Quảng Trị làm 3 đợt:
+Đợt 1: 200.000.000 đồng; sau 45 ngày kể từ ngày ký hợp đồng +Đợt 2: 220.000.000 đồng; vào ngày 15/03/2006
+Đợt 3: 334.901.000 đồng; vào ngày 15/06/2006 ...
Thực hiện hợp đồng, đến hạn thu phí bảo hiểm Đợt 1, ngày 11/11/2005, Công ty Bảo hiểm Quảng Trị có Thông báo thu phí bảo hiểm gửi Công ty MDF COSEVCO yêu cầu nộp phí bảo hiểm. Sau đó, ngày 12/11/2005 hai bên đã k Biên bản thỏa thuận về việc nộp phí bảo hiểm với nội dung: Công ty Bảo hiểm Quảng Trị chấp nhận cho Công ty MDF COSEVCO được nợ phí bảo hiểm và tiếp tục bảo hiểm cho công trình xây dựng nhà máy gỗ MDF COSEVCO theo hiệu lực của Hợp đồng số 01/BHTS-2005. L do là trong giai đoạn thu phí bảo hiểm Đợt 1, Công ty MDF COSEVCO đã cùng góp vốn thành lập Công ty Cổ phần gỗ MDF GERUCO (gọi tắt là MDF GERUCO), cùng với 3 cổ đông khác lần lượt là: Tổng công ty cao su Việt Nam, Công ty cao su Tân Biên và Công ty cao su Quảng Trị. Ngày 24/11/2005, Công ty MDF COSEVCO lập Biên bản bàn giao nguyên tắc, bàn giao công trình nhà máy gỗ MDF COSEVCO cho MDF GERUCO. Theo biên bản này, t 0h00 ngày 24/11/2005 toàn bộ trách nhiệm pháp lý và việc tổ chức, quản l , điều hành sẽ do MDF GERUCO thực hiện. Ngày 30/12/2005 Bộ Xây dựng có Quyết định số 2402/QĐ-BXD phê duyệt cổ phần hóa Công ty MDF COSEVCO với tên gọi là Công ty Cổ phần Xây dựng 78.
Ngày 10/03/2006 Công ty Bảo hiểm Quảng Trị có Thông báo thu phí bảo hiểm Đợt 1 và Đợt 2 gửi Công ty MDF COSEVCO yêu cầu nộp phí bảo hiểm.
Ngày 30/03/2006 đại diện các bên gồm: Công ty Bảo hiểm Quảng Trị, Công ty MDF COSEVCO, Ngân hàng Nông nghiệp & phát triển nông thôn - Chi nhánh Quảng Trị và Công ty MDF GERUCO đã cùng họp bàn về việc thực hiện hợp đồng bảo hiểm số 01/BHTS-2005. Tuy các bên còn bất đồng ý kiến nhưng vẫn thống nhất: chưa thanh l hợp đồng bảo hiểm; Công ty MDF COSEVCO có trách nhiệm làm việc với Hội đồng quản trị Công ty MDF GERUCO để chuyển giao hợp đồng bảo hiểm nói trên hoặc ký hợp đồng bảo hiểm mới với MDF GERUCO, đồng thời tìm nguồn để thanh toán nợ phí bảo hiểm.
Sau đó Công ty Bảo hiểm Quảng Trị đã nhiều lần yêu cầu các bên có liên quan thanh toán toàn bộ phí bảo hiểm là 754.901.000 đồng nhưng cả Công ty MDF COSEVCO lẫn Công ty MDF GERUCO đều không thực hiện và cũng không k hợp đồng bảo hiểm mới với Công ty Bảo hiểm Quảng Trị.
Hết hạn hợp đồng bảo hiểm, ngày 25/10/2006 Công ty Bảo hiểm Quảng Trị và Công ty MDF COSEVCO ký Biên bản thanh lý hợp đồng, theo đó: Công ty MDF COSEVCO có trách nhiệm thanh toán cho Công ty Bảo hiểm Quảng Trị toàn bộ tiền phí bảo hiểm còn nợ là 754.901.000 đồng trong thời hạn 10 ngày kể t ngày thanh lý hợp đồng.
Do Công ty MDF COSEVCO không thanh toán và sau đó được cổ phần hóa thành Công ty Cổ phần Xây dựng 78 nên ngày 07/05/2007 Công ty Bảo hiểm Quảng Trị đã khởi kiện Công ty Cổ phần Xây dựng 78 với yêu cầu buộc phải thanh toán nợ phí bảo hiểm theo Hợp đồng bảo hiểm số 01/BHTS-2005. Tiếp đó, ngày 10/05/2007 Công ty Bảo hiểm Quảng Trị lại có đơn kiện bổ sung yêu cầu Công ty MDF GERUCO - đơn vị sở hữu tài sản là Nhà máy gỗ MDF COSEVCO phải thanh toán nợ phí bảo hiểm trên.
Tại phiên tòa sơ thẩm, đại diện Bị đơn - Công ty CP Xây dựng 78 cho rằng Nhà máy gỗ MDF COSEVCO đã được chuyển giao cho Công ty CP gỗ MDF GERUCO quản l , điều hành và sản xuất t 0h00 ngày 24/11/2005, Công ty MDF GERUCO đã được hưởng lợi t Hợp đồng bảo hiểm số 01/BHTS-2005, vì vậy, phải kế th a nghĩa vụ thanh toán nợ phí bảo hiểm theo hợp đồng; đồng thời cho rằng việc Giám đốc MDF COSEVCO trước đây k Biên bản thanh lý hợp đồng bảo hiểm với Bảo hiểm Quảng Trị là không đúng, vì "tài sản bảo hiểm đã được chuyển giao cho Công ty CP gỗ MDF GERUCO t ngày 24/11/2005".
Trong khi đó đại diện của MDF GERUCO lại cho rằng: trong các biên bản bàn giao, đối chiếu công nợ liên quan đến dự án đầu tư Nhà máy gỗ MDF COSEVCO giữa Công ty MDF COSEVCO với Công ty CP MDF GERUCO không thể hiện khoản tiền nợ phải trả theo hợp đồng bảo hiểm số 01/BHTS-2005, nên Công ty MDF GERUCO không có nghĩa vụ phải thanh toán.
Tại bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 03/2007/KDTM-ST ngày 20/08/2007, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị đã quyết định áp dụng khoản 2 Điều 92; khoản 2 Điều 94 và khoản 2 Điều 579 BLDS 2005, tuyên buộc Công ty CP gỗ MDF GERUCO phải thanh toán 754.901.000 đồng nợ phí bảo hiểm cho Công ty Bảo hiểm Quảng Trị.
Ngày 31/08/2007 Công ty CP gỗ MDF GERUCO kháng cáo bản án sơ thẩm nêu trên với l do không được bàn giao khoản nợ phí bảo hiểm theo hợp đồng.
Tại bản án kinh doanh thương mại phúc thẩm số 17/2008/KDTM-PT ngày 14/01/2008, Tòa phúc thẩm TANDTC tại Đà nẵng đã quyết định: giữ nguyên bản án sơ thẩm. Sau khi xét xử phúc thẩm, Công ty CP gỗ MDF GERUCO có đơn đề nghị xét lại bản án phúc thẩm nói trên theo thủ tục giám đốc thẩm.
Ngày 28/11/2008 Hội đồng thẩm phán TANDTC đã ra Quyết định giám đốc thẩm số 14/2008/KDTM-GĐT tuyên hủy cả hai bản án: bản án kinh doanh thương mại sơ thẩm số 03/2007/KDTM-ST ngày 20/08/2007 của TAND tỉnh Quảng Trị và bản án kinh doanh thương mại phúc thẩm số 17/2008/KDTM-PT ngày 14/01/2008 của Tòa phúc thẩm TANDTC tại Đà nẵng; giao hồ sơ vụ án cho TAND tỉnh Quảng Trị xét sử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.
Theo Hội đồng thẩm phán TANDTC, việc cả hai tòa án cấp sơ thẩm và tòa án cấp phúc thẩm nhận định rằng do Công ty CP gỗ MDF GERUCO là chủ sở hữu của Nhà máy gỗ MDF COSEVCO nên buộc phải có nghĩa vụ thanh toán toàn bộ nợ phí bảo hiểm cho Công ty Bảo hiểm Quảng Trị là không đúng pháp luật. Lẽ ra Công ty CP gỗ MDF GERUCO chỉ phải chịu trách nhiệm đóng ph bảo hiểm t thời điểm chuyển giao, thay thế và kế th a quyền sở hữu t Công ty MDF COSEVCO trong hợp đồng bảo hiểm tài sản kể t ngày chuyển quyền sở hữu tài sản (ngày 24/11/2005) đến hết hạn hợp đồng bảo hiểm. Còn Công ty MDF COSEVCO phải có trách nhiệm đóng ph bảo hiểm tài sản kể t ngày hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực pháp luật 30/09/2005) đến ngày chuyển giao tài sản (ngày 24/11/2005).
Tác giả hoàn toàn đồng ý với quan điểm trên của Hội đồng thẩm phán TANDTC. Nhưng vấn đề cần nói đến ở đây ch nh là quy định về nghĩa vụ cung cấp thông tin của người mua bảo hiểm trong trường hợp chuyển quyền sở hữu đối với tài sản bảo hiểm hiện nay còn khá nhiều bất cập. Pháp luật về kinh doanh bảo hiểm không có quy định về việc này. Trong khi đó, Bộ luật Dân sự năm 2005 chỉ quy định hết sức chung chung về nghĩa vụ này72 mà không quy định cụ thể chế tài bồi thường khi người mua bảo hiểm hoặc người nhận chuyển quyền sở hữu đối với tài
72 Theo quy định tại khoản 2 Điều 579 BLDS thì: "Trong trường hợp quyền sở hữu đối với tài sản bảo hiểm được chuyển cho người khác thì chủ sở hữu mới đương nhiên thay thế chủ sở hữu cũ trong hợp đồng bảo hiểm, kể t thời điểm chuyển quyền sở hữu tài sản. Chủ sở hữu cũ là bên mua bảo hiểm phải báo cho chủ sở hữu mới biết về việc tài sản đã được bảo hiểm, báo kịp thời cho bên bảo hiểm về việc chuyển quyền sở hữu đối với tài sản".
sản bảo hiểm vi phạm nghĩa vụ. Giả sử tại thời điểm giải quyết tranh chấp Công ty CP gỗ MDF GERUCO không còn tồn tại thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm bồi thường tổn thất cho Công ty Bảo hiểm Quảng Trị do không thu được tiền nợ bảo hiểm t Công ty gỗ MDF GERUCO? Đặt trong bối cảnh nền kinh tế đang bị khủng hoảng như hiện nay, rất nhiều công trình xây dựng đang trong quá trình thực hiện dở dang bị buộc phải chuyển nhượng cho các nhà đầu tư khác chuyển nhượng dự án), thì bất cập này rõ ràng là điều hết sức đáng lo ngại. Ngoài ra, cần phải có quy định bắt buộc chủ sở hữu mới phải ký lại hợp đồng bảo hiểm với doanh nghiệp bảo hiểm nhằm ràng buộc nghĩa vụ tiếp tục cung cấp thông tin, cũng như đảm bảo thực hiện tiếp các nghĩa vụ kế th a khác t chủ sở hữu cũ được quy định trong hợp đồng bảo hiểm.